Εσείς ξέρετε ότι το σημαντικότερο φεστιβάλ κινηματογράφου για παιδιά σε όλη την Ευρώπη διοργανώνεται στην Πελοπόννησο;

Όταν πέρσι πήγα πρώτη φορά στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους στον Πύργο, εντυπωσιάστηκα από τις παρέες των παιδιών κάθε ηλικίας, που μπαινόβγαιναν χαρούμενες στο προαύλιο του κινηματογράφου «Απόλλων», σχημάτιζαν πηγαδάκια, κουβέντιαζαν, φωτογράφιζαν η μία την άλλη, τράβαγαν αναμνηστικά βίντεο με το κινητό και ξανάμπαιναν στην επόμενη προβολή. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο, διαφορετικό από την ατμόσφαιρα των φεστιβάλ που είχα συνηθίσει τόσα χρόνια. Καθόμουν και χάζευα και χαιρόμουν πραγματικά να τα βλέπω κι ένιωθα ότι ήταν πιο σημαντικό αυτό από το να μπω στην αίθουσα για ακόμη μία καλή ταινία. Τα παιδιά λειτουργούσαν σαν να ήταν το σπίτι τους, κάτι δικό τους, απόλυτα δικό τους, κάτι που τα ίδια δημιουργούσαν. Αυτό, νομίζω, είναι το σημαντικότερο πράγμα που έχει πετύχει το φεστιβάλ της Ολυμπίας που φέτος γιορτάζει τα εικοστά του γενέθλια.

Πολύ περισσότερο γνωστό στην Ευρώπη από ότι στη χώρα του –και όμως!– το φεστιβάλ θεωρείται το σημαντικότερο του είδους του στη Γηραιά Ήπειρο. Και είναι πραγματικά παράξενο να βλέπεις τόσα ξένα παιδιά να συμμετέχουν και τόσα λίγα Ελληνόπουλα να το γνωρίζουν. Αυτό και η έλλειψη άρτιας υλικοτεχνικής υποδομής –από την ιστορική αλλά παρηκμασμένη αίθουσα «Απόλλων», ως  τα λίγα, μέτρια ξενοδοχεία του Πύργου και το δύσκολο δίκτυο πρόσβασης στην πόλη– είναι τα μεγαλύτερα προβλήματά του. Αν όμως η Πολιτεία (τελεί υπό την αιγίδα του Υπ. Παιδείας) καταλάβει πόσο αυτό το φεστιβάλ βοηθάει στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής τόσα χρόνια, ίσως αποφασίσει να συμβάλει περισσότερο, κάνοντας μερικά από τα όνειρα των τριών δημιουργών του, Δημήτρη Σπύρου (καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ Ολυμπίας), Νίκου Θεοδοσίου (καλλιτεχνικού διευθυντή του παράλληλου τμήματος Camera Zizanio), Χρήστου Κωνσταντόπουλου (υπεύθυνου οργάνωσης), πραγματικότητα.

Απλωμένο από τη πόλη του Πύργου ως την Aμαλιάδα, την Πάτρα, το Αγρίνιο, τα Λεχαινά, τη Ζαχάρω, το Μεσολόγγι, τη Γαστούνη και δεκάδες χωριά, το φεστιβάλ, στη μία εβδομάδα της διάρκειάς του, κάθε Δεκέμβριο, αλλά και με τις μεμονωμένες εκδηλώσεις που διοργανώνει μέσα στη χρονιά, χαρίζει στους κατοίκους όλων αυτών των περιοχών που το έχουν αγκαλιάσει, μία άλλη διάσταση στην καθημερινότητά τους. Αλλά το μεγάλο δώρο είναι αυτό που δίνει στα παιδιά και τους νέους, που περιμένουν ανυπόμονα κάθε φορά να πάρουν μέρος στα εργαστήρια του, να γυρίσουν ταινίες στους δρόμους του Πύργου, να δουν δεκάδες μικρού και μεγάλου μήκους, ντοκιμαντέρ και animation από όλο τον κόσμο (69 συνολικά, φέτος, από 47 χώρες), να γίνουν μέλη των κριτικών επιτροπών του, να βραβευθούν για τις δικές τους δημιουργίες. Γιατί το πιο αγαπημένο τμήμα του φεστιβάλ είναι η Camera Zizanio, η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας, που φέτος κλείνει τα 17 της χρόνια, δίπλα στο λίγο μεγαλύτερο αδερφάκι της, το φεστιβάλ. Ανάμεσα σε 1800 υποψήφιες μικρές ταινίες παιδιών από όλο τον κόσμο (κυρίως την Ελλάδα και την Ευρώπη) έπρεπε να επιλέξει ο Νίκος Θεοδοσίου τις 238 εκείνες που θα έφθαναν τελικά στη μεγάλη οθόνη! Δύσκολο έργο. Πόσο μάλλον όταν έχει να κάνει με λιλιπούτειους δημιουργούς που τις περισσότερες φορές καταγράφουν τη δύσκολη πραγματικότητά τους – όπως αυτές οι τρεις ταινίες που κατέθεσαν προσφυγόπουλα από τα κέντρα φιλοξενίας του Ελαιώνα και του Σχιστού…

Oι τρεις διοργανωτές του Φεστιβάλ: Δημήτρης Σπύρου (καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Ολυμπίας), Νίκος Θεοδοσίου (καλλιτεχνικός διευθυντής του παράλληλου τμήματος Camera Zizanio), Χρήστος Κωνσταντόπουλος (υπεύθυνος οργάνωσης)

Είναι πολύ δύσκολη για εσάς η ώρα της επιλογής ταινιών; Υπάρχουν κάποιες που θα ξεχωρίζατε φέτος λόγω θέματος;
Οι ελληνικές ταινίες συμμετέχουν όλες, χωρίς αποκλεισμούς, στο Ελληνικό τμήμα της Camera Zizanio. Από αυτές γίνεται η επιλογή των 5 ή 6 που συμμετέχουν και στο Ευρωπαϊκό διαγωνιστικό τμήμα. Στο Ευρωπαϊκό ή στο Διεθνές υπάρχει επιλογή γιατί ο όγκος είναι τεράστιος. Φέτος είχαμε πάνω από 1800 αιτήσεις. Δυο ήταν οι στιγμές που δημιούργησαν μια έντονη συναισθηματική φόρτιση. Η ταινία από το Ιράκ, ενός 13χρονου πρόσφυγα Γιεζίντι που ζει σε καταυλισμό αφού το ISIS κατάστρεψε το χωριό του και το όνειρό του είναι να γίνει σκηνοθέτης. Κι η ταινία από την Αυστραλία, μιας ελληνοπούλας μετανάστριας τρίτης γενιάς που αναζητά τις ελληνικές της ρίζες μέσα από τη σχέση με τη γιαγιά της.

Παρά τα 20 χρόνια που πέρασαν, εξακολουθείτε, με τους συνεργάτες σας, να έχετε την ίδια «νεανική» ορμή όπως τότε που ξεκινήσατε το φεστιβάλ; 
Την ορμή την έχουν τα παιδιά. Αυτά μας παρασύρουν. Δεν γλυτώνεις εύκολα από αυτά. Αναμφισβήτητα τα παιδιά, που συμμετέχουν από την οργανωτική επιτροπή μέχρι την πιο απλή δράση, με τη νεανική ορμή και τον ενθουσιασμό τους θα δώσουν έναν ιδιαίτερο τόνο αυτή την γιορτινή χρονιά. Άλλωστε αυτά γιορτάζουν για κάτι που αποτελεί, για την περιορισμένη ζωή της επαρχίας, ένα τεράστιο παράθυρο στον κόσμο. Και σίγουρα θα μας εκπλήξουν. Φέτος υπάρχουν περισσότερες παράλληλες εκδηλώσεις και δράσεις, αλλά κανένα πυροτέχνημα. Δεν στηριζόμαστε στις εκπλήξεις αλλά στη διαρκή προσπάθεια ανάπτυξης όλων των ποιοτικών χαρακτηριστικών που κάνουν το Φεστιβάλ αυτό να ξεχωρίζει.

«Το Φεστιβάλ δίνει πολύ μεγάλο βάρος στα κινηματογραφικά εργαστήρια και σεμινάρια που δεν περιορίζονται χρονικά μόνο στις ημέρες του Φεστιβάλ, αλλά απλώνονται όλο το χρόνο και σε όλη τη χώρα.»

Θεωρείται το σημαντικότερο του είδους του στην Ευρώπη. Τι νομίζετε πως συνέβαλε σε αυτό;
Πρώτα απ’ όλα η ποιότητα των ταινιών που επιλέγονται για τα διαγωνιστικά προγράμματά του – ταινίες μυθοπλασίας, κινουμένου σχεδίου και ντοκιμαντέρ, μικρού και μεγάλου μήκους. Έτσι εγκαθιδρύθηκε το διεθνές κύρος του, που προσδίδει ισχυρό κίνητρο σε ένα δημιουργό να επιδιώξει τη συμμετοχή του σε αυτό. Ένα πιθανό βραβείο αποτελεί ένα μεγάλο ατού για την παραπέρα προώθηση της ταινίας του. Από την άλλη, σε αυτό το Φεστιβάλ οι δημιουργοί συναντούν τους πραγματικούς θεατές των ταινιών τους, τα παιδιά που έρχονται κατά χιλιάδες στις οργανωμένες για σχολεία προβολές κι όχι ένα περιορισμένο κοινό σινεφίλ. Το δεύτερο στοιχείο είναι η παράλληλη διεξαγωγή της Camera Zizanio, του «φεστιβάλ» των ταινιών που έχουν κάνει παιδιά και νέοι έως 20 ετών. Οι επαγγελματίες συναντούν τους νέους, βλέπουν οι μεν τις δουλειές των άλλων, αναπτύσσεται ένας  διάλογος και μέσα από αυτόν δημιουργείται μια δημιουργική «σύγκρουση» που με τη σειρά της μπορεί να γεννήσει το νέο.   

Η Camera Zizanio, έχει γίνει το αγαπημένο παράλληλο πρόγραμμα του φεστιβάλ. Τι συνέβαλε σε αυτό; 
Η Camera Zizanio δεν είναι φεστιβάλ και πολύ περισσότερο ένας σχολικός διαγωνισμός. Είναι μια «συνάντηση», όπως επισημαίνει και ο τίτλος της, ένα σταυροδρόμι, ένας τόπος  γνωριμίας, ανταλλαγών και δημιουργίας σε απόλυτο πνεύμα ελευθερίας. Ανοιχτός στην κοινωνία, πάνω από σύνορα, πέρα από στερεότυπα και προκαταλήψεις, με σεβασμό στη διαφορετικότητα. Οι ταινίες που προβάλλει αποτελούν τη αυθεντική φωνή των νέων. Αναδεικνύουν τους προβληματισμούς, τις ανησυχίες, τις διεκδικήσεις, τις σκέψεις για το μέλλον. Και μ’ αυτό τον τρόπο μας δίνουν, πιστεύω, το στίγμα της εποχής μας. Δεν είναι ελκυστικό αυτό;

Ποιά είναι συνήθως τα θέματά τους; Τι απασχολεί τα ελληνόπουλα και τι τα παιδιά του υπόλοιπου κόσμου; 
Στην Camera Zizanio συμμετέχουν ταινίες (σ.σ. μικρού μήκους μέχρι 10’) που έχουν δημιουργήσει παιδιά νηπιαγωγείου, δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου αλλά και νέοι έως 20 ετών. Η θεματική των ταινιών αλλάζει χρόνο με το χρόνο αλλά και διαφέρει ανάμεσα στις χώρες. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες επηρεάζουν και τη θεματική. Στις χώρες που δεν έχει αγγίξει η οικονομική κρίση έχουν την πολυτέλεια να ασχοληθούν με τις προσωπικές σχέσεις. Στις άλλες, η κοινωνία και τα προβλήματά της, η φτώχεια, ο πόλεμος, η μετανάστευση, η προσφυγιά, εισβάλουν αναπόφευκτα. Στις ελληνικές ταινίες κυριαρχεί πολύ το ζήτημα της αποδοχής του άλλου, κυρίως του ξένου. Στα μεγαλύτερα παιδιά υπάρχει ένας έντονος προβληματισμός, κι αυτό ανεξάρτητα από χώρες, για το ποιοι είμαστε και που πάμε. Χώρες της Ευρώπης με μεγαλύτερη παραγωγή οπτικοακουστικών έργων από παιδιά είναι η Ισπανία, η Κροατία, η Ολλανδία και η Αυστρία. Τουλάχιστον αυτοί ενδιαφέρονται να τις βγάλουν έξω από τα σύνορα της χώρας τους και να τις στείλουν σε κάποιο Φεστιβάλ.

Κατά τη διάρκεια γυρίσματος σε ένα από τα δημιουργικά εργαστήρια.

Ποια ήταν η αιτία και η αφορμή που έδωσε ζωή στην Camera Zizanio;
Ξεκίνησε τρία χρόνια αργότερα από το φεστιβάλ, αλλά στη σκέψη μας ήταν από την πρώτη στιγμή. Να υπάρχει δηλαδή η παράλληλη προβολή των επαγγελματικών ταινιών με αυτές που έχουν δημιουργήσει παιδιά και νέοι. Τότε όμως η κινηματογραφική παιδεία και κατά συνέπεια η οπτικοακουστική δημιουργία των νέων στην Ελλάδα, ήταν ανύπαρκτη. Όταν λίγο αργότερα συγκεντρώθηκε ένα μικρός αριθμός, οι περισσότερες μέσα από εργαστήρια που οργανώσαμε εμείς, ξεκινήσαμε. Καθώς όμως ο αριθμός των ταινιών ήταν μικρός, μόλις 6 ή 7, και με αυτές Φεστιβάλ δεν γίνεται, το διευρύναμε, το κάναμε Ευρωπαϊκό. Η ανταπόκριση από το εξωτερικό ήταν τεράστια. Δεν υπήρχε αντίστοιχο διεθνές φεστιβάλ στην Ευρώπη και όλοι στράφηκαν σε μας. Η ύπαρξη, από κει και μετά, της Camera Zizanio στην Ελλάδα, ενός χώρου δηλαδή που οι νεανικές δημιουργίες βρίσκουν διέξοδο σε ένα ευρύτερο κοινό, βοήθησε καθοριστικά στην ανάπτυξη της οπτικοακουστικής δημιουργίας. Σήμερα σε πολλά σχολεία λειτουργούν κινηματογραφικές ομάδες και παράλληλα διοργανώνονται αρκετά τοπικά ή εθνικά φεστιβάλ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Ο ένας με τις Τρύπες έριξε το τείχος. Ο άλλος με τα Ξύλινα Σπαθιά το θρυμμάτισε. Και μετά η ζωή τους συνεχίστηκε…

Στη χώρα μας έχουν γυριστεί ελάχιστες ταινίες για παιδιά και εφήβους (ενώ αντίθετα το παιδικό θέατρο ευημερεί). Που νομίζετε ότι οφείλεται αυτό; 
Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει οι ίδιοι οι δημιουργοί να θέλουν να δημιουργήσουν έργα που θα επικεντρώνονται στην παιδική και νεανική ζωή. Να μην θεωρούν, λαθεμένα, σοβαρές ταινίες αυτές που έχουν να κάνουν με ενήλικες. Από την άλλη, θα πρέπει να υπάρχουν κίνητρα. Μια κινηματογραφική ταινία έχει ένα κόστος που δεν αναλαμβάνει ένας ιδιώτης παραγωγός. Το Κέντρο Κινηματογράφου επωμίζεται το κόστος παραγωγής. Σε άλλες χώρες υπάρχουν συγκεκριμένα προγράμματα με ξεχωριστούς προϋπολογισμούς για την παραγωγή τέτοιων έργων.

Είκοσι χρόνια φεστιβάλ λοιπόν. Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα που πέτυχε;
Το Φεστιβάλ Ολυμπίας οφείλει τη γέννησή του σε έναν «Ψύλλο». Η διεθνής επιτυχία της ταινίας του Δημήτρη Σπύρου «Ο Ψύλλος» (1992) αποκάλυψε στον δημιουργό του την ύπαρξη μιας πραγματικότητας, άγνωστης στην Ελλάδα: την ξεχωριστή αντιμετώπιση που υπάρχει στο εξωτερικό για τις ποιοτικές ταινίες για παιδιά και νέους. Τόσο στον τομέα της παραγωγής όσο και της διανομής. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα να δημιουργηθεί και εδώ ένα Φεστιβάλ που προωθεί αυτόν τον κινηματογράφο. Ήταν το πρώτο και παραμένει το μόνο στο είδος του στην Ελλάδα. Έφερε ταινίες για τις οποίες οι διανομείς αδιαφορούσαν και μέσα από το Νεανικό Πλάνο (μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρία) ανέλαβε την προώθησή τους στη μεγάλη αλλά και τη μικρή οθόνη. Τώρα πλέον υπάρχει στη χώρα μας πρόσβαση σε αυτό τον κινηματογράφο που προσφέρει στα παιδιά και τους νέους έργα υψηλής αισθητικής που παράλληλα αναπτύσσουν την κριτική σκέψη, αναγκαία για τους πολίτες του αύριο.

Αυτή είναι σίγουρα η μεγάλη κατάκτηση του Φεστιβάλ Ολυμπίας. Βέβαια η παιδαγωγική δράση του Φεστιβάλ δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Θέλουμε ο νεαρός θεατής να μη λειτουργεί μόνο ως δέκτης, να υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση, να γίνεται και ο ίδιος δημιουργός. Γι’ αυτό το Φεστιβάλ δίνει πολύ μεγάλο βάρος στα κινηματογραφικά εργαστήρια και σεμινάρια που δεν περιορίζονται χρονικά μόνο στις ημέρες του Φεστιβάλ, αλλά απλώνονται όλο το χρόνο και σε όλη τη χώρα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία εκπαιδεύτηκαν παιδιά που σήμερα ηγούνται των εργαστηρίων, εκπαιδεύουν τους νεότερους κι έτσι αναπτύσσεται η δημιουργική αλυσίδα.

«Θέλουμε ο νεαρός θεατής να μη λειτουργεί μόνο ως δέκτης, να υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση, να γίνεται και ο ίδιος δημιουργός.»

Τι περιλαμβάνουν τα εργαστήρια και ποιοι διδάσκουν; 
Θα μιλήσω μόνο για τα κινηματογραφικά εργαστήρια γιατί γίνονται και άλλα, όπως θεατρικά. Γίνονται περίπου 10 εργαστήρια πενθήμερης διάρκειας, τρεις ώρες την ημέρα. Σε αυτά συμμετέχουν παιδιά δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μέσα από μια συγκεκριμένη εκπαιδευτική διαδικασία τα παιδιά καθοδηγούνται να δημιουργήσουν ταινίες μικρού μήκους. Επικεφαλής σε αυτά τα εργαστήρια είναι Έλληνες (σ.σ. φέτος οι Νίκος Καβουκίδης, Κώστας Φέρρης, Αργύρης Θέος, Αντώνης Χαλκιάς και οι αδερφοί Αλαχούζοι) και ξένοι δημιουργοί ή εκπαιδευτικοί ειδικευμένοι στην οπτικοακουστική διδασκαλία. Παράλληλα, υπάρχουν ολιγόωρα εργαστήρια για παιδιά πρωτοβάθμιας πάνω στην τεχνική του κινουμένου σχεδίου ή των κινηματογραφικών τρυκ. Οι κριτικές επιτροπές των παιδιών τόσο του Φεστιβάλ Ολυμπίας όσο και της Camera Zizanio λειτουργούν ως εργαστήρια κριτικής. Επιπλέον υπάρχει το Mythos Project, δηλαδή τα πολυεθνικά εργαστήρια. Συμμετέχουν τα παιδιά που έρχονται από το εξωτερικό μαζί με Ελληνόπουλα. Χωρίζονται σε μικτές ομάδες και δημιουργούν ταινίες πάνω σε μια συγκεκριμένη θεματική. Η ομάδα του Daily News (που αντιμετωπίζει το Φεστιβάλ και την πόλη από μια διαφορετική, αρκετά αιρετική, σκοπιά) δημιουργεί ένα πεντάλεπτο ντοκιμαντέρ την ημέρα!

Τέλος, έχουν προβλεφθεί και ολιγόωρα εργαστήρια-σεμινάρια για τα παιδιά επισκέπτες από άλλα μέρη της Ελλάδας που έρχονται στο Φεστιβάλ για 2 ή 3 μέρες μόνο. Αλλά και πέρα από αυτά οργανώνονται εργαστήρια για εκπαιδευτικούς που με τη σειρά τους θα κάνουν δουλειά με τα παιδιά τους στα σχολεία.

Στο ξεκίνημά του (1997), το Φεστιβάλ Ολυμπίας είχε διοργανώσει το πρώτο συνέδριο για την Κινηματογραφική Εκπαίδευση στην Ελλάδα. Είκοσι χρόνια μετά, και παρά το ότι βρισκόμαστε στην ψηφιακή εποχή, διοργανώνεται συνέδριο με το ίδιο θέμα. Θεωρείτε πως το πρόβλημα παραμένει; Πώς δεν έχει δοθεί η σημασία που οφείλεται στην εκπαιδευτική πλευρά του κινηματογράφου; 
Ακριβώς έτσι. Το θέμα της κινηματογραφικής παιδείας δυστυχώς εξακολουθεί να είναι το ζητούμενο και όχι μόνο στην Ελλάδα. Συζητιέται έντονα το τελευταίο διάστημα αλλά πρέπει να γίνουν συγκεκριμένα βήματα. Έχουμε καθυστερήσει. Τα παιδιά πλέον χειρίζονται με εξαιρετική δεξιοτεχνία τα νέα μέσα οπτικοακουστικής παραγωγής. Αντί να “δαιμονοποιούμε” αυτά τα μέσα, ας δώσουμε στα παιδιά τις γνώσεις εκείνες που μπορούν να τα οδηγήσουν να τα χρησιμοποιήσουν δημιουργικά. Το συνέδριο, που μόνο φαινομενικά είναι επανάληψη του παλιού, θα μας δώσει πιστεύω το στίγμα της εποχής.  Και θα μας βοηθήσει να κάνουμε πρακτικά βήματα μέσα από τις συνεργασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανάμεσα σε Φεστιβάλ ή άλλους οργανισμούς κινηματογραφικής παιδείας.

Παρά τη σημαντικότητά του, η υλικοτεχνική υποδομή του Φεστιβάλ πάσχει. Υπάρχει περίπτωση να λυθεί το πρόβλημα; Πιστεύετε πως η Πολιτεία οφείλει να το υποστηρίξει περισσότερο;
Είναι γεγονός ότι η υπάρχουσα υποδομή δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του Φεστιβάλ. Οι αίθουσες προβολής είναι λίγες, ανεπαρκείς και ενίοτε προβληματικές, υπάρχει μεγάλη έλλειψη χώρων για τη λειτουργία των εργαστηρίων και των παράλληλων δράσεων. Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών από το εξωτερικό αλλά και την Ελλάδα δημιουργεί τεράστιο άγχος σε αυτούς που έχουν την οργανωτική ευθύνη του Φεστιβάλ. Κουβέντες έχουν ακουστεί πολλές φορές από επίσημα χείλη. Πρέπει όμως να υλοποιηθούν. Όσο πιο σύντομα γίνει τόσο μεγαλύτερο θα είναι το όφελος τόσο σε πολιτιστικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. Η προσφορά του Φεστιβάλ είναι δεδομένη. Τα είκοσι χρόνια το αποδεικνύουν. Περιμένουμε έργα.