Για όσους την έζησαν, η 9η Νοεμβρίου του 1989 ήταν μία συγκλονιστική ημέρα, που έμελλε να αλλάξει το ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Το τείχος του Βερολίνου – που χώριζε τη γερμανική πόλη στα δύο από το 1961 – ήταν πλέον ένα κομμάτι τσιμέντου και όχι το σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ του Καπιταλισμού και του Σοσιαλισμού, της πρώτης «προσπάθειας των εργατών να φτάσουν στα αστέρια», όπως θα έλεγε και ο Καρλ Μαρξ. Ένα χρόνο αργότερα, η Επανένωση της Γερμανίας θα ήταν γεγονός, ενώ το 1991 η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε παρελθόν. Η Ευρώπη ήταν πλέον «μία, αδιαίρετος και δημοκρατική»: αυτό ήταν το όραμα που ξετυλίγονταν μπροστά στα μάτια όσων ζούσαν τις ιστορικές αυτές στιγμές.
Πράγματι, ίσως ποτέ να μην τελείωσε ο παλαιός Ψυχρός Πόλεμος: η μεταπολεμική Γερμανία απέρριψε το ναζιστικό της παρελθόν και προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με την υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως η δικαιοσύνη δεν ήταν πάντα το μοτίβο: Αξιωματούχοι των Ναζί κατείχαν υψηλές θέσεις στο γερμανικό κράτος και τη δικαιοσύνη μέχρι τη δεκαετία του 1970
Μετά από ένα τέταρτο αιώνα, ο ψυχρός πόλεμος φαίνεται να είναι ακόμα εδώ. Η Ρωσία υπό τον Βλάντιμιρ Πούτιν είναι περισσότερο αυταρχική και επιθετική από την ΕΣΣΔ του Μιχαήλ Κορμπατσόφ. Έχει εισβάλει στην Ουκρανία και είναι έτοιμη να απλώσει το χέρι της στις δημοκρατίες της Βαλτικής. Το 2013, η Ρωσία δαπάνησε για την άμυνα μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ της από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, γεγονός που δεν είχε επαναληφθεί τα τελευταία 10 χρόνια. Και ενώ η Ευρώπη δείχνει να πλήττεται από την οικονομική κρίση, η Ρωσία επιχειρεί να αναπτύξει σχέσεις με εξτρεμιστικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη, με απώτερο σκοπό να βάλει ένα χεράκι στη διάλυση της ΕΕ. Ένα πρώην μέλος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η Ουγγαρία, δείχνει να γυρίζει πίσω στο αυταρχικό της παρελθόν. Η «μία, αδιαίρετος και δημοκρατική Ευρώπη» φαντάζει ένα συνεχώς πιο μακρινό σενάριο.
Ενώ οι σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσίας έχουν εισέλθει σε περίοδο – ανεπίστρεπτης – κρίσης, κάποιοι κατηγορούν τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την πρόκληση ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, ενώ άλλοι θεωρούν πως πρόκειται για αποτέλεσμα εν πολλοίς οφειλόμενο στον τυχοδιωκτισμό του Πούτιν. Υπάρχει, ωστόσο, ένας άλλος τρόπος αντίληψης των πραγμάτων που θέτει το εξής, ίσως πιο πιεστικό, ερώτημα: «Ξεκίνησε ένας δεύτερος Ψυχρός Πόλεμος;», ή καλύτερα: «Τελείωσε ποτέ ο Ψυχρός Πόλεμος του 20ού αιώνα;».
http://youtu.be/fHKlktgZ4iU
Ο ηγέτης της Ανατολικής Γερμανίας, Βάλτερ Ούλμπριχτ, διαψεύδει το 1961 τα σχέδια για την κατασκευή ενός τείχους που θα κόψει το Βερολίνο στα δύο. Λίγο καιρό αργότερα, το Τείχος του Βερολίνου ήταν γεγονός
Αυτό το ερώτημα θέτει ο Ντέιβιντ Φραμ στις «Ιδέες του Χρόνου», το αφιέρωμα του αμερικανικού περιοδικού The Atlantic στις ιδέες που κυριαρχούν το 2015. Πράγματι, ίσως ποτέ να μην τελείωσε ο παλαιός Ψυχρός Πόλεμος: η μεταπολεμική Γερμανία απέρριψε το ναζιστικό της παρελθόν και προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις της με την υπόλοιπη Ευρώπη. Όμως η δικαιοσύνη δεν ήταν πάντα το μοτίβο: Αξιωματούχοι των Ναζί κατείχαν υψηλές θέσεις στο γερμανικό κράτος και τη δικαιοσύνη μέχρι τη δεκαετία του 1970.
Από την άλλη πλευρά, οι ελίτ της ρωσικής κοινωνίας ποτέ δεν παραδέχτηκαν την αλήθεια για όσα διέπραξε ο Υπαρκτός Σοσιαλισμός στην κοινωνία και τους ανθρώπους που διοικούσε. «Όλα αυτά ανήκουν στο μακρινό παρελθόν», ή καλύτερα, «όλα αυτά δεν έγιναν ποτέ» είναι όσα συνήθως λέγονται ή διαβάζονται στον ρωσικό τύπο. Όπως σημειώνει ο Ντέιβιντ Φραμ, η άρνηση των Ρώσων να δουν κατάματα το παρελθόν άφησε στο παρελθόν να γυρίσει πίσω.
