Όσα Χρειάζεται Να Ξέρετε Για Τα Panama Papers σε 12 Ερωταπαντήσεις

Κι εκεί που η παραδοσιακή κυριακάτικη ραστώνη, έξτρα φωτεινή πια μετά την αλλαγή της ώρας, πλησίαζε στη κορύφωσή της, ξαφνικά αργά χθες το απόγευμα το #PanamaPapers άρχισε να εξαπλώνεται με λυμένα τα φρένα στο twitter γίνεται trending topic σε χρόνο ρεκόρ «αναγκάζοντας» το σύνολο των παγκόσμιων media να ασχοληθούν με τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις για το off shore σύμπαν που κινείται παράλληλα με την ορατή οικονομία. 
Από χθες το βράδυ γράφονται εκατοντάδες χιλιάδες λέξεις για την υπόθεση που ασφαλώς συνιστά μια από τις μεγάλυτερες δημοσιογραφικές αποκαλύψεις όλων των εποχών. Ακολουθούν 12 ερωταπαντήσεις που παρουσιάζουν με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται όσα μάθαμε για τα Panama Papers, για μια ιστορία που αργά ή γρήγορα θα δούμε να μεταφέρεται και στη μεγάλη οθόνη…

1. Τι είναι τα Panama Papers;
Είναι η μεγαλύτερη διαρροή στοιχείων που έγινε ποτέ σχετικά με την παράκτια (offshore) οικονομική δραστηριότητα. Πρόκειται για 11.5 εκατομμύρια έγγραφα που χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος για να αποκωδικοποιηθούν.

2. Ποιοι αποκάλυψαν την υπόθεση;
Το International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), μια παγκόσμια οργάνωση που προωθεί την ανεξάρτητη αποκαλυπτική δημοσιογραφία παγκοσμίως (διάβαστε τη συνέντευξη που είχαν δώσει στην Popaganda τρία μέλη τους). Για την υπόθεση δούλεψαν πάνω από 370 δημοσιογράφοι σε περισσότερες από 80 χώρες και συνεργάστηκαν πάνω από 100 ειδησεογραφικοί οργανισμοί.

3. Πώς έγινε η διαρροή;
Τα έγγραφα ήρθαν στην κατοχή της γερμανικής εφημερίδας Süddeutsche Zeitung από ανώνυμη πηγή. 

4. Πού έγινε η αποκάλυψη;
Στο ειδικά διαμορφωμένο microsite του ICIJ The Panama Papers, το οποίο συνοδεύεται από τον περιγραφικό υπότιτλο «Πολιτικοί, Εγκληματίες και η Βιομηχανία της Απάτης που Κρύβει το Χρήμα τους». Στο site υπάρχουν αναλυτικά βίντεο και μικρότερες περιφερειακές ιστορίες για την υπόθεση και μια αναλυτική παρουσίαση των κυριότερων προσώπων που εμπλέκονται με το σκάνδαλο.

5. Ωραία όλα αυτά, αλλά ο Παναμάς πού κολλάει;
Εκεί έχει την έδρα του το δικηγορικό γραφείο Mossack Fonseca που ιδρύθηκε το 1977 κι έφτασε να είναι το τέταρτο firm στον κόσμο όσον αφορά την ανάπτυξη δομών για offshore δραστηριότητες. Ένα από τα memo της εταιρείας που διέρρευσε αναφέρει χαρακτηριστικά: «95% της δουλειάς μας συμπτωματικά αποτελείται από την παροχή οχημάτων προς αποφυγή φόρων».

6. Πόσο μεγάλο είναι το μέγεθος της διαρροής σε σχέση με προηγούμενες όπως π.χ. τα WikiLeaks του 2010 ή τα πιο πρόσφατα SwissLeaks;
Όσο δείχνει αυτό το διάγραμμα.

The sheer scale of #PanamaPapers. pic.twitter.com/HFtSfHxe2t

— ian bremmer (@ianbremmer) April 4, 2016

Μιλάμε για περισσότερα από 2.6 terrabytes πληροφοριών που καλύπτουν δραστηριότητες σχεδόν τεσσάρων δεακετιών, από το 1977 έως σήμερα. Οι αποκαλύψεις του WikiLeaks το 2010 που έβαλαν στη ζωή όλων μας τον Julian Assange ανέρχονταν, για να έχετε ένα μέτρο σύγκρισης, σε όγκο 1.7 GB.

7. Άλλοι αριθμοί;
– 214.488 υπεράκτιες εταιρείες και ιδρύματα εντοπίζονται στα εσωτερικά αρχεία της Mossack Fonseca-συνδέονται με ανθρώπους σε περισσότερες από 200 χώρες.
– 14.153 ενδιάμεσες εταιρείες  αριθμεί το πελατόλογιο της Mossack Fonseca
– 21 υπεράκτια κέντρα/φορολογικοί παράδεισοι χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του δικτύου. Από τις εξωτικές Σεϋχέλλες στις παραδοσιακές -για τέτοιες δουλειές- Βρετανικές Παρθένες Νήσους κι από τη Σιγκαπούρη στη Νέβάδα των ΗΠΑ.
– 12 ηγέτες κρατών ανάμεσα σε 143 πολιτικούς είναι αναμεμειγμένοι στο «σκάνδαλο του αιώνα». 
– 23 άτομα, στα οποία έχουν επιβήθεί κυρώσεις για την αθέμιτη υποστήριξη των καθεστώτων σε Βόρεια Κορέα, Ζιμπάμπουε, Ιράν και Συρία, μεταξύ άλλων, βρίσκονται στη λίστα των ονομάτων.
– 33 άτομα κι εταιρείες της λίστας ήταν στην “black list” των αμερικάνικων αρχών για υποστήριξη προς του βαρόνους του μεξικάνικου καρτέλ εμπορίας ναρκωτικών.
– 29 δισεκατομμυριούχοι από τη λίστα του περιοδικού Forbes με τους 500 πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο.
– 500 μεγάλες τράπεζες, ανάμεσά τους η HSBC, η UBS και η Société Générale εμπλέκονται στη δημιουργία «δυσεύρετων» εταιρειών στους προαναφερθέντες «φορολογικούς παραδέισους».

8. Ποια είναι τα ηχηρά ονόματα που αποκαλύπτουν τα Panama Papers;
Σίγουρα ο Vladimir Putin, για τον οποίο όμως θα τα πούμε παρακάτω. Επίσης, ο ισλανδός πρωθυπουργός Sigmundur Davíð Gunnlaugsson που δεν αποκλείεται να παραιτηθεί μετά και το βίντεο που κυκλοφορεί ως viral σε όλον τον κόσμο και τον δείχνει να αποχωρεί από συνέντευξη στη σουηδική τηλεόραση, όταν αναφέρεται η επίμαχη λέξη offshore κι εκείνος εμφανώς αδυνατεί να προσφέρει επαρκείς εξηγήσεις…

Ο πατέρας του βρετανού πρωθυπουργού, Ian Cameron, κι ακόμα έξι μέλη της Βουλής των Λόρδων, 3 πρώην υπουργοί των Τόρηδων και δεκάδες άλλα πρόσωπα που έχουν εμφανιστεί να κάνουν δωρεές στα βρετανικά πολιτικά κόμματα.

Ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Nawaz Sharif, ο Ayad Allawi – πρώην προσωρινός πρωθυπυργός κι αντιπροέδρος του Ιράκ, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Petro Poroshenko, ο Alaa Mubarak – γιος του πρώην προέδρου της Αιγύπτου, ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας (πούλησε πετρελαϊκές εταιρείες στα Virgin Islands έναντι ακινήτων και υποθηκών από στεγαστικά αξίας 34 εκατομμυρίων δολαρίων στο Λονδίνο), ενώ εμπλέκονται επίσης οι οικογένειες Gaddafi στη Λιβύη και Assad στη Συρία. Ακόμα, ο προέδρος της Αργεντινής, Mauricio Macri, εμφανίζεται να διευθύνει και να είναι αντιπρόεδρος της εταιρείας Fleg Trading που δραστηριοποιήθηκε στις Μπαχάμες από το 1998 ως το 2009.

Τα αρχεία της Mossack Fonseca δείχνουν ότι στους πελάτες της συμπεριλαμβάνονται και άτομα που εμπλέκονταν σε πυραμίδες Ponzi, έμποροι ναρκωτικών, φοροφυγάδες και τουλάχιστον ένα άτομο που είχε καταδικαστεί σε φυλακή για σεξουαλικά εγκλήματα: ένας αμερικανός επιχειρηματίας που ταξίδευε στη Ρωσία για να επιδίδεται σε σεξουαλικές επαφές με ανήλικα ορφανά υπέγραψε τα έγγραφα για μια υπεράκτια εταιρεία, ενώ εξέτιε την ποινή φυλάκισης του στο Νιου Τζέρσι.

9. Δηλαδή, πώς κρύβεις 1 δισεκατομμύριο δολλάρια;
Σε 5 βήματα:

https://youtu.be/T6xUOF-d9Ig

10. Καλά, ούτε ένας Έλληνας;
Παντού υπάρχει ένας Έλληνας, στην περίπτωσή μας ένας επιφανής συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, από τα σημαντικότερα πρόσωπα της διαπραγμάτευσης της προηγούμενης κυβέρνησης με την τρόικα…

Το όνομά του το είχαμε συναντήσει και σε αδήλωτες καταθέσεις ύψους 6.9 εκατομμυρίων δολλαρίων στην HSBC Swiss, τις οποίες αρνήθηκε αν και στις αρχές Φεβρουαρίου πλήρωσε πρόστιμο αξίας 3.6 εκατομμυρίων δολαρίων για να διευθετήσει κατηγορίες φοροδιαφυγής και ξεπλύματος χρήματος. Ο γνωστός δικηγόρος, όπως αναφέρει η έρευνα συμμετείχε από το 2005 έως το 2014 στο Δ.Σ. των εταιρειών του Παναμά Green Shamrock Foundation και Diman Foundation ενώ από το 2006 έγινε αντιπρόεδρος του ιδρύματος Aisios που υπάρχει ακόμη και σήμερα.

Ο διαξιφισμός του πρώην πρωθυπουργού με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου στη Βουλή που παρήγαγε τη φράση «Μακάρι να ‘χαμε άλλους 10 Παπασταύρου» αποκτά πια άλλες διαστάσεις…

11. Ε, όχι και ο Μέσι… Ε, όχι και ο Τσάκι Τσαν;

Κι όμως, στη λίστα περιλαμβάνονται σταρ της ποπ κκουλτούρας από το ποδόσφαιρο και τον κινηματογράφο, όπως ο κορυφαίος ποδοσφαιριστής στον κόσμο, Λίο Μέσι, αλλά και ο θρυλικός πρωταγωνιστής των ταινιών πολεμικών τεχνών Τζάκι Τσαν. Για λογαριασμό του πρώτου η Mossack Fonseca σύστησε την παναμέζικη εταιρεία Mega Star Enterprises Inc, η τελευταία παρουσία στη λίστα των εικονικών εταιρειών με τις οποίες συνδέεται το «10 το καλό της Μπαρτσελόνα» προκειμένου να φοροδιαφεύγει. Από την άλλη, ο 62χρονος μάστερ του hapkido από το Χονγκ Κονγκ διατηρούσε τουλάχιστον έξι offshore μέσω της δικηγορικής εταιρείας.

12. Και τώρα τι γίνεται; Θα σταματήσουν οι πλούσιοι και ισχυροί να αποφεύγουν τις υποχρεώσεις τους; Θα γίνει ο κόσμος πιο δίκαιος μετά τις αποκαλύψεις;
Πάλι συζητάμε για «το νόμιμο και το ηθικό», αυτή τη φορά σε διεθνή βάση. Δεν υπάρχει κάτι εξ’ ορισμού παράνομο με τις παράκτιες εταιρείες, πουθενά δεν είναι νομικά κολάσιμη η σύστασή τους. Τα Panama Papers όμως, όπως το θέτει ορθά και ο Guardian, «ορθώνουν κάποιες βασικές ερωτήσεις για την ηθική αυτού του συστήματος και δεν αποκλείεται οι αποκαλύψεις να προκαλέσουν το επείγον αίτημα για μεταρρυθμίσεις σε ένα σύστημα που όσοι το κατακρίνουν λένε ότι είναι μυστικοπαθές κι άρα ευάλωτο σε καταχρήσεις».
Σε κάθε περίπτωση οι κυριότερες υπηρεσίες που πρόσφεραν εταιρείες όπως η η Mossack Fonseca είναι οι εξής δύο: κάλυψη, μέσω ξεπλύματος σε όσους δεν ήθελαν να φαίνονται οι (παράνομες) πηγές απόκτησης του πλούτου τους και διακριτικότητα, σε εκείνους τους δισεκατομμυριούχους που απλά τερματίζουν την απληστία βρίσκοντας ευφάνταστους τρόπους να φοροδιαφεύγουν. Οι offshore φυσικά δε θα σταματήσουν να υπάρχουν, αλλά το διαδαλώδες δίκτυο που τις υποστηρίζει δέχθηκε ένα πολύ γερό χτύπημα. Κάτι που ασφαλώς υπολογίζουν από σήμερα οι υπόλοιπες Mossack Fonseca αυτού του κόσμου.
Και, τέλος, η Κυριακή 3 Απριλίου του 2016 ήταν μια καλή μέρα για τη δημοσιογραφία, μια μέρα που η Τέταρτη Εξουσία δε συγκάλυψε αλλά λειτούργησε επιτέλους αποκαλυπτικά.