«Τα φινλανδικά δεν είναι γλώσσα, είναι η συνήθεια να κάθεσαι άκρη άκρη σ’ ένα παγκάκι φορώντας έναν σκούφο ως τ’ αυτιά». H παραπάνω φράση αποτελεί την προμετωπίδα στη Νέα Φινλανδική Γραμματική του Diego Marani. Το βιβλίο αυτό ανήκει στην Αθηνά Πάργα, ιδιωτική υπάλληλο, που η λατρεία της για τη Φινλανδία την οδήγησε στο Ελσίνκι και στην εκμάθηση της γλώσσας «Η πρώτη φορά που άκουσα φινλανδικά ήταν στην ταινία του Άκι Καουρισμάκι “Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν”. Μού ήχησαν πολύ όμορφα και μελωδικά. Μάλλον είναι οι πλούσιες σε φωνήεντα λέξεις που δίνουν ένα ανάλαφρο, καθαρό, στρογγυλό, μαλακό άκουσμα δημιουργώντας αίσθηση οικειότητας, ακόμα κι αν δε θυμίζουν καμιά άλλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Τότε πήρα το πρώτο μου βιβλίο αυτοδιδασκαλίας κι άρχισα να ανακαλύπτω σιγά σιγά τη γλώσσα. Για το «εκπαιδευτικό θαύμα» της μικρής αυτής χώρας είχα ήδη διαβάσει αρκετά. Μερικές φωτογραφίες από το απέραντο λευκό αλπικό τοπίο, το βόρειο σέλας, τον ήλιο του μεσονυκτίου, ολοκλήρωσαν το κάδρο μπροστά μου. [Εντάξει, το παραδέχομαι. Άκουγα και Him τότε.] Όταν, λοιπόν, το 2004, φοιτήτρια στο τέταρτο έτος, αποφάσισα να συμμετάσχω στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, η Φινλανδία και το πανεπιστήμιο του Ελσίνκι ήταν η μία και μοναδική επιλογή».
«Στο Ελσίνσκι φιλοξενήθηκα στο σπίτι μιας Φινλανδής φίλης μου, κι αυτό με βοήθησε σημαντικά στην προφορική κυρίως εξάσκηση της γλώσσας. Η Μάρι μιλάει άπταιστα ελληνικά. Τα διδάσκει κιόλας», Αθηνά Πάργα.
Η Αθηνά δεν είναι ο μοναδικός άνθρωπος που έχει επιλέξει να μάθει μια ξένη γλώσσα πέρα από το σύνηθες πεντάπτυχο αγγλικά-γαλλικά-ιταλικά-γερμανικά-ισπανικά (με τα τελευταία να κερδίζουν συνεχώς έδαφος). Ο Βασίλης Βασιλάκης ψάχνοντας να μάθει μια γλώσσα διαφορετική από τις ευρέως διαδεδομένες κατέληξε στα ιαπωνικά «Από τις σπουδές μου στην ΑΣΟΕΕ διαπίστωσα ότι ο τρόπος σκέψης των Ασιατων μου άρεσε ιδιαίτερα και η συγκεκριμένη πειθαρχία των Ιαπώνων μου ταίριαζε. Έτσι δειλά δειλά ξεκίνησα τα πρώτα μου βήματα».
Μένουμε Ασία, καθώς ο Δημήτρης Σάλτας αποφάσισε κάποια στιγμή να μάθει κινεζικά «Η αφορμή ήταν η επαγγελματική μου δραστηριότητά. Έχω επαφές με την κινέζικη αγορά και σχετικά συχνά ταξιδεύω στην Κίνα. Σκέφτηκα ότι αν μάθω τη γλώσσα, θα μπορώ να έχω μεγαλύτερο έλεγχο στη δουλειά μου αλλά και στις προσωπικές μου επαφές, κι έτσι αποφάσισα να ξεκινήσω μαθήματα».
Κι αν ο Δημήτρης οδηγήθηκε στα ιδεογράμματα λόγω πρακτικής ανάγκης, ο Σπύρος Κουλοχέρης μαθαίνει αρχαία συριακά, επειδή όπως λέει χιουμοριστικά «ήθελα να μάθω μία ακόμα μια αρχαία νεκρή γλώσσα», μετά τα λατινικά που γνωρίζει καλά καθώς έχει σπουδάσει στη Νομική.
«Αναπάντεχα εύκολη μου φάνηκε η γραφή και η ανάγνωση. Με πολύ διάβασμα βέβαια, μέσα σε λίγους μήνες ήμουν σε θέση να γράφω και να διαβάζω αυτά τα υπέροχα γράμματα-ζωγραφιές των αραβικών», Κατερίνα Κόμητα
Η Κατερίνα Κόμητα για να ένα χρόνο μάθαινε αραβικά. Πώς προέκυψε αυτό; «Δουλεύοντας ως δικηγόρος στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες παρέχω νομική συνδρομή σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Λόγω της δουλειάς μου εδώ και χρόνια επικοινωνώ, μέσω διερμηνέα, με αραβόφωνους εξυπηρετούμενους του Συμβουλίου σχεδόν σε καθημερινή βάση. Και κάπως έτσι, σιγά-σιγά, άρχισα να γοητεύομαι από τον πλούτο των διαφορετικών ήχων που χρησιμοποιεί η αραβική γλώσσα».
Το να μαθαίνεις μια ξένη γλώσσα, και μάλιστα από αυτές που θεωρούνται δύσκολες, έχει το πλεονέκτημα ότι σου ανοίγει μια πύλη σε έναν τελείως διαφορετικό πολιτισμό και το μειονέκτημα ότι μπορεί να σε κάνει να μοχθήσεις για ώρες πάνω από βιβλία ασκήσεων και τετράδια. «Οι ήχοι της γλώσσας μοιάζουν μεταξύ τους και μερικές φορές δεν μπορώ να ξεχωρίσω καθαρά τις λέξεις, αυτό με δυσκολεύει. Το εύκολο είναι ότι τα κινέζικα δεν έχουν χρόνους, πτώσεις, εγκλίσεις, αυτό είναι κάτι που δεν ξέρει ο κόσμος. Βέβαια θα πρέπει να έχεις κι ένα σωστό καθοδηγητή στην προσπάθεια σου που σε αυτό στάθηκα τυχερός να γνωρίσω τον συγγραφέα και καθηγητή κινέζικης γλώσσας Δημήτρη Σωτάκη» παραδέχεται ο Δημήτρης που συμπληρώνει «Έχω μάθει αρκετά για την κουλτούρα γιατί η γλώσσα έχει πολλά στοιχεία από τον πολιτισμό τους, και ξέρω πια πολλές ιστορίες, μύθους, είναι μια μοναδική χώρα με δική της ταυτότητα. Την έχω επισκεφτεί αλλά είναι τόσο μεγάλη που δε φτάνει, χρειάζεται πολύς χρόνος». Όσον αφορά τα αρχαία συριακά ο Σπύρος είναι ειλικρινής: «Η γραφή της, το αλφάβητό της και το συντακτικό της είναι δύσκολα. Το εύκολο είναι… ότι είναι κι αυτή μία γλώσσα των ανθρώπων, όπως όλες».
«Η αγαπημενη λεξη μου ειναι το Ganbarimasu ( 頑張ります ) το οποιο σημαινει οτι βαζω τον καλυτερο εαυτο μου στην μέγιστη προσπαθεια που μπορει να αποδώσει. Στα ελληνικα θα μπορύσαμε να το πουμε ως “βάζω τα δυνατά μου” αλλα και πάλι δεν πιάνει στο έπακρο αυτό που εννοούν οι Ιάπωνες», Βασίλης Βασιλάκης.
Η Αθηνά λέει ότι «αυτό που με δυσκολεύει πιο πολύ είναι η (σχεδόν λογαριθμική) γραμματική. Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι οι δεκαπέντε πτώσεις σε ενικό και πληθυντικό, οι οποίες τροποποιούν τα ουσιαστικά και τα επίθετα ανάλογα με το ρόλο τους στην πρόταση, καθώς οι προθέσεις απουσιάζουν από τη γλώσσα. Σπάνια θα συναντήσεις την ονομαστική πτώση στο λόγο. Αν δώσεις μια ευκαιρία όλα έρχονται πιο εύκολα στη συνέχεια, γιατί στην πραγματικότητα τα φινλανδικά είναι μια απολύτως λογική γλώσσα με συγκεκριμένους κανόνες χωρίς εξαιρέσεις. Είναι κάπως σα να λύνεις sudoku, σα να κάνεις κατασκευές lego χτίζoντας τουβλάκι – τουβλάκι. Μικρές λέξεις που ενώνονται, για να σχηματίσουν μεγαλύτερες. Κι όπως συνηθίζουν να λένε οι Φινλανδοί, το καλό έρχεται σιγά σιγά [ hiljaa hyvä tulee ], και σίγουρα αξίζει να περιμένεις. Η προφορά σχεδόν πάντα φωνητική – αυτό που βλέπεις αυτό προφέρεις – κι ο τρόπος εκφοράς του λόγου με τις λέξεις να τονίζονται πάντα στην πρώτη συλλαβή, μού φάνηκαν από την αρχή απροσδόκητα εύκολα. Με λίγη προσπάθεια έμαθα ακόμα και να μιλάω εισπνέοντας».
Παύεις για λίγο να είσαι ξένος και μόνος, γιατί η γλώσσα ήταν και θα είναι πάντα μια εκλεκτική συγγένεια ανάμεσά μας, την οποία, ευτυχώς, μπορούμε να πάντα να δημιουργήσουμε
Και τι έμαθε για την κουλτούρα της Φινλανδίας μέσα από τη γλώσσα της; «Η λέξη “sisu” – από τις πρώτες που μαθαίνει κάποιος και στην οποία αποδίδεται σχεδόν μαγική διάσταση – θα μπορούσε να συνοψίσει ολόκληρη τη κουλτούρα της χώρας, την ιδιοσυγκρασία και το πνεύμα των Φινλανδών. Αναφέρεται στην τέχνη της εσωτερικής δύναμης. Σημαίνει να μην παραιτείσαι ποτέ, να παλεύεις με απόλυτη αυτοπειθαρχία και προσήλωση, ακόμα κι αν όλες οι πιθανότητες είναι εναντίον σου, ακόμα κι αν αισθάνεσαι ότι έχεις εξαντλήσει και τα τελευταία αποθέματα δύναμής σου. Το ατελείωτο σκοτάδι μεταξύ Νοεμβρίου και Φεβρουαρίου, η έντονη αίσθηση της απομόνωσης και η σιωπή του χιονιού, όσο γοητευτικά και μυστηριακά κι αν φαντάζουν στον επισκέπτη, άλλο τόσο -κι ακόμα περισσότερο- δοκιμάζουν τις σωματικές και ψυχικές αντοχές του ανθρώπου που ζει όλη του τη ζωή σε ένα ακραίο, συχνά αφιλόξενο και φορές φορές απειλητικό περιβάλλον».
«Μαθαίνω κινεζικά για πάνω από 8 χρόνια. Την κατέχω αρκετά καλά, όσο μπορεί να την κατέχει κανείς, γιατί είναι μια πολύ δύσκολη γλώσσα με πολλές απαιτήσεις. Αλλά όσο περνάει ο καιρός, τόσο νιώθω και πιο σίγουρος για τον εαυτό μου», Δημήτρης Σάλτας.
Ο Βασίλης παρακολουθούσε μαθήματα ιαπωνικών στην Αθήνα επί τρία χρόνια και κατόπιν μετακόμισε στην Ιαπωνία για πέντε χρόνια και αφού πλέον έχει επιστρέψει χρησιμοποιεί τη γλώσσα για επαγγελματικούς λόγους «Η εταιρεία μου οονομάζεται Vassilakis 4×4 Expeditions και κάνει ταξίδια εντός και εκτός Ελλάδας, πεζοπορίες και εκδρομές για όλες τις κατηγορίες ή γούστα. Προφανώς, αναλαμβάνω τους Ιάπωνες που έρχονται στην Ελλάδα και κάνουμε διάφορα τουρ».
Η αγαπημένη λέξη της Αθηνάς στα φινλανδικά είναι η λέξη laulu που θα πει τραγούδι, «γιατί έτσι ηχούν στ’ αυτιά μου τα φινλανδικά, σαν ένα όμορφο τραγούδι», ενώ η αγαπημένη λέξη του Δημήτρη στα κινεζικά είναι «η λέξη 家 jia (τζια) πού έχει την ερμηνεία της οικογένειας, του σπιτιού. Είναι τόσο σημαντική λέξη για την κινεζική γλώσσα που θα την συναντήσουμε ακόμα και στην λέξη 国家 guojia (γκουοτζια) πού σημαίνει χώρα».
Φινλανδικά, αραβικά, κινεζικά, ιαπωνικά, αρχαία συριακά βιβλία και σημειώσεις.
Όσο και περίεργα να ηχεί μια γλώσσα, όσο δύσκολοι είναι οι κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού της, όσο διαφορετική κι αν φαντάζει από τη μητρική μας είναι μια γλώσσα γεννημένη από ανθρώπους, είναι μια γέφυρα επικοινωνίας. Κι η απάντηση της Κατερίνας όταν τη ρώτησα «πώς αντιδρούν γνωστοί και φίλοι όταν τους λες ότι μπήκες στη διαδικασία να μάθεις αραβικά;» το αποδεικνύει με τον πιο συγκινητικό τρόπο. «Οι ελληνόφωνοι φίλοι συνήθως μου ζητούν να τους πω πως λέγεται κάτι στ’ αραβικά, απλώς και μόνο για ν’ ακούσουν πως ακούγεται αυτό στην άλλη γλώσσα. Πιο ενδιαφέρον είναι όμως όταν, με τα φτωχά μου αραβικά, χαιρετώ ή μιλώ σε κάποιον αραβόφωνο πρόσφυγα. Τότε, πρώτα βλέπεις την έκπληξή του, κι αμέσως μετά τη μεγάλη χαρά του. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο κι αποκαρδιωτικό είναι να μιλάς μόνο αραβικά σε μια χώρα που σχεδόν κανείς δεν μπορεί να σου απαντήσει. Φαντάζομαι ότι το να ακούς ξαφνικά έστω και λίγες λέξεις στη γλώσσα σου δημιουργεί αυτομάτως το αίσθημα της οικειότητας· παύεις για λίγο να είσαι ξένος και μόνος, γιατί η γλώσσα ήταν και θα είναι πάντα μια εκλεκτική συγγένεια ανάμεσά μας, την οποία, ευτυχώς, μπορούμε να πάντα να δημιουργήσουμε».
