Καζαμία του 2019 Πήρατε;

«Καιρός με ελαφρούς ανέμους που καλμάρουν λίγο τη ζέστη»/ «Απόπειρα δολοφονίας εναντίον Έλληνα πολιτικού»/ «Παραίτηση αρχηγού κόμματος προκαλεί αντιδράσεις»/ «Απεργιακές κινητοποιήσεις στα νοσοκομεία».

Εκτός από τα γενέθλιά μου (που με έκαναν να ανατρέξω στις προβλέψεις του συγκεκριμένου μήνα), τέλη Αυγούστου του 2019 θα ζήσουμε στην Ελλάδα τα παραπάνω γεγονότα σύμφωνα με το λαϊκό ημερολόγιο «Μέγας Καζαμίας Ερμού». Ποιος κάνει αυτή την πρόβλεψη; Είναι η κλασική ερώτηση που δέχεται εδώ και πολλά χρόνια ο Δημήτρης Σαλίβερος, εκδότης τέταρτης γενιάς σχετικά με το ποιοι είναι οι συντάκτες του Καζαμία που κυκλοφόρησε και φέτος. Αλλά όπως λέει, «αυτό είναι ένα από τα μυστικά του εντύπου, δεν μπορείτε να βρείτε τους συντάκτες».

Αναζητώντας Καζαμίες σε βιβλιοπωλεία και περίπτερα του κέντρου, διαπίστωσα ότι  νέοι πωλητές δεν γνωρίζουν τι είναι ο Καζαμίας, από που κρατάει η καταγωγή του εντύπου. Casamia ήταν το όνομα ενός φανταστικού αστρολόγου που έδωσε τον τίτλο σε βιβλία με προβλέψεις για το νέο έτος που εκδίδονταν στην Ιταλία ήδη από τον 18ο αιώνα. Ο Καζαμίας των εκδόσεων Σαλίβερος μετράει πάνω από 100 χρόνια ζωής και φέτος ήδη ξεπούλησε πριν αλλάξει η χρονιά, σύμφωνα με τον εκδότη του.

Από τον πρώτο Καζαμία «Εσπέρου», εκδόσεις Λιναρδάτου, 1933

Σύμφωνα με το ιστολόγιο του συγγραφέα Νίκου Σαραντάκου, στην ελληνική γλώσσα Καζαμίες μάλλον πρωτοεκδόθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα. «Η ύλη του Καζαμία ήταν (και είναι) σε μεγάλο βαθμό τυποποιημένη: υπήρχε ένα κομμάτι με πληροφορίες ημερολογίου (τα Πασχάλια, το ημερολόγιο της χρονιάς με πληροφορίες για την ανατολή και τη δύση του ηλίου) που συνδυαζόταν με αστρολογικές «πληροφορίες» και με προβλέψεις για το τι θα συμβεί μέσα στη χρονιά, διατυπωμένες τόσο γενικά ώστε να μην είναι εύκολο να διαψευστούν (θα δούμε πιο κάτω τέτοιες προβλέψεις). Κοντά σ’ αυτά, υπήρχαν επίσης άρθρα εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα (γεωργικές εργασίες της χρονιάς, ας πούμε) και άλλη ποικίλη ύλη κυρίως λαογραφική -παροιμίες, αινίγματα, ανέκδοτα. Επόμενο ήταν να εμφανιστούν και σατιρικοί Καζαμίες, δηλαδή άρθρα με υποτιθέμενες προβλέψεις για το τι θα συμβεί μέσα στη χρονιά, που πραγματικό σκοπό είχαν να σατιρίσουν πρόσωπα και πράγματα… Κάθε χρόνο, στην αρχή της χρονιάς, εφημερίδες και περιοδικά δημοσίευαν τέτοιους σατιρικούς Καζαμίες -θυμάμαι στη δεκαετία του 1980 που διάβαζα τον πολιτικό και τον αθλητικό Καζαμία που δημοσίευε το Ποντίκι και γελούσα πολύ».

«Ο καζαμίας είναι ίσως το μεγαλύτερο σε κυκλοφορία ελληνικό έντυπο, συνολικά σε έναν χρόνο μπορεί να πουληθούν 400 χιλιάδες Καζαμίες από όλους τους εκδοτικούς, οι πωλήσεις μας δεν επηρεάστηκαν από την κρίση».

Οι δώδεκα πρώτες σελίδες αποτελούν σήμα κατατεθέν του ημερολογίου, «ο Καζαμίας έχει και το πληρέστερο εορτολόγιο που όμοιό του δεν θα βρείτε εύκολα», εξηγεί ο Δημήτρης Σαλίβερος . Εκτός από τις εκλείψεις ήλιου και σελήνης, τα Πασχάλια του 21ου αιώνα, τις οδηγίες προς γεωργούς, δενδροκόμους, αμπελουργούς και τα προγνωστικά μελλόντων να συμβούν γεγονότων, η ύλη του περιλαμβάνει κείμενα όπως:  «Πέντε λόγοι που σε τσιμπάνε τα κουνούπια και δεν το ξέρεις»/ «Πώς θα φτιάξετε εύκολα διακοσμητικά κεριά για το σπίτι»/ «Η μάχη του Στάλιγκραντ»/ «Ζώδια και πεθερές»/ «Ζώδια που δεν θα χωρίσουν ποτέ». «Προβλέψεις ζωδίων δεν θα σταματήσουμε ποτέ να διάβαζουμε, ούτε θα σταματήσουν ποτέ να μας ενδιαφέρουν τα μελλούμενα. Άρα αυτές οι στήλες θα υπάρχουν πάντα σε έναν Καζαμία», διαβεβαιώνει ο εκδότης. 

Και τα περιεχόμενα του «Μέγας Καζαμίας Ερμού» συνεχίζουν ως εξής: «Η πραγματική φιλία που είναι το καλύτερο φάρμακο»/ «Ρωμαίοι και Έλληνες ευεργέτες της Αθήνας»/ «Εφτά αρχαίες πόλεις που βρέθηκαν στο βυθό»/ «Τυφώνες – Κυκλώνες – Ανεμοστρόβιλοι»/ «Συνήθειες – ασπίδα για την καρδιά»/ «Γυναίκες που έγραψαν ιστορία»/ «Διώξτε το άγχος σε ένα δεκάλεπτο»/ «Τα πιο παράξενα που δεν ξέρετε για κάποιες χώρες»/ «Για να μη σας πιάνει το μάτι»/ «Μαγειρική – Ζαχαροπλαστική»/ «Η Ιστορία ενός Αγάλματος: Η Νίκη της Σαμοθράκης». Ενδιάμεσά τους, θα βρείτε κι άρθρα περί ορθοδοξίας, όπως το «Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια» αλλά και το «Εορτασμός 180 αρχαίων ονομάτων». 

«Ο καζαμίας είναι ίσως το μεγαλύτερο σε κυκλοφορία ελληνικό έντυπο, συνολικά σε έναν χρόνο μπορεί να πουληθούν 400 χιλιάδες Καζαμίες από όλους τους εκδοτικούς, οι πωλήσεις μας δεν επηρεάστηκαν από την κρίση. Προσπαθούμε να αγγίξουμε και μικρότερο σε ηλικία κοινό γράφοντας για σπορ και για νέα επαγγέλματα σε ένα λαϊκό ημερολόγιο που συγκεντρώνει θέματα για τα ήθη και τα έθιμα, κι απλώνεται μέχρι τη γεωγραφία και τη μαγειρική. Είμαι 68 ετών κι όταν ήμουν παιδί -βλέποντας τους μεγαλύτερους να αγοράζουν Καζαμίες- αναρωτιόμουν πότε θα σταματήσει ο κόσμος να αγοράζει, κάτι που δεν έγινε ποτέ μέχρι σήμερα». 

Ο Καζαμίας είναι συνδεδεμένος με αναγνώστες μεγάλης ηλικίας, με μικροπωλητές που πωλούν διαφόρων ειδών ημερολόγια λίγο πριν εκπνεύσει κάθε έτος. Ωστόσο ο εκδότης Δημήτρη Σαλίβερος θέλει να κάνει άνοιγμα σε νεώτερους αναγνώστες που έχουν μνήμες από το έντυπο, σκέφτεται να δημιουργήσει και έναν ηλεκτρονικό Καζαμία, άλλωστε υπάρχει ήδη μία εκδοχή του στο ίντερνετ. Εκτός από τους ανώνυμους συντάκτες, το έντυπο έχει και ένα ακόμη μυστικό. Στο εξώφυλλό του, βλέπουμε τα σύμβολα των 12 ζωδίων κι έναν άντρα με περιβολή μάγου που κοιτάζει προς τον ουρανό μέσα από ένα τηλεσκόπιο. «Το εξώφυλλο μας δεν αλλάζει ποτέ, πρέπει οι αγοραστές να το αναγνωρίζουν γιατί ο καθένας είναι φανατικός ενός Καζαμία. Καινούριοι που βγαίνουν από εκδοτικούς χωρίς παράδοση αλλάζουν τα εξώφυλλά τους, αλλά αυτό δεν έχει νόημα, για μένα πρέπει να καταλαβαίνει κανείς ότι αυτός είναι ο Καζαμίας του Σαλίβερου με την πρώτη ματιά».

Στις εκδόσεις Λιναρδάτος, τρεις γενιές μέχρι σήμερα διατήρησαν την παράδοση του λαϊκού ημερολογίου

Ο παππούς του Σπύρου Λιναρδάτου κυκλοφόρησε τον πρώτο καζαμία των ομώνυμων εκδόσεων το 1933, «είμαστε τρίτη γενιά που συνεχίζουμε την παράδοση». Παρατηρεί ότι ο κόσμος συνεχίζει να διαβάζει προσεκτικά, «μόλις σήμερα μας κάλεσε κάποιος και μας είπε ότι το πασχάλιο του 2100 δε θα πέσει στις 2 Μαΐου αλλά την 1η. Επίσης, επειδή γράφουμε κείμενα περί ιατρικής, μας παίρνουν τηλέφωνο και μας ρωτάνε τι να κάνουν για διάφορα προβλήματα υγείας». Ποιος συντάσσει το περιεχόμενο στις δικές του εκδόσεις; «Υπάρχει ένας άνθρωπος που γράφει τα κείμενα, συγκεντρώνοντας και διασταυρώνοντας πληροφορίες  στο διαδίκτυο για όλα τα θέματα του Καζαμία» κι εδώ η απάντηση δεν έχει ονοματεπώνυμο.

Ο πρώτος Καζαμία των εκδόσεων Λιναρδάτος λεγόταν «Εσπέρου», σταμάτησε να κυκλοφορεί τη δεκαετία του ’60 όταν ο εκδοτικός αποφάσισε να συνεχίσει με την έκδοση ενός νέου τότε Καζαμία, του «Μέγας Εγκυκλοπαιδικός». Την τελευταία πενταετία επανέφερε και τον πρώτο και έτσι πλέον βγάζει  δύο λαϊκά ημερολόγια κάθε χρόνο. «Διαχρονικά, ο Καζαμίας περιλαμβάνει διάφορες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, έχει περιεχόμενο ποικίλου ενδιαφέροντος. Το γεγονός όμως ότι έχει ιστορική αναδρομή της προηγούμενης χρονιάς, κάνει πολύ κόσμο φανατικός με το έντυπο. Όπως μπαίνουμε εμείς στο ίντερνετ για να ψάξουμε τι έγινε το 1975, έτσι κάποιοι κρατάνε τους Καζαμίες κι ανατρέχουν σε αυτούς για τα γεγονότα περασμένων ετών, τους αντιμετωπίζουν σαν να είναι βιβλία ιστορίας».

Από τον πρώτο Καζαμία «Εσπέρου», εκδόσεις Λιναρδάτου, 1933

Κάθε εκδότης έχει τις περιοχές του, άλλος είναι ποιος δημοφιλής στη Βόρεια Ελλάδα και άλλος στην Πελοπόννησο, οι Καζαμίες των εκδόσεων Λιναρδάτος έχουν μεγαλύτερο κοινό στην Αθήνα. «Οι πωλήσεις όχι απλώς είναι σταθερές, αλλά ανεβαίνουν. Τα τελευταία δύο χρόνια μόνο κινήθηκαν στα ίδια επίπεδα κι αυτό συμβαίνει γιατί μπήκαν στην αγορά κάποιοι νέοι εκδότες, υπάρχουν αυτήν τη στιγμή 5-6 καινούριοι που δεν είναι τόσο γνωστοί αλλά τρώνε από την πίτα. Ο μέσος όρος των πωλήσεων για τους δικούς μας Καζαμίες είναι 100 χιλιάδες, πρόκειται για μια συνήθεια που βλέπουμε ότι θα συνεχιστεί. Γιατί κάποιος που είναι σήμερα 50 ετών, ακόμα και να μην αγόραζε ο ίδιος Καζαμία, θυμάται τον πατέρα του και τον παππού του να τον φέρνουν στο σπίτι. Κάποια στιγμή παίρνει έναν από περιέργεια κι έπειτα συνεχίζει να τον ζητάει». 

«Πολλοί πελάτες θέλουν να προμηθευτούν τον Καζαμία τον Αύγουστο, μας τον ζητάνε πολλοί Έλληνες μετανάστες που ζουν στο εξωτερικό όταν έρχονται διακοπές εδώ και θέλουν να τον πάρουν μαζί τους»

Παρότι οι πωλήσεις του απογειώνονται τον Δεκέμβρη, οι Καζαμίες των εκδόσεων Λιναρδάτος είναι έτοιμοι από το καλοκαίρι, «πολλοί πελάτες θέλουν να τον προμηθευτούν τον Αύγουστο, μας τον ζητάνε πολλοί Έλληνες μετανάστες που ζουν στο εξωτερικό όταν έρχονται διακοπές εδώ και θέλουν να τον πάρουν μαζί τους». Οι Καζαμίες πλέον δεν πωλούνται μόνο σε πάγκους από την Ομόνοια μέχρι το Σύνταγμα όπως παλαιότερα, βρίσκονται στα βιβλιοπωλεία και στα σούπερ μάρκετ. Όσο για το αν το ρετρό εξώφυλλό αποτελεί όντως ένα από τα μυστικά αναγνωρισιμότητας κι επιτυχίας για τον Καζαμία του κάθε εκδοτικού, ο Σπύρος Λιναρδάτος απαντά: «Τα εξώφυλλα συνήθως απεικονίζουν έναν μάγο ή ένα θέμα αγροτικού ενδιαφέροντος, ένα χωράφι ή ένα τρακτέρ γιατί στον καζαμία καταγράφονται πάντα οι σελήνες που βοηθούν τους γεωργούς και τους ψαράδες στη δουλειά τους. Φυσικά και το εξώφυλλο δεν πρέπει να αλλάζει ποτέ, αν κρατήσουμε μόνο το όνομα και βάλουμε άλλες εικόνες μπροστά δεν θα αναγνωρίσει το ημερολόγιο το κοινό του και δεν θα τον αγοράσει. Αν πάλι βάλουμε το ίδιο εξώφυλλο αλλά αλλάξουμε το όνομα, ίσως και να συμβεί το ακριβώς αντίθετο». 

Ο Ιανουάριος που έρχεται θα είναι κρύος και θα έχει ανέμους, η Ισπανία θα βρεθεί σε πολιτικό αδιέξοδο, στην Ελλάδα θα γίνουν αυξήσεις σε πολλά προϊόντα ευρείας κατανάλωσης, έντονες αντιδράσεις θα υπάρξουν από πολλές χώρες κατά της Βόρειας Κορέας σύμφωνα με μερικές από τις προβλέψεις του «Μέγας Καζαμίας Ερμού» από τις εκδόσεις Σαλίβερος για τον πρώτο μήνα του 2019. Για να δούμε, το ψύχος ήδη επελαύνει…