Μάθαμε γιατί στα Τρίκαλα τα παιδιά εκπαιδεύονται να τρώνε καλύτερα

Από τον φετινό Σεπτέμβρη, όταν χτυπάει το κουδούνι για διάλειμμα, οι μαθητές του 6ου δημοτικού σχολείου Τρικάλων θα βρίσκουν στο κυλικείο τρόφιμα διαφορετικά από όσα είχαν συνηθίσει να καταναλώνουν έως τώρα. Αντί για σοκολάτες, μπάρες δημητριακών.

Αντί για τσιπς, φρυγανιές και κριτσίνια ολικής άλεσης. Αντί για μπισκότα, μουστοκούλουρα και παστέλι. Αντί για λιπαρά σφολιατοειδή, πίτες λαχανικών με ελαιόλαδο και τυριά ΠΟΠ. Αντί για αναψυκτικά, φυσικούς χυμούς και φρέσκα φρούτα. 

Το εν λόγω σχολείο είναι το πρώτο στη χώρα μας που έχει ενταχθεί στο δίκτυο «BioCanteens – Sustainable school meals for green and healthy local food systems» του προγράμματος URBACT, προσφέροντας στα παιδιά βιολογικά τοπικά προϊόντα και θέτοντας στο περιθώριο επιβλαβείς διατροφικές επιλογές. 

Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την Mouans-Sartoux, μια πόλη της νότιας Γαλλίας με πληθυσμό 10.000 κατοίκους, η οποία έχει συνδέσει τη διατροφή με την υγεία και το περιβάλλον. Εκεί, πριν από δέκα χρόνια περίπου, ο Δήμος, επιδιώκοντας να αυξήσει την παραγωγή βιολογικών προϊόντων σε τοπικό επίπεδο, δημιούργησε ένα δημοτικό αγρόκτημα και προσέλαβε δύο καλλιεργητές, προκειμένου να παράγουν βιολογικά λαχανικά για τα σχολικά γεύματα που διανέμονται σε τρία σχολεία (1.000 γεύματα/ημέρα).

Στη συνέχεια, αντίστοιχη πρακτική εφάρμοσαν άλλες πέντε ευρωπαϊκές πόλεις (Troyan στη Βουλγαρία, Rosignano Marittimo στην Ιταλία, Pays des Condruses στο Βέλγιο, Torres Vedras στην Πορτογαλία, Vaslui στη Ρουμανία). Το δίκτυο «BioCanteens» είχε πλέον σχηματιστεί και η συγκεκριμένη δράση κέρδιζε διαρκώς περισσότερους υποστηρικτές. 

Το εγχείρημα αποπειράθηκε να υλοποιήσει μετέπειτα και η χώρα μας.  «Πέρυσι, κάναμε τις πρώτες συναντήσεις με τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων και τον σύλλογο διδασκόντων του 6ου δημοτικού σχολείου Τρικάλων, ώστε να κατανοήσουν περί τίνος ακριβώς πρόκειται και να λυθούν τυχόν απορίες», αφηγείται ο  Άκης Αναστασίου, αντιδήμαρχος Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού του δήμου Τρικκαίων.

Η συζήτηση είχε αίσια έκβαση, η απόφαση λήφθηκε και, από τη φετινή σχολική χρονιά, το πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή. Στο κυλικείο του σχολείου, λοιπόν, οι μαθητές καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στα εξής: Φρέσκα φρούτα ανάλογα με την εποχή, αποξηραμένα φρούτα χωρίς ζάχαρη, συσκευασμένους φυσικούς χυμούς χωρίς συντηρητικά, γάλα πλήρες και ημιαποβουτυρωμένο, σοκολατούχο γάλα με χαμηλά λιπαρά, γιαούρτι, διάφορα είδη τυριών, φρυγανιές-κουλούρια-κριτσίνια-κράκερς ολικής άλεσης πλούσια σε φυτικές ίνες, μουστοκούλουρα, σταφιδόψωμο, μπάρες δημητριακών, τυρόπιτα ή πίτα λαχανικών με ελαιόλαδο και παραδοσιακά τυριά ΠΟΠ χωρίς ζύμη σφολιάτας, σάντουιτς με ψωμί ολικής άλεσης, κρέμα, ρυζόγαλο, χαλβά, παστέλι.  Οι πρώτες ύλες των τροφίμων προέρχονται από 65 παραγωγούς των Τρικάλων, αλλά και του νομού Θεσσαλίας ευρύτερα.

O Άκης Αναστασίου, αντιδήμαρχος Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού του δήμου Τρικκαίων.

Για την υλοποίηση του προγράμματος, συνεργάστηκαν ο Δήμος Τρικκαίων, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων και ο Σύλλογος Δασκάλων του 6ου δημοτικού σχολείου, το Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων, η E-Trikala ΑΕ-Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ, το Επιμελητήριο Τρικάλων, τοπικές ενώσεις και επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, μάλιστα, θα διεξαχθούν και βιωματικές δράσεις εντός του σχολείου, προκειμένου τα παιδιά να αντιληφθούν πληρέστερα τη σημασία της υγιεινής διατροφής και να λάβουν πρακτικές συμβουλές, π.χ. για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να παρασκευάσουν εύκολα ένα θρεπτικό πρωινό.  

Λίγες ημέρες μετά το πρώτο κουδούνι, οι τοπικοί παραγωγοί, αλλά και οι γονείς των μαθητών, έχουν υποδεχτεί θερμά την εν λόγω πρωτοβουλία. «Ωστόσο, στη χώρα μας, υπάρχουν αρκετά προϊόντα τα οποία είναι μεν βιολογικά, αλλά δεν έχουν πιστοποιηθεί, λόγω της χρονοβόρας γραφειοκρατείας. Μέσω αυτού του προγράμματος, λοιπόν, κινητοποιούμε τους παραγωγούς να εντείνουν την προσπάθεια για απόκτηση πιστοποίησης και προσπαθούμε να απλοποιήσουμε τη διαδικασία, ώστε να  καταφέρουν να συμμετάσχουν. Όσο μεγαλύτερος αριθμός παραγωγών λάβει μέρος, τόσο υψηλότερος ανταγωνισμός θα υπάρχει μεταξύ τους και, κατά συνέπεια, τόσο χαμηλότερες θα είναι οι τιμές των προϊόντων στα σχολικά κυλικεία», εξηγεί ο κ. Αναστασίου.

Και όσον αφορά τους γονείς; «Είναι ενθουσιασμένοι, καθώς τα παιδιά τους έχουν πλέον τη δυνατότητα όχι μόνο να καταναλώνουν τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας, αλλά, παράλληλα, να δοκιμάζουν νέες γεύσεις. Για παράδειγμα, τώρα σχεδιάζουμε να διοχετεύσουμε στα κυλικεία τον τραχανά, ο οποίος αποτελεί τη μετεξέλιξη των δημητριακών». 

Βεβαίως, η μετάβαση των μαθητών σε πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές δεν είναι εύκολη υπόθεση, καθώς ο πειρασμός των γευστικών, αλλά επιζήμιων, τροφίμων παραμένει. Η διαδικασία απαιτεί χρόνο και κόπο. «Για όλους μας, μικρούς και μεγάλους, είναι δύσκολο να αλλάξουμε μια καθημερινή συνήθεια. Ωστόσο, ευελπιστούμε ότι, με τη σωστή εκπαίδευση και ενημέρωση, τα παιδιά θα συνηθίσουν να καταναλώνουν υγιεινά γεύματα και, εν τέλει, θα τα επιλέγουν και θα τα προτιμούν. Τα πραγματικά αποτελέσματα τέτοιων δράσεων είναι εμφανή σε χρονικό ορίζοντα 8-10 ετών».  

Στο πλαίσιο του προγράμματος, αναμένεται να υλοποιηθεί και κάτι ακόμη, εξίσου σημαντικό. Σύντομα, θα εγκατασταθεί και θα λειτουργήσει έξω από το 6ο δημοτικό Τρικάλων μια μονάδα βιομάζας, όπου τα περισσευούμενα τρόφιμα θα υπόκεινται στην κατάλληλη επεξεργασία, ώστε να παράγεται ηλεκτρική ενέργεια που θα καλύπτει τις ανάγκες φωτισμού περιμετρικά του προαυλίου κατά τις βραδινές ώρες. «Δεν πρόκειται για κάτι που απαιτεί εξειδικευμένη τεχνολογία ή υψηλό κόστος, ενώ ωφελεί το περιβάλλον και το σχολείο ως προς την εξοικονόμηση ενέργειας», επισημαίνει ο κ. Αναστασίου. «Παρότι τα βατ δεν θα είναι ιδιαίτερα υψηλά, σημασία έχει να περάσουμε το μήνυμα στους μαθητές πως τίποτα δεν πάει χαμένο. Αντιθέτως, όλα – ακόμη και το φαγητό που δεν καταναλώνουμε – μπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελός μας». 

Ο στόχος του εν λόγω προγράμματος είναι τριπλός: Υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών από μικρή ηλικία, ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων τροφίμων. «Πρόκειται για ζητήματα μείζονος σημασίας στις μέρες μας, καθώς έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με την ανάγκη προστασίας της υγείας μας μέσω της διατροφής, αλλά και την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος λόγω της κλιματικής αλλαγής». Τώρα, μάλιστα, που η αρχή έγινε από το 6ο δημοτικό, το καλό παράδειγμα προτίθενται να ακολουθήσουν και άλλες σχολικές μονάδες των Τρικάλων. «Σχεδιάζουμε να εντάξουμε σταδιακά στο δίκτυο “BioCanteens” όλα τα σχολεία της πόλης. Κατά το τρέχον σχολικό έτος, για παράδειγμα, θα προστεθούν έξι-επτά ακόμη», αναφέρει ο κ. Αναστασίου. Η μέθοδος έχει ήδη οριστεί: Από εδώ και στο εξής, όταν λήγει η σύμβαση της μίσθωσης ενός κυλικείου, η καινούρια θα εμπεριέχει ως όρο ότι τα τρόφιμα προς πώληση θα είναι 100% βιολογικά με πιστοποίηση και προερχόμενα από τοπικούς παραγωγούς. Θα μπορούσε άραγε το πρόγραμμα να επεκταθεί και σε σχολικές μονάδες της υπόλοιπης χώρας χωρίς ιδιαίτερα εμπόδια; «Δεν είναι τόσο δύσκολο όσο ενδεχομένως φαίνεται. Χρειάζεται απλώς καθοδήγηση και τεχνογνωσία, τις οποίες είμαστε πρόθυμοι να προσφέρουμε. Μακάρι να υλοποιηθεί σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας και να βελτιωθούν οι διατροφικές συνήθειες όλων των παιδιών. Η χώρα μας, εξάλλου, είναι εξαιρετικά πλούσια σε τρόφιμα, κάτι που όμως δεν έχει αξιοποιηθεί». 

Στο μεταξύ, δεν είναι η πρώτη φορά που τα Τρίκαλα μάς εκπλήσσουν ευχάριστα με μια πρωτότυπη και ουσιώδη πρωτοβουλία. Τα τελευταία χρόνια, έχουν καταφέρει να επιτύχουν αλλαγές και να υιοθετήσουν καινοτομίες που τραβούν τα βλέμματα ακόμη και των πιο δύσπιστων επάνω τους.

Η τελευταία ερώτηση προς τον κ. Αναστασίου, λοιπόν, δεν θα μπορούσε παρά να είναι η εξής: Ποιοι παράγοντες έχουν συντελέσει ώστε η συγκεκριμένη πόλη να κάνει τη διαφορά; Και γιατί άλλες αδυνατούν να σημειώσουν αντίστοιχη πορεία; «Το 2014, αναλάβαμε τη διοίκηση του δήμου μια ομάδα νέων ανθρώπων, κάτω των σαράντα ετών», απαντά εκείνος. «Στην αρχή, ορισμένοι μάς χαρακτήρισαν… παιδική χαρά κι αυτό δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Εμείς, όμως, θέσαμε ως στόχο να δημιουργήσουμε μια διαφορετική και, όσο το δυνατόν, πράσινη πόλη. Παράλληλα, οι κάτοικοι είναι ανοιχτοί  στην αλλαγή, διότι αγαπούν τον τόπο τους και επιθυμούν να τον δουν να προοδεύει. Συνεπώς, η βούληση εκ μέρους της δημοτικής αρχής, η στήριξη των πολιτών, το βλέμμα προς το μέλλον και η αξιοποίηση κάθε προγράμματος που συμβάλλει στη βελτίωση της καθημερινότητας αποτελούν τα βασικά συστατικά της επιτυχίας. Σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, μπορούν να επιτευχθούν αντίστοιχα αποτελέσματα».