Το πρωί της 29ης Μαΐου, ένας εργαζόμενος στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, έφυγε από το σπίτι του και την οικογένειά του για να πάει στη δουλειά του. Αυτή την περίοδο, οι εργασίες διεκπεραιώνονται με ταχείς ρυθμούς. Τα επιβατικά πλοία πρέπει να βγουν στη θάλασσα για την καλοκαιρινή σεζόν που έχει ήδη ξεκινήσει, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν και εμπορικά πλοία τα οποία πρέπει να επισκευαστούν το γρηγορότερο δυνατό. Ως αποτέλεσμα, οι εργάτες στο Πέραμα δουλεύουν για ατελείωτες ώρες, χωρίς προηγουμένως να έχουν γίνει οι απαραίτητοι έλεγχοι ασφαλείας, αλλά και η συντήρηση σε διάφορα εργαλεία που χρησιμοποιούν.
Οι εργαζόμενοι της περιοχής είχαν προειδοποιήσει επανειλημμένα τα αρμόδια υπουργεία για τις σοβαρές και επικίνδυνες αυτές ελλείψεις. Κανείς δεν τους έδωσε σημασία. Εκείνο το πρωί, ο συνάδελφός τους σκοτώθηκε την ώρα που επισκεύαζε ένα επιβατικό πλοίο. Σε παράλληλο χρόνο, ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, έδινε συνέντευξη στο Mega λέγοντας με χαρά και υπερηφάνεια: «Γιατί το Πέραμα έδωσε 38% στη Νέα Δημοκρατία; Γιατί βάλαμε σε τάξη την Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη και δώσαμε δουλειές».
Τι τραγική ειρωνεία.
Βρισκόμαστε μόλις στα μισά του τρέχοντος έτους, και τα θύματα των εργατικών δυστυχημάτων έχουν ξεπεράσει τα 50, ενώ ολόκληρο το 2020 ήταν 41 και το 2019, 51. Στην καταγραφή για τα εργατικά δυστυχήματα του 2022, η Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΟΣΕΤΕΕ) κατέγραψε συνολικά 104 νεκρούς. Ανάμεσά τους υπήρξαν εργαζόμενοι στο ντελίβερι, στην αποκομιδή των απορριμμάτων, εργάτες σε εργοστάσια, σε ναυπηγεία, σε λατομεία, σε αγροτικές εργασίες κ.ά.
Μπορεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Συνομοσπονδία των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUC) να επισημαίνει ότι τα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα έχουν μειωθεί και πλέον ο επόμενος μεγάλος στόχος, που περιλαμβάνεται στον «Εκμηδενισμό των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών μέχρι το 2030», να είναι η αντιμετώπιση των επαγγελματικών ασθενειών, στην Ελλάδα όμως κινούμαστε αντιδιαμετρικά και έχουμε ραγδαία αύξηση των εργατικών δυστυχημάτων. Παράλληλα, στη χώρα μας η αγορά άνοιξε με άγριους ρυθμούς μετά την άρση των lockdowns, ενώ με το εργασιακό νομοσχέδιο του Ιουνίου του 2021, που συνέβαλε στην επιμήκυνση του ωραρίου των εργαζομένων και στις απαγορεύσεις στη συνδικαλιστική τους δράση, σημειώθηκαν μεγαλύτερες εντατικοποιήσεις που είχαν καταστροφικά αποτελέσματα στο ζήτημα της ασφάλειας και της υγείας.
Διαμαρτυρία εργαζομένων στην Ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, μετά το θανατηφόρο δυστύχημα της 29ης Μαΐου. SOOC/Stringer
Χθες, Τετάρτη 31 Μαΐου, οι εργαζόμενοι στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος και Πειραιά πραγματοποίησαν μία ακόμα 24ωρη απεργία και συγκέντρωση, διαμαρτυρόμενοι για τον τραγικό θάνατο του συναδέλφου τους και για τις επικίνδυνες συνθήκες στις οποίες τους έχει αφήσει το κράτος να εργάζονται. Λίγη ώρα μετά τη λήξη της διαμαρτυρίας, ο εργαζόμενος στο Πέραμα και πρόεδρος του Συνδικάτου Μετάλλου, Άκης Αντωνίου, μίλησε στην Popaganda για το συμβάν, για τη χρόνια εγκληματική αδιαφορία του κράτους στα ζητήματα πρόληψης, ασφάλειας και εκπαίδευσης, καθώς και για τα αιτήματα των εργαζομένων, για τα οποία – έστω και αργά – φαίνεται πως έλαβαν κάποιες πρώτες δεσμεύσεις.
Το συμβάν της 29ης Μαΐου: «Κανένα επάγγελμα δεν είναι επικίνδυνο από μόνο του, παρά μόνο όταν δεν πληρούνται οι συνθήκες ασφαλείας»
Μιλώντας αρχικά για το αιματηρό εργατικό δυστύχημα, ο κ. Αντωνίου εξηγεί πως, «Οι εργάτες επισκεύαζαν ένα επιβατικό πλοίο. Σε μία προσπάθεια να βγει το πτερύγιο της προπέλας, το βάρος του οποίου ξεπερνάει τον ένα τόνο, αυτό “κλώτσησε”, ο γάντζος που το τραβούσε δεν είχε ασφάλεια, και οι τρεις εργάτες καταπλακώθηκαν. Η κηδεία του ανθρώπου που σκοτώθηκε θα γίνει σήμερα, ενώ ο ένας από τους δύο συναδέλφους που τραυματίστηκαν βρίσκεται εδώ και τρεις μέρες στο Τζάνειο, σε ακινησία με σπασμένη λεκάνη. Αναμένουμε να δούμε τι θα του αφήσει όλο αυτό. Ο άλλος συνάδελφός μας, αφού νοσηλεύτηκε, ευτυχώς βγήκε από το νοσοκομείο λίγες ώρες μετά».
Στα περισσότερα από 15 χρόνια που ο κ. Αντωνίου εργάζεται στη Ζώνη του Περάματος, έχουν χάσει τη ζωή τους τουλάχιστον 20-25 άνθρωποι εξαιτίας εργατικών δυστυχημάτων. «Όλοι φυσικά κουβαλάμε πάνω μας κάτι από ατυχήματα, επαγγελματικές ασθένειες και άλλα πράγματα που για εμάς είναι η καθημερινότητα μας. Πάμε 40 χρόνων και έχουμε βλάβες οι οποίες ανταποκρίνονται σε έναν άνθρωπο που είναι 60 και 65 χρόνων. Εμείς λέμε ότι κανένα επάγγελμα δεν είναι επικίνδυνο από μόνο του, παρά μόνο όταν δεν πληρούνται συνθήκες ασφάλειας, επιστημονικά τεκμηριωμένες, σε εργασιακούς χώρους σαν τους δικούς μας – και σε άλλους βέβαια», λέει ο κ. Αντωνίου, τονίζοντας στη συνέχεια πως στα οργανωμένα ναυπηγεία οι συνθήκες είναι πολύ πιο ευνοϊκές για τους εργαζόμενους: «Εκ των πραγμάτων, στα οργανωμένα ναυπηγεία, επειδή υπάρχουν μηχανισμοί πρόληψης ατυχημάτων με ασφάλειες, που λειτουργούν οργανωμένα, οι συνθήκες είναι σε μεγάλο βαθμό πολύ καλύτερες. Σ’ εμάς δεν ισχύει αυτό, γιατί εργαζόμαστε σε έναν ελεύθερο χώρο στον οποίο 3-5 εργολάβοι ανεβαίνουν σε ένα πλοίο και δουλεύουν εκεί αξιοποιώντας τις εγκαταστάσεις».
Σχεδόν διακοσμητικός ο ρόλος του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας
Στον χώρο της Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνης Περάματος δεν υπάρχει μία συγκροτημένη διεύθυνση, ένα συνεργείο που να ασχολείται με την πρόληψη επαγγελματικού κινδύνου. Ο ρόλος αυτός επαφίεται σε κάποιες πενταμελείς επιτροπές, την ύπαρξη των οποίων έχουν κατακτήσει οι εργαζόμενοι με μεγάλους αγώνες μέσα στα χρόνια και ύστερα από αρκετά πολύνεκρα δυστυχήματα κατά τη δεκαετία του ’80 και ’90. Όμως, η εύρυθμη λειτουργία των επιτροπών αυτών εμποδίζεται καθημερινά από την υποστελέχωση της Επιθεώρησης Εργασίας και άλλων οργανισμών που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία.
Όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Συνδικάτου Μετάλλου, «Οι έλεγχοι του ΣΕΠΕ είναι στην ουσία δειγματοληπτικοί, σε ένα περιβάλλον εργασιακό στο οποίο η δουλειά που θα γίνει σε ένα μήνα για ένα πλοίο, να αντιστοιχεί σε μια δουλειά που θα γίνει σε ένα εργοστάσιο σε έναν χρόνο, καθώς είναι τεράστια η έκταση της εργασίας και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με όρους ενός οργανωμένου εργασιακού χώρου όσον αφορά στην πρόληψη του κινδύνου. Οι συνθήκες αλλάζουν, μεταβάλλονται από ώρα σε ώρα πάνω στα πλοία και αν δεν υπάρχει επί τόπου έλεγχος και εξειδικευμένο προσωπικό, το οποίο να κάνει μόνο αυτή τη δουλειά, να προλαμβάνει δηλαδή τους κινδύνους που δημιουργούνται, οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια σε δυστυχήματα. Χθες είχαμε την έκτη 24ωρη απεργία μας από την αρχή του χρόνου, στην οποία επαναλάβαμε τα αιτήματά μας. Προειδοποιούσαμε τόσο καιρό ότι το θανατηφόρο έρχεται και κανείς δεν μας έδινε σημασία, δεν παίρναμε απαντήσεις και πολλές φορές ούτε καν υποσχέσεις».
Στις 12 Μαΐου, μάλιστα, πριν από ακριβώς 20 ημέρες, το συνδικάτο εργατών Μετάλλου και εργαζομένων της Ναυπηγοεπισκευαστικής Βιομηχανίας, ανακοίνωνε την τελευταία του απεργία με μείζον αίτημά του την εντατικοποίηση των ελέγχων για τα μέτρα ασφαλείας. Στη σχετική ανακοίνωσή του τόνιζε μεταξύ άλλων: «Παρακολουθούμε το τελευταίο διάστημα την δραστηριότητα να μεγαλώνει και να βγαίνουν εκατομμύρια στις πλάτες μας για εφοπλιστές και εργολάβους. Ταυτόχρονα τα χρήματα που βγάζουμε από την εργασία μας φτάνουν για να καλύψουμε όλο και λιγότερες ανάγκες. Η πίεση για παραπάνω δουλειά, για πιο γρήγορη παράδοση κάθε πλοίου, οδηγεί καθημερινά σε μικρότερα ή μεγαλύτερα ατυχήματα στα ναυπηγεία και τα επισκευαζόμενα πλοία, κατάσταση που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει σε ένα ή περισσότερα τραγικά γεγονότα».
Συγκέντρωση και πορεία διαμαρτυρίας εργαζομένων και αλληλέγγυων σωματείων, με αφορμή το θανατηφόρο τραυματισμό 47χρονου εργαζόμενου στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, Πέραμα, 30 Μαΐου 2023. SOOC / Dimitris Kapantais
Όπως είχε αναφέρει πριν από λίγους μήνες σε ρεπορτάζ της Popaganda για τα εργατικά ατυχήματα, ο Ανδρέας Στοϊμενίδης, Γραμματέας Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας της ΓΣΕΕ και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΟΣΕΤΕΕ), η απόσπαση του ΣΕΠΕ από το Υπουργείο Υγείας και η δημιουργία μιας ανεξάρτητης αρχής είχε ως σκοπό την απέκδυση της πολιτικής ευθύνης για την αντιμετώπιση των εργατικών δυστυχημάτων. «Έχουμε μια διαρκή υποβάθμιση στη δομή του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας. Χαρακτηριστικά, μέχρι το 2019 ήταν Γενική Γραμματεία, εν μία νυκτί υποβιβάστηκε σε Γενική Διεύθυνση και στη συνέχεια βλέπουμε ότι αποσπάστηκε ως ανεξάρτητη δομή. Εδώ θα πρέπει να γίνει από την αρχή ένας σχεδιασμός, ώστε επιτέλους να ηλεκτρονικοποιηθεί όλο το σύστημα των προληπτικών ελέγχων και να καταχωρούνται τα στοιχεία από τις εταιρίες και όχι από τους επιθεωρητές, ώστε να έχουν τον χρόνο να κάνουν τον έλεγχο, και τον ηλεκτρονικό και τον επιτόπιο, γιατί η πρόληψη είναι αυτή που σώζει ζωές. Αυτό, συνδυαστικά με την έλλειψη των ηλεκτρονικών και οργανωτικών εργαλείων και την έλλειψη του στελεχιακού δυναμικού και της πολιτειακής βούλησης, αποτελεί ένα μείγμα που δεν βοηθάει καθόλου στην αντιμετώπιση του ζητήματος», είχε επισημάνει.
Παράλληλα, ο ίδιος είχε αναφερθεί στις πολιτικές προτεραιότητες των κυβερνήσεων, λέγοντας πως: «Εμείς πιστεύουμε πως η ευθύνη ξεκινάει από πολύ ψηλά και έχει να κάνει με την πολιτική προτεραιότητα που βάζει η κυβέρνηση και η Πολιτεία στα θέματα προστασίας, ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας. Αυτό το ζήτημα δεν έχει αξιολογηθεί ως σημαντικό και γι’ αυτό δεν έχουν ληφθεί οι ανάλογες πρωτοβουλίες. Επίσης, δεν υπάρχει στη χώρα μας αναπτυγμένος τριμερής διάλογος, καθώς σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτά τα ζητήματα αντιμετωπίζονται με βαθύ, μακρύ διάλογο και ομοφωνία, μεταξύ των οργανώσεων των εργαζομένων (των συνδικάτων), των εργοδοτικών οργανώσεων και της κυβερνητικής πλευράς. Εδώ ο διάλογος, στο πλαίσιο του Συμβουλίου για την Εργασία και Ασφάλεια στην Εργασία, είναι υποτυπώδης και τυπικός».
Οι δεσμεύσεις του υπουργείου για τον ρόλο του ΣΕΠΕ και των τεχνικών ασφαλείας
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδικάτου Μετάλλου, «Η βασική αιτία της ανεπάρκειας στους ελέγχους σχετίζεται στην ουσία με το ότι δεν ακουμπάει κανείς τα κέρδη των πελατών στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη, των μεγάλων δηλαδή εφοπλιστικών εταιρειών και εργολάβων που θησαυρίζουν στον κλάδο. Την ίδια στιγμή, δεν έχει γίνει ακόμα η αποκατάσταση του εργασιακού δικαίου στην Ελλάδα. Όταν λοιπόν δεν υφίσταται η συλλογική σύμβαση εργασίας, όταν αποδυναμώνεις τον κοινωνικό διάλογο ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους – από το υψηλότερο επίπεδο, το τριτοβάθμιο, όταν δεν έχεις κλαδικές και επιχειρησιακές συμβάσεις, τότε αποδυναμώνεται πάρα πολύ ο ρόλος των εκπροσωπήσεων των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα».
«Με τα πράγματα λοιπόν να έχουν φτάσει στο απροχώρητο μετά τον θάνατο του συναδέλφου μας, ξεκαθαρίσαμε ότι δεν θα επιστρέψουμε στη δουλειά αν δεν εξασφαλίσουμε τα βασικά και στοιχειώδη. Η συμμετοχή του κόσμου στις απεργίες και τις συγκεντρώσεις ήταν πολύ μεγάλη και με την αποφασιστικότητα όλων αυτών των ανθρώπων, μας υποδέχτηκε τελικά η σύνθεση του υπουργείου Εργασίας και Ναυτιλίας, η οποία απαρτιζόταν – μεταξύ άλλων – από υπουργούς, γραμματείς και τον διοικητή του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας».
Οι δεσμεύσεις των ανθρώπων των υπουργείων βασίστηκαν σε δύο άξονες, οι οποίοι για τους εργαζόμενους θα βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση εφόσον πρώτα υπάρξει η ανάλογη υπουργική απόφαση και φυσικά η εφαρμογή τους. Αρχικά, αφορούν στη λειτουργία των Επιτροπών και τους ελέγχους που θα γίνονται από τις μικτές επιτροπές υγιεινής και ασφάλειας. Έως τώρα, λειτουργούσαν πέντε φορές τον μήνα, μόνο μέχρι τις 2 το μεσημέρι, και σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των υπουργείων αναμένεται να γίνονται καθημερινοί έλεγχοι από το ΣΕΠΕ, σε δύο βάρδιες, όπως είχαν απαιτήσει οι εργαζόμενοι, δηλαδή από τις 9 το πρωί μέχρι τις 3 το μεσημέρι και από τις 3 το μεσημέρι μέχρι τη λήξη της βάρδιας. Ακόμα, τα υπουργεία υποσχέθηκαν πως θα αυξηθούν οι υποχρεωτικές ώρες παρουσίας του τεχνικού ασφαλείας πάνω στο πλοίο, σε καθημερινή βάση.
Μιλώντας για τον ρόλο ενός τεχνικού ασφαλείας, ο κ. Αντωνίου εξηγεί στην Popaganda: «Από το πώς ορίζεται νομικά, ο ρόλος του είναι καθαρά συμβουλευτικός. Δεν έχει δηλαδή εκτελεστική δυνατότητα ώστε να παρέμβει και να διακόψει ό,τι επικίνδυνο δει. Καλείται να εφαρμόσει μέτρα υγιεινής και ασφάλειας και να σταματήσει τη δουλειά μόνο αν του πούμε εμείς οι εργαζόμενοι ότι κάτι δεν εφαρμόζεται σωστά. Το παράδοξο ωστόσο στο νομικό πλαίσιο είναι ότι ένας τεχνικός πηγαίνει επί της ουσίας για να ελέγξει τον εργοδότη του, αυτόν δηλαδή που τον πληρώνει! Πρόκειται για μία ομολογία της επιθυμίας των κυβερνήσεων για ύπαρξη ασυδοσίας».
Αυτό που ζητούν οι εργαζόμενοι, ώστε να υπάρχει διαφάνεια στον ρόλο των τεχνικών ασφαλείας, είναι να συγκροτηθεί μια λίστα μητρώου με τα ονόματα των τεχνικών και κάθε εταιρία να ορίζει για το πλοίο που θα παραδώσει προς επισκευή όποιον είναι πρώτος σε σειρά, και να πληρώνει ένα παράβολο το οποίο θα αποτελεί και την πληρωμή του ανθρώπου που θα κάνει αυτή τη δουλειά. «Ζητάμε οι τεχνικοί να βρίσκονται όλη την ώρα πάνω στο πλοίο, να υποδεικνύουν, να διακόπτουν κ.λπ. και να μην έχουν τον φόβο ότι αν κάνουν τη δουλειά τους σωστά, μπορεί και να την χάσουν, όπως έχει γίνει σε αντίστοιχες περιπτώσεις παλιότερα. Λάβαμε δέσμευση και σε αυτό από το υπουργείο Εργασίας, το οποίο μας είπε πως θα γίνει όλη η προεργασία ώστε να αλλάξει ο νόμος και με την επόμενη κυβέρνηση να εφαρμοστούν οι αλλαγές», προσθέτει ο κ. Αντωνίου.
SOOC / Dimitris Kapantais
Αναγκαία η εκπαίδευση των εργαζομένων, με κρατική ευθύνη, σε ζητήματα πρόληψης και ασφάλειας
Όσον αφορά στο κομμάτι της στελέχωσης και της κατάρτισης των εργαζομένων, αυτό που ενδιαφέρει τους ανθρώπους στα ναυπηγεία είναι να μεγαλώνει η δουλειά, να υπάρχουν περισσότεροι εργαζόμενοι που θα αμείβονται σωστά και θα αρχίζουν να εργάζονται όντες καταρτισμένοι. «Ξεκινώντας έναν άνθρωπος να δουλεύει, περιμένει να μάθει δέκα βασικά μέτρα υγιεινής και ασφάλειας σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον, απλά από κάποιον συνάδελφό του. Όλα αυτά τα χρόνια περάσαμε ένα πολύ μεγάλο διάστημα κατά το οποίο δεν υπήρχε δουλειά και πολύς κόσμος έφυγε από τον κλάδο και δεν γύρισε ποτέ. Αυτό που ζητούσαμε ήταν να δημιουργηθούν με την ευθύνη του κράτους σχολές κατάρτισης οι οποίες θα καταρτίζουν έναν νέο που θέλει να ασχοληθεί με το επάγγελμα πάνω στην ειδικότητά του, αλλά και με θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση, ώστε οι εργαζόμενοι να εκπαιδεύονται στους κινδύνους και στο κομμάτι της πρόληψης», διασαφηνίζει ο κ. Αντωνίου.
Και ολοκληρώνει λέγοντας στην Popaganda πως, «Η δέσμευση αυτή υπήρξε κατά καιρούς, ωστόσο τίποτα δεν έγινε, και τελικά καταλάβαμε με το πέρας του χρόνου ότι αυτό δεν βόλευε ούτε την κυβέρνηση ούτε τις εταιρείες, από την άποψη ότι όταν ένας εργαζόμενος γνωρίζει παραπάνω πράγματα, θα κάνει και λιγότερες “εκπτώσεις” και θα ζητήσει ό,τι πρέπει όσον αφορά στα δικαιώματά του και στο μεροκάματο. Οι εκπαιδεύσεις πρέπει να γίνονται συγκροτημένα και επιστημονικά με κρατική ευθύνη, υπάρχουν τα πάντα από άποψη τεχνολογίας και τεχνογνωσίας ώστε αυτές οι δουλειές που κάνουμε να γίνονται αναίμακτα».
