«Το άλογο που είμαι»: Ένα φιλμ για το πως βιώνει ο καθένας την ψυχική του πραγματικότητα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας
Στο πλαίσιο των ενημερωτικών δράσεων για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Συμβάλλειν» διοργανώνει εκδήλωση στον κινηματογράφο «Μικρόκοσμος» με μια ειδική προβολή του ντοκιμαντέρ «το άλογο που είμαι» σε σκηνοθεσία Μένιου Καραγιάννη.
Το φιλμ παρουσιάζει και καταγράφει τις υποκειμενικές τοποθετήσεις ατόμων, που μέσα από την καθημερινότητα τους και τη ζωή τους, αφηγούνται τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν την ψυχική τους πραγματικότητα μέσα στη ζωή, με τις όποιες εκφάνσεις της αυτή εκδηλώνεται, ψυχική οδύνη, σωματικό πόνο, σύγχυση, παραισθήσεις, δύναμη, ελπίδα.
Θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις από εργαζόμενους και λήπτες των υπηρεσιών στο χώρο της ψυχικής υγείας και της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, συζήτηση με τους θεατές και κλείσιμο των εργασιών από τον σκηνοθέτη.
Από το 1994 έχει καθιερωθεί και γιορτάζεται στις 10 του Οκτώβρη , η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ) και της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας. Η ημέρα αυτή κάθε χρόνο εστιάζει σε μια θεματική.
Το 2017 η Ημέρα αφορούσε την ψυχική υγεία στο χώρο της εργασίας και τις δυνατότητες που υπάρχουν για καλύτερες συνθήκες. Το 2018 ήταν αφιερωμένη στους νέους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα, αναφέροντας ότι το 50% των ψυχικών νοσημάτων εκδηλώνονται μέχρι την ηλικία των 14 ετών.
Φέτος αφορά την πρόληψη των αυτοκτονιών και την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Κάθε χρόνο 800.000 άνθρωποι αφαιρούν τη ζωή τους και πολύ περισσότεροι αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν. Είναι η δεύτερη αιτία θανάτου σε νέους από 15 ως 29 ετών.
Στις 13 Οκτώβρη, ημέρα Κυριακή στις 10:30 το πρωί που ξεκινά η εκδήλωση στον κινηματογράφο Μικρόκοσμος με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, θα θέλαμε να προσεγγίσουμε την Ημέρα αυτή μ’ ένα διαφορετικό τρόπο.
Παρουσιάζεται ένα φιλμ πρόσφατο -του 2019-, που μας παραχωρήθηκε γενναιόδωρα από τον δημιουργό του, -κάτι για το οποίο του είμαστε ευγνώμονες- το οποίο πρωτίστως σέβεται τους χαρακτήρες του, διέπεται από ανθρωπιά και αγγίζει την αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης.
Ο Φρόυντ συχνά μέσα στο τεράστιο έργο του –σε μέγεθος και αξία- συνήθιζε να τονίζει πως σε ότι είχε πει, σε ότι είχε ανακαλύψει -οι ποιητές και οι μεγάλοι δημιουργοί- τα είχαν καταφέρει καλύτερα από αυτόν. Η φωτογραφία, ο κινηματογράφος, η γραφή, η καλλιτεχνική δημιουργία λειτουργούν συχνά ως υποστηρίγματα της δικής μας εργασίας στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση. Συχνότερα δε, η γλώσσα της ποίησης, της ζωγραφικής ή της μουσικής έχει εντονότερη επίπτωση στην υποκειμενικότητα από το Λόγο της επιστήμης. Υποκλινόμαστε σε αυτές όπως κι ο Φρόυντ.
Υπάρχουν πολλά στα οποία χρειάζεται να αναφερθούμε πέρα από τη μυθολογία της ψυχικής ασθένειας. Οφείλουμε να μιλήσουμε για εκπαίδευση, για συνεχιζόμενη κατάρτιση, για πρώτες βοήθειες στην ψυχική υγεία, για μια πιο υπεύθυνη προσέγγιση από τους επαγγελματίες & τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Η βούληση και το διακύβευμα που μοιραζόμαστε με όλους τους φορείς της ψυχικής υγείας και της υγείας εν γένει, -αναφορικά με την πρόληψη των αυτοκτονιών- είναι ότι στην πλειοψηφία τους μπορούν να προληφθούν, εφόσον είναι εφικτό να υπάρχει ουσιαστική πρόσβαση σε υπηρεσίες διαθέσιμες για κάθε πολίτη που έχει σκεφτεί ή σχεδιάσει μια ενδεχόμενη απόπειρα καθώς και σε εκείνους που βίωσαν κάποιο θάνατο από αυτοκτονία στην οικογένεια τους ή στο περιβάλλον τους. Η πρόληψη των αυτοκτονιών είναι μια υπόθεση συλλογική.
Οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης θα πρέπει να ενσωματώνουν την πρόληψη των αυτοκτονιών ως βασικό τους στοιχείο. Οι τοπικές κοινότητες μπορούν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη τους, συμμετέχοντας στην παρακολούθηση της φροντίδας, συμβάλλοντας στην άρση των προκαταλήψεων, στηρίζοντας εκείνους που έχουν πληγεί ή βιώσει την αυτοκτονία.
Οι πιο πρόσφατες έρευνες φανερώνουν ότι η πρόληψη της αυτοκτονίας όταν είναι δυνατή, περιλαμβάνει μια ολόκληρη σειρά δραστηριοτήτων οι οποίες σχετίζονται με την παροχή των καλύτερων δυνατών συνθηκών για την ανατροφή των παιδιών και των νέων, την αποτελεσματική θεραπεία των ψυχιατρικών διαταραχών και τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου. Η ορθή διάδοση των ενημερωτικών πληροφοριών, η ευαισθητοποίηση των πολιτών και η συνεχιζόμενη κατάρτιση των επαγγελματιών υγείας είναι ουσιαστικά στοιχεία για την επιτυχία των προγραμμάτων πρόληψης.
Πιστεύουμε ότι με τη συνεργασία όλων των τομέων, οργανισμών, υπηρεσιών αλλά και της ίδιας της κοινωνίας μπορούμε να αναγνωρίσουμε πιο έγκαιρα τις ανάγκες των ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο, να τους υποστηρίξουμε πιο αποτελεσματικά, να τους ενισχύσουμε, να προωθήσουμε μια υπεύθυνη κουλτούρα στάσης και δράσης φιλική προς την ψυχική υγεία, ώστε να καταφέρουμε να σωθούν περισσότερες ζωές.
Το έτερο σκέλος της θεματικής της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ψυχική Υγεία φέτος αφορά την προαγωγή της. Τι σημαίνει αυτό; Θα υποστηρίζαμε πως η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης ή, η αγωγή κοινότητας ή, η καταπολέμηση του στίγματος και των κοινών προκαταλήψεων αναφορικά με τις ψυχικές νόσους είναι ένα προαπαιτούμενο για κάθε ουσιαστική παρέμβαση στο επίπεδο της κοινοτικής ψυχικής υγιεινής.
Ενίοτε οι συγκυρίες έχουν κι’ αυτές τη σημασία τους, μιας που φέτος κλείνουν είκοσι χρόνια από την έκδοση του θεμελιώδους νόμου για την ψυχική υγεία, του 2716/99. Ήταν ένας νόμος που έθετε τις βάσεις ως προς την αλλαγή του τρόπου παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κοινότητα.
Έκτοτε, έχουν λειτουργήσει εκατοντάδες νέες μονάδες ψυχικής υγείας ανά την επικράτεια, έχουν πραγματοποιηθεί συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, εθνικά και διακρατικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Χιλιάδες επαγγελματίες επιστήμονες και μη, καταρτίστηκαν και εργάζονται, όπως και χιλιάδες ληπτών των υπηρεσιών εντάχθηκαν σε ένα πλαίσιο φροντίδας.
Η ψυχική υγεία μπορεί και πρέπει να ειδωθεί μέσα στα ευρύτερα ψυχοκοινωνικά ζητήματα και πλαίσια στα οποία εντάσσεται, είτε πρόκειται για το ζήτημα του προσφυγικού, των ασυνόδευτων παιδιών, των ουσιοεξαρτώμενων, των αστέγων, των ατόμων με αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, των ληπτών με χρόνιες και επίμονες ψυχικές διαταραχές ή άλλων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων που στιγματίζονται και βιώνουν αποκλεισμούς.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το πλαίσιο της φροντίδας να παραμένει ζωντανό και επίκαιρο ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τις ανάγκες και την υποκειμενικότητα της εποχής του.
Υπάρχουν προϋποθέσεις που να μπορούν να διασφαλίζουν κάτι τέτοιο;
Η εξέταση αυτού του ερωτήματος δεν θα μπορούσε να είναι ούτε επιφανειακή ούτε μονοσήμαντη, αλλά να παρακινεί σε μια διαλεκτική ένταση αρκετούς παράγοντες οι οποίοι θα μπορούσαν να έχουν μια θετική συμβολή. Μια εκ των προϋποθέσεων, στηρίζεται στην αντίληψη που υπαγορεύει ότι η ψυχική υγεία και η προαγωγή της είναι αδιαχώριστες. Δεν αφορά δυο διαφορετικά συστήματα που μπορούν να λειτουργήσουν διακριτά το ένα από το άλλο, τόσο σε επίπεδο στάσεων και αντιλήψεων, όσο και στον τρόπο με τον οποίο παρέχονται οι υπηρεσίες.
Η μακρά εισαγωγή στη χώρα μας της μετάδοσης μιας κουλτούρας υπεύθυνης και φιλικής προς την ψυχική υγεία θα χρειαστεί όχι μόνο να αφήσει πίσω της ορισμένα στεγανά του δίπολου επαγγελματίες – λήπτες και να αναπτύξει μια εξωστρέφεια που να εμπνέει και να καθιστά συμμέτοχους τους αποκαταστασιακούς πόρους και το πολιτισμικό κεφάλαιο της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και να λάβει σοβαρά υπόψη της, ότι μονάχα μέσα από την εργαλειοθήκη της ευαισθητοποίησης και του πολιτισμού μπορεί να παραμένει επικαιροποιημένη και βιώσιμη.