Αύριο ξημερώνει 21 του Μάρτη, μια ημερομηνία που από το 1966 κι έπειτα, ύστερα από απόφαση των Ηνωμένων Εθνών εορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα Κατά Του Ρατσισμού. Φτάνοντας στο 2015, περίπου ένα μήνα πριν η ActionAid Ηellas πραγματοποίησε ένα κοινωνικό πείραμα κατά των φυλετικών διακρίσεων, παρουσιάζοντάς μας τα αποτελέσματα με ένα βίντεο που μέσα σε λίγες μόνο ώρες έγινε viral, κατακλύζοντας το ελληνικό ίντερνετ. Στις πολυσύχναστες στάσεις λεωφορείων έξω από το μετρό Συγγρού- Φιξ, ένας μετανάστης από το Μπαγκλαντές δέχεται σκηνοθετημένη λεκτική επίθεση από έναν ντόπιο. Και οι δύο προφανώς έχουν τον ίδιο σκοπό: να φτάσουν στον προορισμό τους με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Μια θέση όμως στο παγκάκι της στάσης γίνεται η αφορμή για να εκδηλωθεί η ρατσιστική βία, ένα φαινόμενο παγκόσμιο, καθημερινό και δυστυχώς δυσάρεστα επίκαιρο και φουντωμένο στην Ελλάδα της Κρίσης. Ας θυμηθούμε το βίντεο…
Πόσο ρατσιστές είμαστε τελικά; Πόσο Έλληνες νιώθουμε απέναντι στο διαφορετικό; Στο πείραμα συμμετείχαν περισσότερα από διακόσια άτομα και σε διάστημα οκτώ ώρών επαναλήφθηκε εικοσιδύο φορές. Τις τέσσερις ο κόσμος έδειξε αδιαφορία, τις δύο τάχθηκε υπέρ του θύτη, ενώ τις υπόλοιπες δεκαπέντε φορές υπερασπίστηκε το θύμα και μόνο μία μοιράστηκε ισόποσα.
Στο πείραμα συμμετείχαν περισσότερα από 200 άτομα και σε διάστημα 8 ώρών επαναλήφθηκε 22 φορές. Τις 4 ο κόσμος έδειξε αδιαφορία, τις 2 τάχθηκε υπέρ του θύτη, ενώ τις υπόλοιπες 15 φορές υπερασπίστηκε το θύμα και μόνο 1 μοιράστηκε ισόποσα.
Η Χαρά Τασόγλου εκ μέρους της ΑctionΑid Ηellas και ο Τηλέμαχος Κρεβάικας στο ρόλο του ρατσιστή πατριδολάγνου μιλούν στην Popaganda για το απλό κοινωνικό πείραμα που έδειξε πως τα στατιστικά είναι ακόμη υπέρ των ανθρώπων και των δικαιωμάτων τους.
Το βίντεο έχει διάρκεια 4 λεπτά και 47 δευτερόλεπτα, μονταρισμένα. Κάθε φορά που οι δύο ηθοποιοί έκριναν πως μια σκηνή έφτανε στο τέλος της, κοινοποιούσαν στους παρευρισκόμενους πως πρόκειται για στημένη ρατσιστική επίθεση και πως όσα ειπώθηκαν δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική αντίληψη του θύτη. Μία από τις αντιδράσεις που έκαναν εντύπωση στην Χαρά Τασόγλου -υπεύθυνη του τμήματος επικοινωνίας της MKO- ήταν όταν μια κοπέλα έκλαψε από ανακούφιση τη στιγμή που έμαθε πως ό,τι συνέβη μπροστά της δεν ήταν αληθινό. «Θεωρήσαμε πως δε μπορούσαμε να σιωπήσουμε άλλο, έχουμε πάρει θέση για το ρατσισμό εδώ και καιρό καθώς είναι η τρίτη εκστρατεία που κάνουμε πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα. Η ActionAid εδώ και 40 χρόνια βάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα στο επίκεντρο παγκοσμίως, συνεπώς δε γινόταν να μην ασχοληθούμε με κάτι που συμβαίνει δίπλα μας. Τέτοιου είδους περιστατικά συναντάμε όλοι μας σε πολλές στάσεις λεωφορείου ανά την χώρα, μόνο που εκεί δεν υπάρχουν κάμερες. Είναι γνωστό πλέον το πως αντιδρά ένας ρατσιστής μπροστά σε έναν μετανάστη, ωστόσο, αυτή την φορά θέλαμε να κάνουμε ένα κοινωνικό πείραμα προκειμένου να αποτυπώσουμε τον τρόπο που αντιδρά ο κόσμος σε ένα περιστατικό ρατσιστικής επίθεσης που εκτυλίσσεται μπροστά του».
Σκοπός λοιπόν της οργάνωσης ήταν να μας κάνει να αναρωτηθούμε «σε ποια μεριά ανήκουμε» και τι κάνουμε στην πράξη μπροστά σε τέτοιου είδους φαινόμενα. «Όταν ξεκινήσαμε το πείραμα δεν ξέραμε τι θα αντιμετωπίσουμε και η αλήθεια είναι πως φοβηθήκαμε μην απογοητευτούμε από τις αντιδράσεις. Μόλις ολοκληρώθηκε, ο φόβος αυτός ανατράπηκε πλήρως όταν οι Έλληνες πήραν θέση και μίλησαν, υπερασπίστηκαν τον συνάνθρωπό τους, έδειξαν πως δεν υπάρχει ανοχή απέναντι σε τέτοιου είδους φαινόμενα αλλά θυμός. Προφανώς δεν πρόκειται για μια έρευνα επιστημονικού τύπου, αναδεικνύει όμως μια τάση αφού από τις 22 φορές που επαναλήφθηκε, τις δεκαπέντε ηττήθηκαν τα ρατσιστικά σχόλια και η αδιαφορία».
Όταν ξεκινήσαμε το πείραμα δεν ξέραμε τι θα αντιμετωπίσουμε και η αλήθεια είναι πως φοβηθήκαμε μην απογοητευτούμε από τις αντιδράσεις. Μόλις ολοκληρώθηκε, ο φόβος αυτός ανατράπηκε πλήρως
«Να φύγεις εσύ από τη χώρα, δεν αξίζουμε τέτοιους Έλληνες». Αυτή ήταν η αντίδραση ενός άντρα απέναντι στον ηθοποιό Τηλέμαχο Κρεβάικα ο οποίος κλήθηκε να παίξει έναν αντιπαθή, όπως φάνηκε, ρόλο. Όταν του προτάθηκε, τον ιντρίγκαρε η ιδέα ενός τέτοιου κοινωνικού πειράματος μέσα από τα οποίο θα μπορούσε να εκμαιεύσει τα πιστεύω και τις ιδέες των αγνώστων διπλανών του. Στην πορεία όμως ένιωσε μια κάποια αμηχανία απέναντι στους ανυποψίαστους συμμετέχοντες.
«Ας πούμε, σκεφτόμουν ότι θα μπορούσε κάποιος να με ρωτήσει με ποιο δικαίωμα τον προκαλώ να αντιδράσει σε κάτι που δεν είχε συμφωνήσει πως θέλει να συμμετάσχει. Ευτυχώς στο τέλος του πειράματος -όταν λέγαμε στον κόσμο πως η επίθεση μου ήταν στημένη- όσοι είχαν αντιδράσει εναντίον του ρόλου μου χαμογελούσαν. Έσφιγγα το χέρι αυτών των ανθρώπων και τους ζητούσα συγγνώμη που τους εκνεύρισα και τους υπέβαλλα σε όλη αυτή την συναισθηματική φόρτιση. Έζησα την όλη διαδικασία πολύ έντονα, υπήρξαν δηλαδή στιγμές που σταμάτησα ο ίδιος το γύρισμα γιατί ένιωσα άβολα. Με εξέπληξε το ότι ήταν λίγοι οι υπερασπιστές του θύτη καθώς και το γεγονός ότι έλεγαν τη γνώμη τους μουλωχτά και κατ’ ιδίαν. Παράλληλα, μου εξιστορούσαν περιστατικά που τους έχει μεταφέρει ο τάδε γνωστός τους, σύμφωνα με τον οποίο κάποιος μετανάστης έκλεψε ένα πορτοφόλι ή μπήκε σε κάποιο σπίτι. Αδυνατώ να πιστέψω πως η Ελλάδα ήταν ένας παράδεισος μέχρι που άνοιξαν τα σύνορα και ήρθαν οι οικονομικοί μετανάστες, μας έχουν γαλουχήσει να είμαστε μια φοβική κοινωνία μέσω της προπαγάνδας και της τρομολαγνείας που μας πασάρουν καθημερινά τα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Δεν είναι οι μετανάστες μέρος του προβλήματός μας, εμείς είμαστε μέρος του δικού τους από τη στιγμή που εκείνοι ξενιτεύονται για ένα καλύτερο μέλλον και εμείς τους αντιμετωπίζουμε σαν εγκληματίες».
Ο υποδυόμενος τον ρατσιστή τη γλίτωσε φτηνά αφού, όπως λέει, μια κοπέλα συγκρατούσε το αγόρι της προκείμενου να μην κινηθεί απειλητικά προς το μέρος του ηθοποιού, εξοργισμένος από τα όσα άκουγε εις βάρος του σιωπηλού μετανάστη. Μάλλον είναι η πρώτη φορά που ο φόβος της χειροδικίας έκανε τον Τηλέμαχο να αισθανθεί αισιοδοξία. «Οι πιο επιθετικοί απέναντί μου ήταν κυρίως νέοι που δεν είχαν πρόβλημα να πουν δυνατά τη γνώμη τους, ενώ οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ήταν πιο συναισθηματικοί ανατρέχοντας σε προσωπικές τους ιστορίες καθώς και οι δικοί τους οι γονείς ήταν μετανάστες στο εξωτερικό».
Έχετε αναρωτηθεί λοιπόν τι θα κάνατε αν περιμένατε εσείς το λεωφορείο, εκείνη τη μέρα σε εκείνη τη στάση; Ή τι θα κάνετε στο μέλλον, μιας κι αυτό είναι που έχει σημασία.
