Ένα από τα μεγαλύτερα «όπλα» του Facebook είναι το γεγονός πως δύναται να προσφέρει στον κάθε χρήστη του ξεχωριστά μια τελείως προσωποποιημένη εμπειρία. Πρόκειται για φαινόμενο που παρατηρείται κατά κόρον στο διαδίκτυο, με τη διαφορά ότι το δίκτυο του Μαρκ Ζούκερμπεργκ αποτελεί το χαρακτηριστικότερο και πιο επιτυχημένο παράδειγμα. Φέρτε στον νου σας το περιεχόμενο που σας προβάλλει ενόσω βρίσκεστε στις σελίδες του και θα καταλάβετε: δημοσιεύσεις από σελίδες που έχετε κάνει “like”, φωτογραφίες και “status updates” από επαφές με τις οποίες αλληλεπιδράτε συχνά, διαφημίσεις από brands για τα οποία ενδιαφέρεστε και “trending topics” με βάση τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα που οι ίδιοι ορίσατε. Το Facebook δεν είναι απλά ο κόσμος σας αλλά ό,τι πιο κοντά σε έναν «κόσμο κατά παραγγελία». Πόσο υγιές είναι αυτό;
Πριν λίγες μέρες, ο Φρανκ Μπρούνι των New York Times έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο επί του θέματος, φιλοξενώντας μεταξύ άλλων την τοποθέτηση του διακεκριμένου κοινωνιοψυχολόγου, Τζόναθαν Χάιντ: «Αυτό που όλοι θέλουμε είναι να περνάμε όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο με άτομα που σκέφτονται όπως εμείς και λιγότερο με άτομα που είναι διαφορετικά». Πάμε πάλι: Μας είναι περισσότερο ευχάριστο όταν είμαστε ανάμεσα σε άτομα με τις ίδιες ιδέες, τα ίδια «πιστεύω», την ίδια αισθητική με εμάς, ακόμα κι όταν αυτό το «ανάμεσα» συμβαίνει στο πλαίσιο μιας online κοινότητας, ενός δικτύου στον παγκόσμιο ιστό, και το Facebook το γνωρίζει πολύ καλά αυτό. Η φιλοσοφία του αυτή άλλωστε είναι που του έχει επιτρέψει να προσφέρει την πολυπόθητη προσωποποιημένη εμπειρία στους χρήστες του, κάτι που οι τελευταίοι έχουν εκτιμήσει δεόντως.
Έχετε σκεφτεί όμως πως το όπλο αυτό του Facebook θα μπορούσε συνάμα να αποτελεί και τη μεγαλύτερη απειλή του προς τη σύγχρονη κοινωνία, τον κόσμο μας γενικότερα; Αυτή η διαμόρφωση της περιρρέουσας online ατμόσφαιράς μας κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή μας, η «προστασία» μας από τον οποιονδήποτε αντίλογο, από κάθε άποψη διαφορετική απ’ τη δικιά μας, θα μπορούσε να φθείρει σταδιακά την κριτική μας ικανότητα και, το σημαντικότερο, να μας απομακρύνει από τον διάλογο, ξέρετε, την επικοινωνία που πραγματοποιείται με τον λόγο, αυτή τη διαδικασία κατά την οποία οι συμμετέχοντες συζητούν με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων πάνω σε ένα ή περισσότερα θέματα. Αν οι απόψεις όμως είναι παρεμφερείς, τότε ποιο το νόημα του διαλόγου; Αρκεί κάποιος να τοποθετηθεί και οι υπόλοιποι να συμφωνήσουν μαζί του.
Αυτό το άτιμο το “remarketing” μας έχει φάει. Θα έχετε παρατηρήσει φυσικά πως αμέσως μετά την επίσκεψή σας σε κάποιο e-shop π.χ., διαφημίσεις του που όλως τυχαίως περιλαμβάνουν αντικείμενα που είδατε ή τοποθετήσατε στο καλάθι σας χωρίς όμως να τα αγοράσετε, σας ακολουθούν κατά την πλοήγησή σας. Η προσωποποιημένη εμπειρία που λέγαμε πιο πάνω, το όνειρο, ο στόχος ζωής του κάθε μαρκετίστα: αντί να σας προβάλλει διαφημίσεις που ανάθεμα κι αν σας ενδιαφέρουν, αντί να χτυπά στα τυφλά κι ό,τι κάτσει, χίλιες φορές να επενδύσει σε κάτι που αποδεδειγμένα σας έχει «τραβήξει». Με τη διαφορά όμως πως ο διάλογος, η ανταλλαγή απόψεων, η εκγύμναση του μυαλού, δεν είναι μάρκετινγκ, σωστά; Λάθος. Δεν είναι μάρκετινγκ για εμάς, διότι στο Facebook το βλέπουν αλλιώς το πράγμα: πότε είναι πιθανό κάποιος να περάσει περισσότερο χρόνο στο δίκτυο; Όταν βλέπει και αλληλεπιδρά με περιεχόμενο που τον ενδιαφέρει, τον ευχαριστεί και με το οποίο συμφωνεί ή σε κάθε άλλη περίπτωση;
Και κάπως έτσι μαθαίνουμε να ζούμε σε μικρόκοσμους προστατευμένους από τον έξω κόσμο σαν σε γυάλα, σε περιβάλλοντα αποστειρωμένα, χωρίς την παραμικρή αμφισβήτηση για τα όσα πιστεύουμε, θεωρούμε σωστά ή/και βλέπουμε να συμβαίνουν γύρω μας. Με τη διαφορά πως η πρόοδος του ανθρώπου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αμφισβήτηση…
«Αν θες να συνεχίσεις να μεγαλώνεις, θα πρέπει να συνεχίσεις να αμφισβητείς τα πάντα, ακόμα και τις ίδιες τις ιδέες και τα “πιστεύω” σου». [Μπιλ Γκουλντ]
