Κάθε χρόνο, από την πρώτη Δευτέρα του Ιουλίου και για τρεις εβδομάδες, το όρος Πατέρα στη βορειοδυτική Αττική γεμίζει με παιδικές φωνές. Αιτία οι Κατασκηνώσεις Χαρούμενα Παιδιά, Χαρούμενα Νιάτα όπου για δεκαετίες φιλοξενούν δωρεάν αγόρια και κορίτσια που δυσκολεύονται αρκετά στην πόλη και βρίσκουν ένα καταφύγιο ανθρωπιάς κοντά στη φύση. Κάποιες καραμπόλες γνωριμιών με έφεραν κι εμένα από πιτσιρικά ως κατασκηνωτή και μετά για πολλά χρόνια ως εθελοντή να βρίσκομαι για ένα μήνα ανάμεσα σε ωραίους ανθρώπους, πεύκα και κοκκινόχωμα. Μια μοναδική εμπειρία, είτε σαν ευχαρίστηση που έπαιρνα σαν παιδί (δεν ήθελα να φύγω με τίποτα, μια χρονιά εξαιτίας ενός προβλήματος υγείας πήγα μόνο για τις 5 τελευταίες μέρες) είτε σαν τη μοναδική ανιδιοτελή εγωιστική πράξη που υπάρχει: το να προσφέρεις εθελοντικά στους άλλους είναι κάτι που στο τέλος κάνεις για ικανοποιήσεις τον εαυτό σου. Αυτά τα λέω βέβαια εγώ, που έχω απομακρυνθεί τη στιγμή που φίλοι που έκανα εκεί συνεχίζουν τον χειμώνα να μαζεύουν τα συμπράγκαλα που χρειάζονται ώστε να γίνει αυτό το μικρό θαύμα το καλοκαίρι.
Ένας από αυτούς, ο διευθυντή των κατασκηνώσεων Πέτρος Καλλίτσης, που ξεκινά την κουβέντα μας αναφερόμενος στον ιδρυτή τους, τον παπα-Γιώργη Πυρουνάκη, μια μορφή με τεράστιο κοινωνικό έργο και με ενεργό ρόλο στον αντιδικτατορικό αγώνα. «Ο παπα-Γιώργης Πυρουνάκης διακρίθηκε για το μεγάλο κοινωνικό του έργο, που το ξεκίνησε το 1932, πολλά χρόνια πριν χειροτονηθεί παπάς. Με την επίσημη εκκλησία είχε έρθει σε πολλές αντιπαραθέσεις και γι΄αυτό τον αφόρισαν. Η κατασκήνωση δεν είναι εκκλησιαστική και δεν έχει κανενός είδους σχέση με την εκκλησία. Ο Γεώργιος Πυρουνάκης (1910-1988) κατάλαβε από πολύ νωρίς τη σημασία των κατασκηνώσεων για τα νιάτα της χώρας μας. Τις πρώτες κατασκηνώσεις τις δημιούργησε στο Πέραμα το 1932 για τους εργαζόμενους νέους. Ακολούθησαν πολλές άλλες, ειδικά στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής. Το 1952, οι Κατασκηνώσεις Χαρούμενα Παιδιά-Χαρούμενα Νιάτα εγκαταστάθηκαν οριστικά στον Άγιο Γεώργιο Μάνδρας για να εξυπηρετήσουν τα παιδιά όλης της πόλης της Ελευσίνας. Το 1964 ο Γεώργιος Πυρουνάκης ίδρυσε το Σωματείο στο οποίο δώρισε την έκταση και τις εγκαταστάσεις στο βουνό Πατέρας και οι Κατασκηνώσεις πήραν τη σημερινή τους μορφή. Από το 1932 έως σήμερα 15.560 παιδιά της μεγάλης ανάγκης φιλοξενήθηκαν δωρεάν στις Κατασκηνώσεις με τη βοήθεια 3.250 νέων Ελλήνων και ξένων εθελοντών.»
Πώς θα περιγράφαμε όμως τι είναι ακριβώς οι Κατασκηνώσεις; «Τα Χαρούμενα Παιδιά-Χαρούμενα Νιάτα είναι μια οργάνωση με περισσότερους από 80 ενεργούς εθελοντές που οργανώνει κατασκηνώσεις για την ψυχοκοινωνική στήριξη των παιδιών και υλοποιεί, εντελώς δωρεάν, προγράμματα για παιδιά και νέους βασισμένα σε εμψυχωτικές δράσεις αισθητικής αγωγής όπως θέατρο, μουσική, Καραγκιόζης, κουκλοθέατρο, φωτογραφία, ζωγραφική, θεατρικό παιχνίδι, χειροτεχνίες και κατασκευές», λέει ο Πέτρος Καλλίτσης. «Ένας πυρήνας 30 έμπειρων εθελοντών πλαισιωμένος από 50 νέους ανθρώπους διαχειρίζεται το παρόν και δημιουργεί το αύριο αυτής της προσπάθειας. Οι άνθρωποι αυτοί, που πιστεύουν στις διαχρονικές αξίες του έργου, όπως η αγάπη για τα παιδιά και τους ανθρώπους, η βεβαιότητα για τα πολλά ταλέντα κάθε ανθρώπου, οι δημοκρατικοί θεσμοί, η ισότητα των ανθρώπων και η ελευθερία λόγου και σκέψης, φιλοξενούν χωρίς διακρίσεις παιδιά διαφορετικής καταγωγής, ηλικίας, φύλου, θρησκεύματος και οργανώνουν ή υποστηρίζουν δραστηριότητες για τους νέους που συμμετέχουν ως στελέχη στην κατασκήνωση.»
Ο π. Γιώργης Πυρουνάκης τη δεκαετία του ’50.
Στην πρώτη σειρά, αριστερά Μαρία Σπάτουλα, στη μέση Πέτρος Καλλίτσης, δεξιά Δημήτρης Αντωνίου στις εξέδρες του θεάτρου μαζί με άλλους εθελοντές της κατασκήνωσης.
«Η επιλογή των παιδιών γίνεται με κριτήριο την ανάγκη τους για μια επανορθωτική εμπειρία 20 ημερών κοντά στη φύση απέναντι στις δύσκολες και σκληρές συνθήκες της ζωής τους για λόγους πολλούς και διαφορετικούς που δεν θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε, σεβόμενοι το ιστορικό κάθε οικογένειας», απαντά στην Popaganda η παιδαγωγός-εμψυχώτρια Μαρία Σπάτουλα. Τα περισσότερα ζουν στην Ελευσίνα. «Η περιοχή της, και ευρύτερα του Θριάσιου, ήταν ανέκαθεν μια εργατούπολη. Το στοιχείο αυτό παραμένει, μόνο που τώρα οι εργάτες είναι όλων των εθνικοτήτων. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που έχουν τα παιδιά της περιοχής είναι η μικρή σε διάρκεια παιδική ηλικία λόγω των οικογενειακών συνθηκών, η εγκατάλειψη της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η παιδική εργασία. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών που φιλοξενούμε στην Κατασκήνωση εδώ και 50 χρόνια είναι από την Ελευσίνα, τη Μάνδρα και την ευρύτερη περιοχή», θα συμπληρώσει η Μαρία Σπάτουλα.
Όσον αφορά τις εθνικότητες, ο Πέτρος Καλλίτσης κάνει μια καταγραφή που παρουσιάζει ενδιαφέρον. «Τα τελευταία 20 χρόνια, για τα οποία υπάρχουν ακριβή στοιχεία, φιλοξενήθηκαν δωρεάν 1.000 διαφορετικά παιδιά (545 αγόρια και 455 κορίτσια) που μένουν κατά μέσο όρο 2,6 χρόνια στην Κατασκήνωση και δηλώνουν στις αξιολογήσεις τους ότι θέλουν να ξανάρθουν σε ποσοστό 90%. Τα παιδιά κατάγονται από την Ελλάδα και άλλες 40 χώρες του κόσμου. Έχουν φιλοξενηθεί παιδιά από τη Βενεζουέλα και τη Σρι Λάνκα, από το Ουζμπεκιστάν και τη Νιγηρία και βέβαια πιστεύουν σε πολλές και διαφορετικές θρησκείες.»
Τρία είναι συνήθως τ’ άγχη του χειμώνα. Να βρεθούν τα λεφτά, να υπάρχει χώρος για όλα τα παιδιά και να καλυφθούν οι ανάγκες από εθελοντές. Ειδικά τα χρόνια της κρίσης που, όπως λέει η Μαρία Σπάτουλα, «η ανάγκη των ελληνικών οικογενειών για δωρεάν φιλοξενία των παιδιών τους και κυρίως για σίτιση έγινε πολύ μεγαλύτερη από το 2012 και μετά που η κρίση εγκαταστάθηκε για τα καλά. Τα πέντε γεύματα την ημέρα ήταν για πολλές οικογένειες ο πιο σημαντικός λόγος για να γράψουν τα παιδιά τους στην κατασκήνωση. Το γεγονός ότι οι γονείς αυτοί μας βρήκαν μέσω διαδικτύου αποτελεί ένα ποιοτικό χαρακτηριστικό για τη δραστική αλλαγή της ζωής του μέσου οικογενειακού νοικοκυριού λόγω της κρίσης, με άμεσους αποδέκτες τα παιδιά».
Η αλληλεγγύη έχει τονωθεί τα τελευταία χρόνια αλλά αυτό δε σημαίνει ότι έχει άμεσο αντίκρισμα και στις δωρεές, αφού ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού έχει δει το εισόδημά του να ελαττώνεται. Ο Δημήτρης Αντωνίου μας τα εξηγεί πιο αναλυτικά: «Για εμάς και το ένα ευρώ μετράει και φροντίζουμε πάντα είτε προσωπικά είτε με ένα τηλέφωνο είτε με μια επιστολή να ευχαριστήσουμε για την κάθε βοήθεια που μας δίνεται.» Που βρίσκονται όμως αυτά τα ευρώ; «Η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι πάντα η μεγαλύτερη πηγή των χορηγιών μας. Φίλοι και γνωστοί δίνουν ό,τι μπορούν για να συνεχίσει η Κατασκήνωση να λειτουργεί κάθε χρόνο. Φυσικά δεν είναι αρκετό και έτσι προσπαθούμε διαρκώς να οργανώνουμε εκδηλώσεις με σκοπό τη συγκέντρωση των χρημάτων. Το 1964 ο ιδρυτής του Σωματείου είχε την ιδέα να ζητήσει από καλλιτέχνες και λογοτέχνες να δωρίσουν έργα τους ώστε να οργανωθεί η Έκθεση Προσφοράς Έργων Τέχνης και Λόγου, τα έσοδα της οποίας θα βοηθούσαν τα δύσκολα οικονομικά της Κατασκήνωσης. Η έκθεση πλέον είναι θεσμός και γίνεται κάθε δύο χρόνια. Παράλληλα 50 πίνακες και 50 βιβλία κληρώνονται σε μία λαχειοφόρο αγορά που γίνεται κάθε χρόνο τέτοια εποχή.»
Φτάνουν όμως αυτά; «Για πολλά χρόνια τα παραπάνω αρκούσαν να καλύψουν μεγάλο μέρος των εξόδων, αλλά όταν οι ανάγκες άρχισαν να αυξάνονται αναζητήσαμε και άλλους τρόπους. Το περιοδικό Θρόισμα, που φέτος συμπληρώνει 20 χρόνια, αποτελεί πλέον μια μικρή αλλά σταθερή πηγή χρημάτων με δωρεές που έρχονται από τις ταχυδρομικές επιταγές που πάνε μαζί με το περιοδικό. Το τελευταίο που σκεφτήκαμε να κάνουμε ήταν το διήμερο Παζάρι Αλληλεγγύης που στήνεται τα Χριστούγεννα με αντικείμενα που φέρνουν ή κατασκευάζουν οι ίδιοι οι εθελοντές και φίλοι και παρόλο που όλα είναι σε πολύ χαμηλές τιμές καταφέρνουμε και μαζεύουμε ένα αξιόλογο ποσό. Σημαντική βοήθεια όμως υπάρχει και από τις εταιρείες τροφίμων και υλικών που κάθε χρόνο μάς προσφέρουν αγαθά χρήσιμα για την καθαυτή λειτουργία της Κατασκήνωσης. Αυτή την περίοδο οι εθελοντές ήδη έχουν ξεκινήσει τα τηλεφωνήματα προσπαθώντας να συγκεντρώσουν τις απαραίτητες ποσότητες. Κάνουμε και αιτήσεις για χρηματοδότηση σε ιδρύματα και οργανισμούς, αλλά η ανταπόκριση δεν είναι συνήθως μεγάλη. Όλο και κάτι έρχεται όμως και από εκεί.»
«Για να γίνει κάποιος εθελοντής θα πρέπει να είναι 18 χρονών και να έχει ολοκληρώσει τουλάχιστον το Λύκειο. Αυτές είναι οι τυπικές προϋποθέσεις. Οι ουσιαστικές είναι να αγαπάει τα παιδιά και τους ανθρώπους, να έχει πρόθεση να αφιερώσει χρόνο για να προσφέρει στους άλλους, να του αρέσει η φύση και η συνύπαρξη με τους ανθρώπους και να θέλει να αναζητήσει τα όρια της δημιουργικότητας και της ενέργειάς του», λέει ο εθελοντής Αλέξανδρος Κυτίνος. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να συμπληρώσουν την αντίστοιχη φόρμα δήλωσης ενδιαφέροντος που υπάρχει στη σελίδα της Κατασκήνωσης. Κάθε χρόνο οι εθελοντές, παλιοί και νέοι, εκπαιδεύονται μέσω μιας σειράς σεμιναρίων, τόσο σε παιδαγωγικά θέματα όσο και σε ζητήματα που προβλημάτισαν στην προηγούμενη κατασκηνωτική περίοδο.
Χριστίνα Νικολοπούλου εν ώρα εργασίας.
Ένας από τους ρόλους των εθελοντών είναι να είσαι ομαδάρχης. Οι σκηνές χωρίζονται ηλικιακά (από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού μέχρι την πρώτη του Λυκείου) και κάθε μια ομάδα έχει περίπου 12 άτομα. Ρωτήσαμε τη Χριστίνα Νικολοπούλου να μας εξηγήσει πως είναι η καθημερινότητα στην κατασκήνωση. «Έτσι, με μια γρήγορη αναδρομή στο πρόγραμμα της ημέρας, θα έλεγα ότι ασχολούνται με το παιχνίδι, τις τέχνες, τις κατασκευές, τις επιστήμες, την προσφορά και συμμετοχή στην ομάδα, την καθαριότητα, τον αθλητισμό και στο τέλος της ημέρας έρχεται η ψυχαγωγία. Στόχος μας είναι να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα ερεθίσματα και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που λείπουν από την καθημερινότητά τους στην πόλη. Όπως το ομαδικό παιχνίδι ας πούμε ή το τραγούδι ή το θέατρο ή τα πειράματα φυσικής. Τόσο απλές αλλά και τόσο αναγκαίες.»
Χαρούμενα τα παιδιά, χαρούμενα και τα νιάτα.
Πώς περνάνε όμως αυτές οι 20 μέρες στο βουνό χωρίς smpartphone, τεχνολογία και επαφή με την καθημερινότητα της πόλης για έναν νέο άνθρωπο; «Την πρώτη χρονιά όχι και τόσο, σκέφτεσαι διάφορα και ίσως δυσκολευτείς . Αλλά, αν τελικά ανέβεις, τη δεύτερη δεν έχεις να σκεφτείς πολλά. Πού αλλού θα βρεις διαμονή στη φύση μαζί με έκρηξη δημιουργικότητας και φαντασίας, φίλους και 10 πιτσιρίκια που είναι τα “παιδιά” σου για 20 μέρες; Ελέγχεις τα όρια της υπομονής, της επιμονής, της μεταδοτικότητας και της ανοχής σου στη διαφορετικότητα. Συμπυκνωμένα “μαθήματα ζωής” μαζί με γέλια, συγκίνηση, αγκαλιές και αποδοχή. Πράγματα πολύ σημαντικά για μένα.»
Και οι δυσκολίες; «Αν ξεπεράσεις την απώλεια της τεχνολογίας και της επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο, τότε η μεγαλύτερη δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίσεις είναι ο ίδιος σου ο εαυτός. Με τα παιδιά πάντα θα τα καταφέρεις. Έχεις τη στήριξη και τη βοήθεια πολλών ανθρώπων με ειδικές γνώσεις και εμπειρία που δε θα σε αφήσουν ποτέ να νιώσεις αβοήθητος. Το δύσκολο κομμάτι είναι με τον εαυτό σου. Ήμουν λειτουργική; Φώναξα πολύ; Ήμουν άδικη; Γιατί θύμωσα; Έπειτα είναι και η συμβίωση με άλλους 50-60 διαφορετικούς ανθρώπους. Κάποιον μπορεί να τον τρομάζει αυτό. Όταν όμως βλέπεις στην πράξη αυτή τη χιλιοειπωμένη λέξη, την αλληλεγγύη, και μαθαίνεις να βάζεις πρώτα το εμείς και όχι το εγώ, γυρνάς πίσω στην πόλη και σου λείπει που δε λες καλημέρα σε 30 ανθρώπους κάθε πρωί. Μαγικό;» Ανθρώπινο, είναι η απάντηση, και από τη δική μου μαρτυρία θα συμπλήρωνα πως ήταν πραγματικά απίθανο το γεγονός πως, παρά τις όποιες αναποδιές του, στο τέλος τα παιδιά σπάραζαν στο κλάμα και δεν ήθελαν να φύγουν την ώρα που οι εθελοντές τα χαιρέταγαν με δάκρυα στα μάτια. Θυμάμαι πως μια από τις επιθυμίες του Διοικητικού Συμβουλίου ήταν να προστεθεί και δεύτερη περίοδος το καλοκαίρι, κάτι που μου είχε δημιουργήσει ένα μεγάλο άγχος για το αν θα μπορώ να πάω σαν εθελοντής και τις δύο φορές.
Αποχαιρετισμός την τελευταία ημέρα.
Οι κατασκηνώσεις Χαρούμενα Παιδιά-Χαρούμενα Νιάτα δεν είναι μια λαμπερή ΜΚΟ που προσκαλεί διάσημους να τρέξουν σε μαραθώνιους. Στηρίζεται τόσα χρόνια από την αλληλεγγύη των πολλών και από την όρεξη που έχει μια μεγάλη παρέα ανθρώπων ν’ ακούσει κάθε καλοκαίρι τον ήχο που κάνουν οι πευκοβελόνες όταν τις διαπερνά ο αέρας. Μια παρέα που έχει βάλει να κάνει καλύτερη τη ζωή παιδιών που το έχουν ανάγκη. Έστω για 20 μέρες το καλοκαίρι. Όλο αυτό το περιγράφει αυτό που μας λέει κλείνοντας την κουβέντα ο Πέτρος Καλλίτσης: «Οι Κατασκηνώσεις Χαρούμενα Παιδιά-Χαρούμενα Νιάτα ονειρεύονται σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο απρόσωπος, όλο και πιο σκληρός για τους οικονομικά αδύναμους και τα παιδιά τους να φιλοξενούν σε πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις, με καλύτερα προγράμματα, περισσότερα παιδιά. Στόχοι που θα γίνουν εφικτοί χάρη στην εθελοντική προσπάθεια και τις γνώσεις πολλών ανθρώπων που με κέφι, φαντασία και αγάπη θα δημιουργούν μικρές ανθρώπινες κοινωνίες για παιδιά και νέους και χώρους που θα παρέχουν τη δυνατότητα έκφρασης των δεξιοτήτων και των συναισθημάτων των ανθρώπων που θα συνεργάζονται τους χειμώνες και θα συμβιώνουν αρμονικά τα καλοκαίρια στην κατασκήνωση.»
Πολλές περισσότερες πληροφορίες αλλά και τρόπους να συνεισφέρετε μπορείτε να βρείτε
εδώ. Βρείτε τη σελίδα των Κατασκηνώσεων στο Fb εδώ.
