Στα σημερινά Νέα δημοσιεύεται ένα πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας της Δώρας Παυλίδου. Τίτλος του: “Ο δεκάλογος των Μεγάλων Αλλαγών στα ΜΜΕ” και ασχολείται κυρίως με το πως τα social media μεταμόρφωσαν το τοπίο των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Μέσα σε αυτό αναφέρεται το πολύ ενδιαφέρον πως η ταμπλέτα πλέον νικά κατά κράτος τα smartphones και το χαρτί και σιγά σιγά γίνεται η νέα εφημερίδα. Αυτό στην Αμερική βέβαια. Δεν ξέρω πόσοι για παράδειγμα στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει το Helios Kiosk τ ου ΔΟΛ. Αν φτάνουν τους 5.000 θα μιλάμε για θαύμα.
Ο δεκάλογος των αλλαγών επιγραμματικά:
1. Τα θέματα προτείνονται πια και από τους αναγνώστες.
2. Έχει αλλάξει η πηγή της είδησης.
3. Η καταγραφή της είδησης. (βλ. χρήση smartphones κτλ)
4. Η μορφή με την οποία μεταδίδεται μια σοβαρή είδηση.
5. Μεγαλύτερη χρήση του βίντεο.
6. Είναι διαφορετικά πια τα μέσα από τα οποία φτάνουν οι ειδήσεις στον αναγνώστη.
7. Είναι διαφορετικοί οι λόγοι που μας αρέσει ένα ρεπορτάζ.
8. Διαφορετικός ο τρόπος σχολιασμού τις είδησης.
9. Έχει κλονιστεί η δημοσιογραφική αυθεντία.
10. Ο αναγνώστης παραμένει πιστός ακόλουθος του αγαπημένου του μέσου.
Το 68% των ερωτηθέντων πιστεύει πως τα Μέσα προστατεύουν τη δημοκρατία και το 54% θεωρεί σημαντικό τον ρόλο των δημοσιογράφων.
Είναι όμως σημαντικός;
Πριν από μερικά χρόνια ο Guardian είχε βγάλει το παραπάνω διαφημιστικό. Αυτό που μας έλεγε στην ουσία είναι ότι τα σχόλια των αναγνωστών θα γίνουν σιγά σιγά η πραγματική ύλη της διαδικτυακής σελίδας. Δεν θα υποδεικνύουν την είδηση, θα την αναμεταδίδουν κιόλας. Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που εμφανίσθηκε η “δύναμη του κοινού” σαν πομπός και δέκτης της είδησης. Το 2006 το περιοδικό Time έβγαλε σαν άνθρωπο της χρονιάς όλους εμάς. Έτσι από την καραμέλα της κοινωνίας των πολιτών της αγγλοσαξωνικής κοινωνιολογίας περάσαμε βίαια στην δημοσιογραφία των πολιτών.
Ας αφήσουμε τη φιλοσοφία των media και ας έρθουμε στο σήμερα και στην ελληνική αγορά; Ποιος είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου απέναντι στους καλωδιωμένους πολίτες; Από τη μικρή εμπειρία της Popaganda μπορώ να βγάλω μερικά χρήσιμα συμπεράσματα. Ο δημοσιογράφος ξαφνικά δεν είναι μόνος του αλλά έχει και το “μεταπράτη” του. Τα πιο επιτυχημένα ελληνικά site αυτή τη στιγμή είναι αυτά που είναι σε θέση να αναπαράγουν γρήγορα και ευπαρουσίαστα τη δουλειά που κάνουν οι άλλοι. Στην ουσία μπορείς να φτιάξεις έναν ιστότοπό που να σκίσει αρκεί να έχεις καλό γούστο, παιδάκια που να ξέρουν να κάνουν copy paste και γερά κοινωνικά δίκτυα. Αν βρεις αρκετούς αναγνώστες που να ταιριάζετε σαν χαρακτήρες τότε την έκανες ταράτσα. Αυτό θέλει και η αγορά: κάποιον να οργανώνει την απεριόριστη πληροφορία. Δεν είναι τυχαίο ότι από τις πιο πετυχημένες εφαρμογές στις κινητές συσκευές μας είναι αυτές που οργανώνουν τα διαδικτυακά ενδιαφέροντα μας. Στην Ελλάδα δεν έχει σημασία ποιος και που το γράφει αλλά ποιος το μεταδίδει.
Από την άλλη η υπερβολική δόση πληροφορίας σε συνδυασμό με τα κοινωνικά δίκτυα έχει δημιουργήσει τον αυτόματο αναγνώστη. Αν μετρούσαμε με ένα ειδικό μηχάνημα πόσοι απορρίπτουν ή επιδοκιμάζουν ένα άρθρο μόνο από τον τίτλο θα αντιλαμβανόμασταν πως τις περισσότερες φορές είναι χαμένος κόπος να τεκμηριώσεις την άποψη σου. Σωστή ή λάθος. Και καλύτερα ας μην αναφέρω το τρολάρισμα. Αλλά έτσι είναι το παιχνίδι. Αν κάποιος δεν θέλει ας μην ακολουθήσει.
Η αλήθεια είναι πως και οι δημοσιογράφοι εκμεταλλεύονται τη σιωπηλή μανία του κοινού. Την ημέρα που ο ντουνιάς καιγόταν για τους στίχους του Καβάφη, αν έβαζες σε ένα κείμενο τη λέξη Καβάφης, αμέσως γινόταν ο χαμός του χιτ. Τα Google Analytics είναι η AGB της γενιάς μας. Μόνο που είναι λίγο πιο ειλικρινή. Αλλά και αυτά όπως όλα στη ζωή είναι ή μπορούν να γίνουν κατευθυνόμενα.
Πολλά γράφω αλλά δεν απαντάω: ποιος μπορεί ναι είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου όταν την είδηση την έχει ο καθένας στο τσεπάκι του; Όταν είναι ο ίδιος η είδηση.
Κρατάμε το ρόλο του “μεταπράτη”. Κρατάμε το ρόλο του εργάτη. Κρατάμε το ρόλο του συλλέκτη. Και του προβοκάτορα.
Και εδώ προκύπτει το βασανιστικό ερώτημα: γιατί ενώ υπάρχουν όλες αυτές οι ανεξάρτητες, έγκυρες, όλων των χρωμάτων, πηγές πληροφόρησης ο κόσμος συνεχίζει για παράδειγμα να βλέπει τις ειδήσεις του Μέγκα. Η συνεχίζει να ασχολείται με τους αφορισμούς του κάθε συστημικού “Γιάννη Πρετεντέρη”. Είναι κάτι το σαδομαζοχιστικό ή είναι μια σχέση αγάπης; Δίνει ένας παίρνουν οι άλλοι. Ένα κακό συνήθειο που δεν γίνεται να κόψεις. Οι δημοσιογράφοι αυτού του είδους δεν υποδύονται την είδηση αλλά τον ρόλο που του έχει επιβάλλει η τσέπη τους και η… δημοσιογραφία των πολιτών Κέιν των ημερών μας.
Το σχόλιο είναι εξουσία. Όσο πιο πολλά έχεις τόσο πιο ψηλά είσαι. Όσο πιο πολλά κάνεις… τόσο πιο πολύ απομακρύνεσαι από το Rosebud της πραγματικής ενημέρωσης.
Τι μας χρειάζονται άραγε οι δημοσιογράφοι σήμερα; Μπας και μείνουν κάποιοι που αναζητούν μια, κάποια πραγματική είδηση.
