Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την παγκόσμια οικονομία. Είναι το φάντασμα της κινέζικης κρίσης. Η «κόκκινη οικονομία» της Ασίας αποτέλεσε τα προηγούμενα χρόνια την ατμομηχανή του παγκόσμιου ΑΕΠ, όταν ο Δυτικός Κόσμος πάλευε βυθισμένος σε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η επιβράδυνση της κινέζικης οικονομίας και οι μειωμένες πωλήσεις για σειρά από ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες που καταγράφονται τους τελευταίους μήνες κάνουν οικονομικούς και πολιτικούς κύκλους στις δύο όχθες του Ατλαντικού να τρέμουν μία νέα κρίση, που εγκυμονεί ανείπωτους κινδύνους τόσο για την ανακάμπτουσα από την κρίση του 2008 Αμερική, όσο και για τη βυθισμένη στην κρίση χρέους Ευρώπη. Με αφορμή την επαπειλούμενη κρίση στην Ανατολή, είπαμε να μελετήσουμε τις παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις που άλλαξαν τον κόσμο και δοκίμασαν ανθρώπους και θεσμούς:
1. Η κρίση της Τουλίπας
Η τουλίπα εισάγεται στην Ευρώπη στα μέσα του 16ου αιώνα και γρήγορα αποκτά πολλούς λάτρεις σε ολόκληρη την ήπειρο και, ιδιαίτερα, στις Κάτω Χώρες, όπου και αρχίζει να καλλιεργείται το 1593. Γρήγορα γίνεται status symbol, με αποτέλεσμα τα μεσαία και ανώτερα στρώματα ν’ ανταγωνίζονται μεταξύ τους, προσπαθώντας να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερες απ’ αυτές.
Η καθιέρωση της τουλίπας ως προϊόν πολυτελείας οδηγεί σε ραγδαία αύξηση της ζήτησης που με τη σειρά της προκαλεί έκρηξη της τιμής της. Το 1623 ένας βολβός τουλίπας κοστίζει μέχρι και χίλια φιορίνια, την ώρα που το ετήσιο εισόδημα δεν ξεπερνά τα 150. Πολλοί είναι εκείνοι που ανταλλάζουν τουλίπες με χωράφια, σπίτια και ζωντανά. To 1635 καταγράφεται η πώληση 40 βολβών τουλίπας για 100.000 φιορίνια.
To 1636, οι τουλίπες ανταλλάσσονται με χρηματιστηριακές αξίες σε χρηματιστήρια της Ολλανδίας, με αποτέλεσμα πολλοί επιχειρηματίες να δαπανήσουν υπέρογκα ποσά – αν όχι το σύνολο της περιουσίας τους – για να αποκτήσουν λίγους βολβούς. Πολλοί έμποροι που αγοράζουν βολβούς που έχουν μόλις φυτευτεί, ή σπόρους που πρόκειται να φυτευθούν στο μέλλον. Η πρακτική αυτή λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις και για αυτό παίρνει την ονομασία «εμπόριο του αέρα». Οι κρατικές αρχές επιχειρούν να περιορίσουν αυτού του είδους τις συναλλαγές, θεωρώντας άκυρες τις σχετικές δικαιοπραξίες. Αυτό ωστόσο δεν πτοεί τους εμπόρους.
Το εμπόριο τουλίπας, παρά τους όποιους κρατικούς περιορισμούς, έγινε η «εθνική» εμμονή των Ολλανδών. Η εποχή που με έναν βολβό τουλίπας αγόραζες ολόκληρες περιουσίες έμεινε στην ιστορία ως Tulipmania. Επρόκειτο για την πρώτη φούσκα στην ιστορία του καπιταλισμού.
Το 1637 αποτελεί σημείο καμπής για το εμπόριο τουλίπας. Οι έμποροι, βλέποντας ότι δεν μπορούν να πετύχουν ακόμη υψηλότερες τιμές για τις τουλίπες τους, αρχίζουν να πωλούν. Διαμορφώνεται σιγά σιγά η αίσθηση ότι η ζήτηση της τουλίπας δεν μπορεί να διατηρηθεί στα επίπεδα των προηγούμενων ετών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός κλίματος πανικού στις τάξεις των εμπόρων. Την ώρα που κάποιοι έχουν υπογράψει συμβόλαια για να αγοράσουν τουλίπες 10 φορές πάνω από την αξία τους στην αγορά, άλλοι βρίσκονται με βολβούς τουλίπας που αξίζουν μόλις το 1/10 αυτού που έχουν πληρώσει. Η φούσκα της τουλίπας σκάει και εκατοντάδες Ολλανδοί επιχειρηματίες καταστρέφονται οικονομικά.
H τιμή της Τουλίπας από το Νοέμβριο του 1636 έως το Μάιο του 1637, όπως εκτιμήθηκε από τον Earl Thompson. Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία για τις τιμές μεταξύ 9 Φεβρουαρίου και 1 Μαΐου, ξέρουμε ότι από το Φλεβάρη η τιμή της τουλίπας σημείωσε κάθετη πτώση.
Στην επόμενη σελίδα: Ο «πανικός» του 1792
