«Αυτή η Μέρκελ και ο Σόιμπλε τα φταίνε όλα», ακούω συχνά τη γιαγιά μου να λέει όταν βλέπει τις ειδήσεις στο σπίτι. Και να ήταν μόνο η γιαγιά μου. Στα χρόνια της κρίσης, τα «αντιγερμανικά» αισθήματα στην Ελλάδα έχουν φουντώσει για τα καλά.
Όμως με τους Γερμανούς τι γίνεται; Πώς βλέπουν την Ελλάδα και τους Έλληνες από το Βορρά; Μήπως μας αντιπαθούν; Ή μήπως η εικόνα του «κακού Γερμανού» που κοιτάζει πώς να ξεκάνει τους Έλληνες ανήκει στους στερεοτυπικούς εχθρούς που συχνά ως λαός πλάθουμε, στην προσπάθειά μας να ερμηνεύσουμε τις κακοτοπιές στις οποίες κάθε λίγο και λιγάκι πέφτουμε;
Η αντίληψη ότι οι Γερμανοί μας αντιπαθούν αποτελεί «έναν ελληνικό μύθο», μας λέει ο Παντελής Βαλασόπουλος, ανταποκριτής για λογαριασμό του Mega και της Εφημερίδας των Συντακτών στο Βερολίνο. «Εδώ και δεκαετίες, εκατομμύρια Γερμανοί επισκέπτονται την Ελλάδα. Είναι οι καλύτεροι πελάτες μας στον τομέα του τουρισμού. Μόνον πέρσι -εν μέσω κρίσης- ήρθαν στην Ελλάδα 3 εκατομμύρια Γερμανοί. Υπάρχουν Γερμανοί που έρχονται για πάρα πολλά χρόνια στην χώρα μας. Δεν γίνεται να αντιπαθούν τους Έλληνες και να μας επισκέπτονται πρώτοι από όλους στον κόσμο. Προσωπικά δεν έχω ακούσει ποτέ να μας αποκαλούν τεμπέληδες».
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι μας εμπιστεύονται και πολύ. Η Popaganda επικοινώνησε με το γερμανικό ινστιτούτο ερευνών Infratest dimap, το οποίο εξειδικεύεται σε έρευνες που αφορούν στη γερμανική κοινή γνώμη. Τα ευρήματα του γύρω από την άποψη την οποία έχουν οι Γερμανοί για την Ελλάδα είναι πραγματικά εντυπωσιακά: μόνο ένας στους επτά Γερμανούς (14%) θεωρεί την Ελλάδα ως αξιόπιστο εταίρο της Γερμανίας. Το οξύμωρο είναι πως οι Γερμανοί φαίνεται να εμπιστεύονται περισσότερο τη Ρωσία του Βλάντιμιρ Πούτιν (17%), παρά την κρίση κρίση των γερμανορωσικών σχέσεων εξαιτίας του πολεμικού κλίματος που κυριαρχεί για πολλούς μήνες στην Ανατολική Ουκρανία.
Το ζήτημα, ωστόσο, με ερωτήματα που αναζητούν τις συμπάθειες ή τις αντιπάθειες ενός λαού προς έναν άλλον, είναι αν έχουν κάποιο νόημα. Μπορούμε δηλαδή να μιλήσουμε για μία εν μπλοκ αντίληψη των Γερμανών γύρω από την Ελλάδα και τους Έλληνες; «Όχι, δεν υπάρχει κυριαρχούσα άποψη στην γερμανική κοινή γνώμη», μας απαντά ο κ. Βαλασόπουλος, για να προσθέσει: «Υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις, ανάλογα το επίπεδο παιδείας, τις πολιτικές θέσεις, αλλά και το πόσο ο συγκεκριμένος Γερμανός γνωρίζει την Ελλάδα. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, αν βρεθείς στη Γερμανία, οι περισσότεροι συνομιλητές σου θα δείξουν πραγματικό ενδιαφέρον να μάθουν από πρώτο χέρι την κατάσταση που επικρατεί στην χώρα μας».
«[Οι Γερμανοί] δεν κατανοούν την κυβερνητική συνεργασία ενός αριστερού κόμματος με τους Ανεξάρτητους Έλληνες, τους οποίους θεωρούν ακροδεξιούς και αντισημίτες», Παντελής Βαλασόπουλος
Έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο μας βλέπουν οι ισχυροί της Ευρώπης στα χρόνια της κρίσης; Σύμφωνα με τον κ. Βαλασόπουλο, «η πολλές φορές αρνητική άποψη που εκφράζουν κάποια ΜΜΕ στη Γερμανία, αλλά και πολιτικοί, έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια τον τρόπο που μας βλέπει μια μερίδα των Γερμανών. Υπάρχουν Γερμανοί που πιστεύουν πως είμαστε μικροαπατεώνες, κάποιοι που μπορεί να τους εξαπατήσουν. Χρησιμοποιούν πολλές φορές το παράδειγμα ότι στην Ελλάδα υπάρχουν επαγγελματίες που δεν κόβουν αποδείξεις, ή ότι ένα μεγάλο μέρος δεν πληρώνει φόρους». Ίσως για αυτό και το 85% των Γερμανών πιστεύει – σύμφωνα με τα στοιχεία του Infratest dimap – ότι η χώρα τους έχει πλέον πολλά περισσότερα να χάσει παρά να κερδίσει από τη διάσωση της Ελλάδας, με το 61% να επιθυμεί ένα Grexit σε περίπτωση που η Ελλάδα δεν ακολουθήσει πιστά το δρόμο των μεταρρυθμίσεων.
Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας εμπνέουν κατά καιρούς τη χιουμοριστική διάθεση. Εδώ το σκίτσο του Kipper Williams, σκιτσογράφου της Guardian.
Πρόσφατα έλαβα ένα mail από ένα φίλο μου Γερμανό, ο οποίος απηυδισμένος μου έγραφε: «Δεν πάει άλλο η κατάσταση με τον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη». Τι πιστεύουν αλήθεια οι Γερμανοί για την ελληνική κυβέρνηση; Από ό,τι φαίνεται, βγάζουν καντήλες. Ο κ. Βαλασόπουλος λέει ότι «επειδή υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές και ιστορικές εμπειρίες στη Γερμανία, καθώς η χώρα έζησε 40 χρόνια σοσιαλιστικής δικτατορίας και καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται σύμμαχο κόμμα με τη γερμανική Αριστερά -που για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ταυτίζεται με το καθεστώς της πρώην Ανατολικής Γερμανίας- βλέπει με καχυποψία την νέα ελληνική κυβέρνηση. Επίσης, δεν κατανοούν την κυβερνητική συνεργασία ενός αριστερού κόμματος με τους Ανεξάρτητους Έλληνες, τους οποίους θεωρούν ακροδεξιούς και αντισημίτες. Ενώ και πάλι αμφισβητούν το γεγονός του τερματισμού των πολιτικών λιτότητας και πολλοί πιστεύουν ότι δεν πρόκειται για αυτό, αλλά ότι θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια κατάσταση του παρελθόντος, η οποία και μας οδήγησε στην κρίση. Την ίδια ώρα, θέτουν υπό αμφισβήτηση και τα δύο πρώην μεγάλα κόμματα, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, τα οποία τα θεωρούν ως την κύρια αιτία για τα δεινά της Ελλάδας. Γενικά, θα λέγαμε πως δεν εμπιστεύονται σε καμιά περίπτωση το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Και στο σημείο αυτό, πρέπει να γίνει μεγάλη δουλειά στην Ελλάδα για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη».
Ανάλογα είναι τα ευρήματα και του Infratest dimap, που αναφέρει πως «οι Γερμανοί πολίτες βλέπουν με ιδιαίτερη ανησυχία την πορεία της Ελλάδας μετά την ανάληψη της εξουσίας από την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, που έσπευσε να ανακοινώσει το τέλος των πολιτικών λιτότητας».
Ο Αλέξης Τσίπρας παρουσιάζεται σε εξώφυλλο του περιοδικού Spiegel – λίγο μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας – ως ο εφιάλτης της Ευρώπης που οδηγεί στο αντίθετο ρεύμα.
Στην Ελλάδα πολλοί έχουν την εντύπωση πως υπάρχει μία «κακή Γερμανία», που υποστηρίζει τις περικοπές. Υπάρχουν ωστόσο κόμματα που αντιτίθεται στις πολιτικές λιτότητας και υποστηρίζουν την Ελλάδα; Ο κ. Βαλασόπουλος επισημαίνει: «Αν εξαιρέσει κανείς τους Χριστιανοδημοκράτες, όλα τα άλλα κόμματα, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, αντιτίθενται στις πολιτικές λιτότητας. Κυρίως το κόμμα της γερμανικής Αριστεράς και οι Πράσινοι και έως έναν βαθμό και οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι, όμως, πιστεύουν πως η λιτότητα θα έπρεπε να είχε παντρευτεί περισσότερο με πολιτικές ανάπτυξης».
Oι Γερμανοί δεν είναι τόσο ανθέλληνες όσο νομίζουμε. Ή, ίσως, όσο ενδόμυχα θα θέλαμε.
Ποιος ο ρόλος των γερμανικών ΜΜΕ στην άποψη που διαμορφώνουν οι Γερμανοί για την Ελλάδα; «Στη Γερμανία υπάρχει τεράστια ποικιλία απόψεων στα ΜΜΕ, αλλά στην Ελλάδα -για κάποιο λόγο- προτιμούμε να προβάλλουμε μόνον τις αρνητικές», τονίζει ο κ. Βαλασόπουλος, ο οποίος προσθέτει πως «ειδικά στη γερμανική τηλεόραση, γίνονται πολλά ερευνητικά ρεπορτάζ για τις πραγματικές συνθήκες στις οποίες ζουν οι Έλληνες. Οι ανταποκριτές των γερμανικών ΜΜΕ, που ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, έχουν στην κυριολεξία οργώσει την χώρα, προβάλλοντας όλο το ιστορικό της κρίσης και το πόσο αυτή έχει επηρεάσει τους Έλληνες, κάτι που τα εγχώρια ΜΜΕ δεν κάνουν σε τέτοιο βαθμό. Για παράδειγμα, το πρώτο κρατικό δίκτυο της γερμανικής τηλεόρασης, παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου «Αγορά», στο οποίο ήταν και συμπαραγωγός. Στα σχόλια όμως των ΜΜΕ, ακολουθείται τις περισσότερες φορές η γραμμή της κυρίαρχης συντηρητικής παράταξης».
Από ό,τι φαίνεται, τα στερεότυπα αρνούνται την ποικιλία της ζωής και το γεγονός ότι σε αυτό τον κόσμο δεν υπάρχει μία οντότητα που να υιοθετεί μία άποψη. Αντίθετα, υπάρχουν πολλά διαφορετικά υποκείμενα με πολλές διαφορετικές αντιλήψεις. Το σίγουρο είναι ότι οι Γερμανοί δεν είναι τόσο ανθέλληνες όσο νομίζουμε. Ή, ίσως, όσο ενδόμυχα θα θέλαμε.
