«Φάρμες-Βρικόλακες»: Γιατί στην Ισλανδία «ρουφούν» το αίμα από εγκυμονούσες φοράδες

Τα άλογα είναι οι πιο πιστοί σύντροφοι από την κούνια μέχρι τον τάφο, συνήθιζαν να λένε οι Ισλανδοί. Στη χώρα με το δύστροπο έδαφος, η μαία πήγαινε να ξεγεννήσει την έγκυο καβάλα στ’ άλογο, κι άλογο έσερνε το φέρετρο στην εκκλησία. Στην Ισλανδία εξακολουθούν να λατρεύουν όσο λίγοι λαοί τα όμορφα και περήφανα αυτά ζώα, που υπάρχουν στη γη τους σχεδόν από τότε που την κατοίκησαν κι εκείνοι. Ακόμα και σήμερα, τα χρησιμοποιούν για φύλαξη κοπαδιών και ψυχαγωγία. Εξ ου και υπάρχουν 80.000-90.000 άλογα σε μια χώρα 400.000 ανθρώπων.   

Γι’ αυτό οι Ισλανδοί βίωσαν βαθύτατο σοκ όταν αποκαλύφθηκε ότι κάποιοι συμπολίτες τους ρουφούν κυριολεκτικά το αίμα αλόγων για το χρήμα. Στις περίπου 119 φάρμες αίματος που λειτουργούν στην Ισλανδία, κάθε εβδομάδα και για μέχρι οκτώ εβδομάδες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ημιάγρια άλογα που εγκυμονούν σέρνονται σε ειδικά κουβούκλια. Εκεί τα ακινητοποιούν δένοντάς τους το κεφάλι. Έπειτα, εισάγουν στη σφαγίτιδα φλέβα (στον λαιμό) έναν τεράστιο καθετήρα και αντλούν πέντε λίτρα αίμα – ποσότητα ίση με το αίμα ενός μέσου ανθρώπου. Γιατί; Γιατί από το αίμα αυτό μετά η ισλανδική φαρμακευτική εταιρεία Ísteka εξάγει την ορμόνη γνωστή ως Ορό Γοναδιτροπίνης Εγκύων Φοράδων – Pregnant Mare Serum Gonaditropin / PMSG, ή αλλιώς Χοριακή Γοναδιτροπίνη Ιπποειδών – Equine Chorionic Gonadotropin / eCG. Το σκεύασμα στη συνέχεια εξάγεται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο όπου εγχέεται ενέσιμα σε ζώα μονάδων μαζικής εκτροφής, ως επί το πλείστον σε γουρούνια, για να αυξήσει τη γονιμότητά τους: να γεννούν περισσότερο, άρα να παράγεται περισσότερο κρέας.

Η βιομηχανία αίματος φοράδων της Ισλανδίας έκανε πηχυαίους τίτλους στα διεθνή ΜΜΕ το 2021 όταν δημοσιεύτηκε στο youtube το ντοκιμαντέρ των φιλοζωικών οργανώσεων Animal Welfare Foundation (Γερμανία) και Tierschutzbund Zurich (Ελβετία) με τον εύγλωττο τίτλο «Ισλανδία – Η Γη των 5.000 Αφαιμασσόμενων Φοράδων». Το ντοκιμαντέρ έδειχνε κακομεταχείριση των ζώων με ξύλο και φωνές. Αργότερα, Ισλανδοί ακτιβιστές που επισκέφθηκαν τέτοιες φάρμες με τον βρετανικό Guardian θα εντόπιζαν σπασμένα κουβούκλια και περιφράξεις με εμφανείς δαγκωματιές, ενδείξεις άγχους και φόβου των αλόγων. Πλάνα από κρυφές κάμερες τοποθετημένες από ακτιβιστές έδειξαν επίσης ότι τα άλογα που πάσχιζαν να ξεφύγουν από τη βάρβαρη πρακτική δέρνονταν.

Αμβλώσεις για να προλάβουν να ξανασυλλάβουν

Και αυτή η βία ίσως ήταν η λιγότερη. Γιατί, καθώς η ορμόνη αυτή μπορεί να εξαχθεί μόνο στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης, μετά την 90^η ημέρα κύησης γίνονταν συστηματικά αμβλώσεις στις φοράδες ώστε να «προλαβαίνουν» να συλλάβουν δύο φορές το χρόνο. Μάλιστα, τα άλογα στις αποκαλούμενες «φάρμες αίματος» φέρονται να υποσιτίζονται σκοπίμως, αφού η μειωμένη πρόσληψη τροφής αυξάνει τα επίπεδα της ορμόνης στο αίμα. Οι οργανώσεις ισχυρίζονται ότι περί το 30% αυτών των φοράδων είτε απλώς πεθαίνει είτε όταν πια δεν μπορούν να συλλάβουν στέλνονται στα σφαγεία. 

Τα άλογα βέβαια κακοποιούνται προκειμένου στη συνέχεια να κακοποιηθούν και τα γουρούνια (ή, σε κάποιες περιπτώσεις, πρόβατα, κατσίκια, αγελάδες). Εγχέοντας στα θηλυκά γουρούνια την ορμόνη PMSG, οι μονάδες μαζικής εκτροφής ζώων διασφαλίζουν ότι αυτά θα γεννήσουν δύο με τρεις φορές τον χρόνο. Αν σκεφτεί κανείς ότι η εγκυμοσύνη των γουρουνιών διαρκεί 110-120 μέρες, αντιλαμβάνεται ότι «ντοπάρονται» με την ορμόνη αμέσως μετά τη γέννα, προκειμένου να «προλάβουν» κι αυτά να συλλάβουν ξανά.  

Πρακτική μισού αιώνα, που έχει δραματικά επεκταθεί

«Όταν δημοσιεύτηκε αυτό το βίντεο, οι περισσότεροι Ισλανδοί σοκαρίστηκαν εντελώς», λέει στο Huck η Meike Witt, η γυναίκα που στη συνέχεια θα πρωτοστατούσε στη συγκρότηση της οργισμένης ομάδας ιδιοκτητών αλόγων Animal Welfare Iceland (SDÍ) η οποία αγωνίζεται να κλείσει τις φάρμες. Πρόκειται για πρακτική που έμεινε ανεξήγητα μυστική, αφού οι κτηνοτρόφοι αλόγων στην Ισλανδία ήδη από το 1980 αφαίμασσαν τις εγκύους φοράδες, αυξάνοντας το εισόδημά τους. «Πάντως, η εξαγωγή αίματος ήταν δευτερεύουσα πρακτική στις φάρμες αλόγων. Κάποιοι κτηνοτρόφοι ωστόσο εστίασαν αργότερα σε αυτή. Τα στοιχεία του 2019 δείχνουν ότι 95 αγρότες προμήθευσαν αίμα εγκύου φοράδας», με την Ísteka να είναι η μοναδική εταιρεία στην Ισλανδία που το επεξεργάζεται, έγραφε η Icelandic Review. «Μόνο μια χούφτα χώρες εκτός από την Ισλανδία λειτουργούν φάρμες αίματος: η Ρωσία, η Μογγολία, η Κίνα, η Ουρουγουάη και η Αργεντινή».

Η παραγωγή της ορμόνης έχει τριπλασιαστεί από το 2009, όπως επιβεβαίωνε ο επικεφαλής της Ísteka, Arnthor Gudlaugsson. Αυτό σημαίνει για την εταιρεία βιοτεχνολογίας γύρω στα 10 εκατ. ευρώ έσοδα τον χρόνο, σύμφωνα με δημοσιεύματα. Οι δε αγρότες στις «φάρμες αίματος» της χώρας έχουν συνολικά έσοδα 3,4 εκατ. δολάρια (3,10 εκατ. ευρώ) από αυτή τη δραστηριότητα, σύμφωνα με την ισλανδική Association for Animal Welfare. Η γενικότερη άνθιση του τομέα αποδίδεται από τον York Ditfurth (μέλος ΔΣ των φιλοζωικών που ανέδειξαν το θέμα) στην αντίστοιχη ζήτηση από φαρμακευτικές εταιρείες και μονάδες εκτροφής ζώων στην ΕΕ.

Η φαρμακευτική Ísteka ισχυρίστηκε ότι τα πέντε λίτρα αίματος που λαμβάνονται από τα άλογα κάθε εβδομάδα για οκτώ συναπτές εβδομάδες είναι ποσότητα που συνάδει με τις διεθνείς οδηγίες. Η Ισλανδική Αρχή Τροφίμων και Κτηνιατρικής που αδειοδότησε την εταιρεία δήλωνε ότι δεν υπάρχει ένδειξη «πως η συλλογή πέντε λίτρων αίματος κάθε εβδομάδα για μέχρι οκτώ εβδομάδες έχει αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία των φοράδων ή των εμβρύων τους».  

Ωστόσο, η Animal Welfare Iceland ισχυρίστηκε ότι πρόκειται για διπλάσια από την επιτρεπόμενη ποσότητα αίματος με βάση τα διεθνή στάνταρντ και σημείωνε ότι δεν υπάρχουν επιστημονικές μελέτες μέχρι σήμερα για την επαναλαμβανόμενη αφαίμαξη εγκύων φοράδων. Επιστημονική μελέτη του 2019 επιβεβαίωνε: «Δεν υπάρχουν διεθνείς ή βιομηχανικές κατευθυντήριες γραμμές για τη συλλογή αίματος από τις εγκύους φοράδες και η ποσότητα που εξάγεται και το πρόγραμμα συλλογής διαφέρουν πολύ από φάρμα σε φάρμα».

ΕΕ εγκαλεί Ισλανδία

Τον Μάρτιο του 2022, 17 ΜΚΟ υπέβαλαν καταγγελία εναντίον της Ισλανδίας στην Εποπτεύουσα Αρχή (ESA) της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών, η οποία παρακολουθεί τη συμμόρφωση Ισλανδίας, Λιχτενστάιν και Νορβηγίας με τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης (οι συγκεκριμένες χώρες δεν ανήκουν στην ΕΕ, έχουν όμως ειδική σχέση μαζί της ως μέλη της Ζώνης αυτής). Σε αυτή κατηγορούσαν την Ισλανδία ότι παραβίαζε τους κανόνες της ΕΟΖ για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς (Οδηγία 2010/63) και ισχυρίζονταν ότι η χώρα πρέπει να απαγορεύσει τη συλλογή αίματος.

Τρεις μήνες μετά, τον Ιούνιο του 2022, η κυβέρνηση της Ισλανδίας ανακοίνωνε ότι η συγκεκριμένη πρακτική σύντομα θα πραγματοποιούνταν μόνο κατόπιν αδείας, ενώ ετοίμαζε και μερικά ακόμα σχετικά μέτρα που θα ίσχυαν για τρία χρόνια, κατά τα οποία οι αρχές θα «εξέταζαν το μέλλον» των «φαρμών αίματος». Το ισλανδικό υπουργείο Τροφίμων και Γεωργίας ανακοίνωνε τον ίδιο μήνα ότι θα συνεχίζει να επιτρέπει την πρακτική.

Τον Μάιο του 2023, ωστόσο, ο ESA ζήτησε επίσημα απάντηση από την Ισλανδία.

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2023, η Ισλανδία απάντησε αποδεχόμενη ότι η διαδικασία δεν εμπίπτει στη συγκεκριμένη ευρωπαϊκή Οδηγία, παραδοχή μη συμμόρφωσης. Από την 1^η Νοεμβρίου 2023, η χώρα αναμενόταν να άρει τις μη συμβατές με την οδηγία πρακτικές.

Θα κλείσουν τελικά οι «φάρμες αίματος» που αποφέρουν εκατομμύρια;

Όσο υπάρχει ζήτηση, θα υπάρχει προσφορά

«Φάρμες Βρικόλακες» δεν υπάρχουν όμως μόνο στην Ισλανδία, όπως προαναφέρθηκε. Μάλιστα, άλλο ντοκιμαντέρ των Animal Welfare Foundation και Tierschutzbund Zurich στις αρχές του 2023 έδειχνε ότι από όλα τα μέρη που έχουν ερευνήσει, οι πιο βάναυσες φάρμες βρίσκονται στην Αργεντινή και την Ουρουγουάη. Η καταγραφή είναι ανατριχιαστική.

Οι μεγαλύτερες παραγωγοί PMSG είναι μία φάρμα στην Αργεντινή και τρεις στην Ουρουγουάη. Οι λόγοι, απλοί. Οι περισσότερες τέτοιες μονάδες βρίσκονται εκεί που το κόστος είναι σχετικά χαμηλό, σύμφωνα με τη Sabrina Gurtner του Animal Welfare Foundation. Το χαμηλό κόστος οφείλεται αφενός στα φθηνά υλικά με τα οποία είναι φτιαγμένες οι φάρμες, κυρίως ξύλο δηλαδή. Αφετέρου, η παραγωγή μεταφέρθηκε στη Νότια Αμερική, γιατί στην ΕΕ με τους αυστηρούς κανόνες για την ευημερία των ζώων θα ήταν πολύ πιο ακριβή – και άρα λιγότερο επικερδής για όσους ασχολούνται με αυτή. Τουλάχιστον αυτό συμπεραίνει η Gutner, που ως μέλος της πρώτης ερευνητικής ομάδας του Animal Welfare Foundation στη Νότια Αμερική το 2015, ανακάλυψε τις «φάρμες βρικόλακες». Η ίδια θεωρεί ότι δεν υπάρχει τρόπος εξαγωγής αυτής της ορμόνης χωρίς κακοποίηση του ζώου.

Η οργάνωση πάντως δηλώνει κατηγορηματικά ότι η ορμόνη «εξάγεται σε όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης» και ότι αγοραστές είναι «φαρμακευτικές εταιρείες που πωλούν την ορμόνη σε μονάδες εκτροφής ζώων». Άρα, κανείς δεν είναι αθώος του αίματος.

Και βιάζουμε τη φύση και δεν ξέρουμε τι τρώμε

Η χρήση της ορμόνης στην Ευρώπη φαίνεται να εκμεταλλεύεται μια «γκρίζα περιοχή» στη νομοθεσία. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει κανόνες για την ευημερία των ζώων που αφορούν μόνο στην παραγωγή κρέατος στις μη ευρωπαϊκές χώρες (κρέατος που εισάγει), αλλά όχι για την παραγωγή ενεργών ουσιών εξαγόμενων από ζώα, περιλαμβανομένου του ορού αίματος», επισημαίνει η Animal Welfare Foundation. «Οι αγοραστές της PMSG, μεταξύ των οποίων ευρωπαϊκές φαρμακευτικές εταιρείες, δεν έχουν μέχρι σήμερα εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη θέσπιση δεσμευτικού νομικού πλαισίου. Στην τελική, και αυτοί κερδίζουν από το νομικό κενό: η παραγωγή PMSG θα ήταν πολύ λιγότερο επικερδής χωρίς αμβλώσεις και με περιορισμούς στην ποσότητα και τη συχνότητα των αφαιμάξεων», συμπληρώνει.

Έτσι, η PMSG «πωλείται κατόπιν αδείας στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, αν και οι περισσότεροι καταναλωτές παραμένουν ανυποψίαστοι για τη χρήση της στην αλυσίδα που μας τροφοδοτεί με φαγητό», έγραφε το Huck. Η βρετανική Mirror αποκάλυπτε το 2017 ότι επτά προϊόντα PMSG πωλούνταν τότε στη Βρετανία. «Οι πέντε από τις επτά καταγεγραμμένες ενέσεις PMSG είναι για χρήση σε μονάδες χοίρων. Οι άλλες δύο μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε πρόβατα, κατσίκες και αγελάδες».

Παρόλο που είναι δύσκολο να εξακριβωθούν τα νούμερα, το φάρμακο εντοπίζεται ευρέως στη βιομηχανία παραγωγής χοιρινού κρέατος στις ΗΠΑ και τον Καναδά, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Sentient Media. «Στη Γερμανία, τα κρατικά αρχεία δείχνουν ότι σχεδόν 2,1 εκατομμύρια δόσεις από αυτή την ορμόνη εγχέονται κάθε χρόνο», σημειώνεται. Γερμανικά ΜΜΕ υπολόγιζαν το 2015 ότι περίπου το 80% των κτηνοτρόφων χοίρων χρησιμοποιούσαν την PMSG. Ωστόσο, η χρήση της ορμόνης από άλλες χώρες «παραμένει ασαφής, αφού η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν απαιτούν από τους κτηνοτρόφους να δηλώνουν τη χρήση της PMSG», σημείωνε το Animal Save Movement.

Η Γερμανία έχει ταυτοποιήσει 36 συνθετικές εναλλακτικές στην ορμόνη που δεν παράγονται από ζώα, ωστόσο η βιομηχανία κρέατος συνεχίζει να τη χρησιμοποιεί, σημείωνε το Sentient Media. Το μεγαλύτερο εμπόδιο φαίνεται να είναι πως οι Γερμανοί κτηνοτρόφοι δεν γνωρίζουν από πού εξάγεται η PMSG.

Η Ελβετία είναι η μόνη χώρα που την απαγόρευσε, το 2022.  

Κάποιοι μικροί κτηνοτρόφοι ωστόσο ισχυρίζονται ότι δεν χρειάζονται καμία ορμόνη, γιατί απλώς οι συνθήκες ζωής για τα ζώα στις φάρμες τους είναι καλές. «…Έχουμε αέρα και φως, μόνο αυτά χρειαζόμαστε», είπε ένας από αυτούς στο Animal Welfare Foundation, προσθέτοντας ότι τα ζώα του δεν έχουν πρόβλημα γονιμότητας και ζουν διπλάσια χρόνια από εκείνα των μονάδων μαζικής εκτροφής.

«Αυτά τα προβλήματα γονιμότητας που λένε ότι έχουν τα γουρούνια προκαλούνται απλώς από το περιβάλλον το οποίο δημιουργούμε εμείς οι άνθρωποι γι’ αυτά», έλεγε η Rósa Líf Darradóttir, γιατρός στο Animal Welfare Iceland.

Λογικό ακούγεται. Ο άνθρωπος λοιπόν είναι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για έναν φαύλο κύκλο βίας, την αφορμή για τον οποίο πυροδότησε ο ίδιος.

Τι να περιμένει όμως κανείς από το είδος μας, που συνεχίζει να κακοποιεί με μανία τον πλανήτη ενώ βιώνει ήδη και στο δικό του «πετσί» τις συνέπειες αυτής της καταστροφής; Ή μήπως κανείς νομίζει ότι τέτοιος βιασμός της τροφικής αλυσίδας αφήνει ανεπηρέαστο τον άνθρωπο;