HRW: «Τρομακτική χρονιά» το 2023 για τα ανθρώπινα δικαιώματα – Έκθεση «κόλαφος» για την Ελλάδα

Από τη Γάζα ως την Ουκρανία και το Σουδάν, το 2023 ήταν μια «τρομακτική χρονιά» για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία επιδεινώθηκαν σε όλο τον κόσμο, καταγγέλλει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) στην ετήσια έκθεσή του που δημοσιεύθηκε χθες Πέμπτη.

Σε αυτό το κείμενο που εκτείνεται σε περισσότερες από 700 σελίδες και εξετάζει σχεδόν 100 χώρες η μη κυβερνητική οργάνωση αναφέρεται στα «τεράστια δεινά» που προκάλεσαν ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, ο πόλεμος μεταξύ δύο αντίπαλων στρατηγών στο Σουδάν αλλά και η συνέχιση των συγκρούσεων στην Ουκρανία, τη Μιανμάρ, την Αιθιοπία και το Σαχέλ.

«Το 2023 οι άμαχοι έγιναν στόχος, δέχθηκαν επιθέσεις και σκοτώθηκαν σε πρωτοφανή κλίμακα στην πρόσφατη ιστορία μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης», επισημαίνει η έκθεση.

Το HRW κατηγορεί για «εγκλήματα πολέμου» τόσο τη Χαμάς, για τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου εναντίον του Ισραήλ, όσο και τις ισραηλινές δυνάμεις για τις επιχειρήσεις τους εναντίον της Λωρίδας της Γάζας.

Σε ό,τι αφορά τη Γάζα «ένα από τα πιο σοβαρά εγκλήματα που διαπράττεται είναι η συλλογική τιμωρία» όλων των αμάχων, κάτι «που ισοδυναμεί με έγκλημα πολέμου», όπως και το γεγονός της “λιμοκτονίας” του πληθυσμού, υπογράμμισε σε συνέντευξή της στο AFP η Τιράνα Χάσαν, επικεφαλής του HRW.

Πέρα από τη Γάζα «καταγράψαμε ανησυχητικές τάσεις αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν, θα βυθίσουν την περιοχή σε μεγαλύτερη αστάθεια, με διεθνείς επιπτώσεις», σχολίασε η Λάμα Φάκιχ, αξιωματούχος του ΟΗΕ αρμόδια για την περιοχή.

Το HRW επικρίνει εξάλλου «τις μαζικές παραβιάσεις» των πολιτικών δικαιωμάτων στο Σουδάν από τους δύο αντίπαλους στρατηγούς, τον Άμπντελ Φάταχ αλ Μπουρχάν και τον Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκλό, κάνοντας λόγο για «ατιμωρησία» η οποία οδήγησε σε «επαναλαμβανόμενους κύκλους βίας» στη χώρα εδώ και είκοσι χρόνια.

Πέρα από τις ένοπλες συγκρούσεις η ΜΚΟ αναφέρεται στις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης κατά το 2023, το πιο ζεστό έτος που έχει καταγραφεί, και επισημαίνει πολλές τάσεις που καταδεικνύουν «τη διάβρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

«Επρόκειτο για μια τρομακτική χρονιά όχι μόνο σε ό,τι αφορά την περιστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις ωμότητες σε καιρό πολέμου, αλλά και επίσης σε ό,τι αφορά την επιλεκτική οργή κυβερνήσεων και διπλωματίας».

«Υποκρισία»

Αυτές οι συμπεριφορές έστειλαν «το μήνυμα ότι η αξιοπρέπεια κάποιων αξίζει να προστατευθεί, αλλά όχι όλων, ότι κάποιες ζωές αξίζουν περισσότερο από άλλες».

Μια κατάσταση την οποία η επικεφαλής της ΜΚΟ περιγράφει με μία λέξη: «υποκρισί»”. Υποκρισία των Δυτικών «που κλείνουν τα μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, απλώς και μόνο για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους».

Η έκθεση επικρίνει κυρίως την ΕΕ, «προτεραιότητα της εξωτερικής πολιτικής της οποίας με τους γείτονές της στον νότο παραμένει να περιορίζονται με κάθε τίμημα οι αναχωρήσεις μεταναστών προς την Ευρώπη, διατηρώντας μια λανθασμένη προσέγγιση που έφερε στο φως τη διάβρωση των δεσμεύσεων του μπλοκ σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Επίσης η έκθεση επικρίνει την προσέγγιση «των δύο μέτρων και δύο σταθμών» κάποιων κρατών: τη διαφορά μεταξύ «της άμεσης και δικαιολογημένης καταδίκης» από πολλές χώρες των επιθέσεων της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου από τη μία αλλά τις «πολύ πιο συγκρατημένες» αντιδράσεις, κυρίως των ΗΠΑ και της ΕΕ, στους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Γάζα. Ή ακόμη και την απουσία καταδίκης της «εντατικοποίησης της καταστολής» στην Κίνα, κυρίως στην επαρχία Σιντζιάνγκ και το Θιβέτ.

Σε αυτό το πλαίσιο το HRW παρουσιάζει ένα διεθνές σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων «υπό απειλή», το οποίο όμως δεν έχει διαρραγεί ακόμη.

«Είδαμε επίσης θεσμούς που μπορούν να κινητοποιηθούν για να αντισταθούν και να πολεμήσουν», διαβεβαίωσε η Χάσαν, αναφερόμενη κυρίως στο ένταλμα σύλληψης που εξέδωσε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εναντίον του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

Στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου από την έδρα του ΟΗΕ η Τιράνα Χάσαν αναφέρθηκε στις μάχες που δίνουν οι γυναίκες και τα κορίτσια στο Αφγανιστάν ως κίνητρο για να διατηρήσουμε τις ελπίδες μας.

«Την ώρα που οι Ταλιμπάν προσπαθούν να σβήσουν τις γυναίκες από την αφγανική κοινωνία, είδαμε γυναίκες και κορίτσια να βγαίνουν στους δρόμους», τόνισε. «Αν οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι έτοιμες να κινδυνεύσουν να συλληφθούν από τους Ταλιμπάν», κανείς «δεν πρέπει να παραδίδει τα όπλα και να σηκώνει τα χέρια ψηλά λέγοντας “τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι σημαντικά”».

Καταπέλτης η έκθεση του Human Rights Watch για την Ελλάδα

«Κόλαφος» για την κυβέρνηση είναι η ετήσια έκθεση του Human Rights Watch για την κατάσταση στην Ελλάδα το 2023, η οποία διαπιστώνει υπονόμευση του κράτους δικαίου στη χώρα μας.

«Κατά τη διάρκεια του 2023 συνεχίστηκαν οι καταχρηστικές πρακτικές κατά αιτούντων άσυλο και μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων βίαιων επαναπροωθήσεων, καταχρηστικών πρακτικών κράτησης και βίας αυτόκλητων τιμωρών. Η κυβέρνηση επιπλέον δυσφήμισε και παρενόχλησε δικαστικά ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται με αιτούντες άσυλο και μετανάστες. Οι περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου εξακολουθούν να εγείρουν ανησυχίες για το κράτος δικαίου, όπως επίσης και το σκάνδαλο παρακολουθήσεων. Τα θύματα εγκλημάτων μίσους δίστασαν να καταγγείλουν τις επιθέσεις στην αστυνομία. Το Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας επανεκλέχθηκε στην κυβέρνηση στις εκλογές του Ιουνίου.

Επιθέσεις κατά της κοινωνίας των πολιτών

Στην Έκθεση για το Κράτος Δικαίου 2023 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώθηκε ο ολοένα συρρικνούμενος χώρος για την κοινωνία των πολιτών. Η ομάδα CIVICUS, μία μη κρατική οργάνωση που αξιολογεί τις πολιτικές ελευθερίες παγκοσμίως, υποβάθμισε τον χώρο του κράτους δικαίου στην Ελλάδα από την κατηγορία «περιορισμένος» στην κατηγορία «παρεμποδισμένος» λόγω της «συνεχούς στοχοποίησης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ακτιβιστών που εργάζονται με πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο καθώς και της δυσανάλογης ανταπόκρισης σε διαμαρτυρίες και της συνεχούς νομικής παρενόχλησης και παρακολούθησης δημοσιογράφων».

Η ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Mary Lawlor, επεσήμανε σε έκθεσή της τον Μάρτιο προς το Συμβούλιο Ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ ότι οι υπέρμαχοι ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που προωθούν και προστατεύουν τα δικαιώματα μεταναστών «έχουν υποστεί εκστρατείες δυσφήμισης, μεταβαλλόμενο κανονιστικό περιβάλλον, απειλές και επιθέσεις και κατάχρηση του ποινικού δικαίου εναντίον τους σε συγκλονιστικό βαθμό».

Οι αιτήσεις δικαστικού ελέγχου που προσβάλλουν το προβληματικό νομικό πλαίσιο για τις μη κυβερνητικές ομάδες που εργάζονται με μετανάστες εκκρεμούσαν ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας έως τα τέλη Οκτωβρίου.

Στα τέλη του 2022, οι ελληνικές αρχές απέδωσαν αβάσιμες κατηγορίες εις βάρος δύο υπερασπιστών δικαιωμάτων των μεταναστών, των Παναγιώτη Δημητρά και Τόμι Όλσεν, για το έργο τους το οποίο ανέδειξε τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λαμβάνουν χώρα στα σύνορα της Ελλάδας και επιδίωξε την αποκατάσταση της δικαιοσύνης για όσους επλήγησαν. Τον Μάιο, ο Δημητράς πληροφορήθηκε μέσω διαρροών στον Τύπο ότι η ελληνική Αρχή Kαταπολέμησης της Nομιμοποίησης Eσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες είχε διατάξει τη δέσμευση των περιουσιακών του στοιχείων όσο εκκρεμεί η έρευνα για την ισχυριζόμενη κατάχρηση χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λοιπών κονδυλίων σχετικών με το έργο της οργάνωσής του.  Ειδοποιήθηκε για την απόφαση της δέσμευσης ενός τραπεζικού λογαριασμού τον Ιούλιο.

Τον Ιανουάριο του 2023, το Εφετείο Μυτιλήνης έκρινε ότι υπήρχαν σφάλματα επί της διαδικασίας σε μια υπόθεση η οποία, σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, χαρακτηρίστηκε ως η «μεγαλύτερη υπόθεση ποινικοποίησης της αλληλεγγύης στην Ευρώπη» κατά των Σάρα Μαρντίνι, Σον Μπίντερ και άλλων 22 κατηγορουμένων, και απέρριψε μέρος των κατηγοριών. Η υπόθεση αφορά προσπάθειες διάσωσης μεταναστών και αιτούντων άσυλο στο Αιγαίο πέλαγος κατά το 2018.

Τον Φεβρουάριο η Εισαγγελία προσέφυγε κατά της απόφασης και η ακροαματική διαδικασία έλαβε χώρα τον Μάιο. Τον Ιούνιο ο Άρειος Πάγος αναγνώρισε ότι υπήρχαν σημαντικά σφάλματα επί της διαδικασίας και απέρριψε την αίτηση της Εισαγγελίας. Κατά τον χρόνο της σύνταξης της παρούσας, βρισκόταν σε εξέλιξη μία συνδεδεμένη έρευνα  κατά μίας ομάδας υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των Μαρντίνι και Μπίντερ, για υποτιθέμενο λαθρεμπόριο και ξέπλυμα χρήματος από εγκληματικές δραστηριότητες. 

Τον Ιανουάριο, η  επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης Dunja Mijatovic σε δήλωσή της προειδοποίησε κατά των διώξεων των Δημητρά, Μαρντίνι και Μπίντερ και κάλεσε τις ελληνικές αρχές «να διασφαλίσουν ότι οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων εργάζονται με ασφάλεια και ελευθερία, παρέχοντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον για το έργο τους και αναγνωρίζοντας δημόσια τον σημαντικό ρόλο τους σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Ελευθερία του Τύπου

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, η Ελλάδα ήταν η χώρα με τη χαμηλότερη κατάταξη, μεταξύ των χωρών της ΕΕ,  στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου 2023 των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα (ΡΧΣ). Στα προβλήματα συμπεριλαμβάνονται ένα εν εξελίξει μείζον σκάνδαλο παρακολουθήσεων, κυβερνητική παρέμβαση και καταχρηστικές αγωγές. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απέρριψε τους ΡΧΣ ως «αναξιόπιστους».

Στην Έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι εξακολουθούν να υφίστανται απειλές και επιθέσεις κατά δημοσιογράφων.

Σε ένα ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούνιο αναφορικά με το εν εξελίξει μείζον σκάνδαλο των υποκλοπών με χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού και αναφορικά με τις αποκαλύψεις ότι η κυβέρνηση παρακολουθούσε ανεξάρτητους δημοσιογράφους, τον αρχηγό της αντιπολίτευσης, και άλλα πρόσωπα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές είχαν παραβιάσει το δίκαιο της ΕΕ και τις κάλεσε να προβούν σε επείγουσες μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της παράνομης χρήσης του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator. Σύμφωνα με ρεπορτάζ σε ένα μέσο ενημέρωσης, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκίνησε τον Απρίλιο έρευνα για την παράνομη χρήση από πλευράς της Ελλάδας του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator στο σκάνδαλο των υποκλοπών. 

Τον Ιούλιο, η ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα  ανακοίνωσε τα προκαταρκτικά της αποτελέσματα στην έρευνα για τη χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator, επιβεβαιώνοντας ότι είχαν γίνει προσπάθειες εγκατάστασης του κατασκοπευτικού λογισμικού σε συσκευές πολλών ατόμων.  Μέχρι στιγμής η ΑΠΔΠΧ δεν έχει ακόμη εντοπίσει τους υπεύθυνους.

Σε συζήτηση στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Φεβρουάριο, αρκετοί ευρωβουλευτές προειδοποίησαν σχετικά με την οπισθοδρόμηση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα, ειδικά λόγω του σκανδάλου των υποκλοπών και της κατάστασης της ελευθερίας του Τύπου.

Σε μία εξέλιξη που χαιρετίστηκε από οργανώσεις υπεράσπισης της ελευθερίας του Τύπου, οι αρχές ανακοίνωσαν το Απρίλιο την σύλληψη δύο υπόπτων για τη δολοφονία του αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ το 2021. Οι ΡΧΣ πρόσθεσαν ότι η πλήρης εξιχνίαση της δολοφονίας του Καραϊβάζ απαιτεί «να συλληφθούν όλοι όσοι ευθύνονται για το έγκλημα, συμπεριλαμβανομένου του ιθύνοντα νου».

Μία έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο από ομάδες ελευθερίας του Τύπου επέκρινε τις ελληνικές αρχές για αδράνεια και ανεπαρκή έρευνα της ανεξιχνίαστης δολοφονίας του δημοσιογράφου Σωκράτη Γκιόλια το 2010. Οι ομάδες απεύθυναν έκκληση στις αρχές να προβούν στην ανεξάρτητη εξέταση των υποθέσεων Γκιόλια και Καραϊβάζ και να βελτιώσουν τις πρακτικές έρευνας σε όλες τις περιπτώσεις εγκλημάτων κατά δημοσιογράφων.

Μετανάστες και αιτούντες άσυλο

Περισσότεροι από 38.400 αιτούντες άσυλο και μετανάστες έφτασαν στη χώρα διά θαλάσσης και ξηράς από τον Ιανουάριο μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, σε σύγκριση με 18.780 σε όλη τη διάρκεια του 2022.

Ένα αλιευτικό σκάφος που μετέφερε κατ’ εκτίμηση 750 ανθρώπους βυθίστηκε στις 14 Ιουνίου στα ανοικτά της Πύλου. Αμέσως μετά, αρκετοί από τους 104 επιζώντες ισχυρίστηκαν ότι το πλοίο βυθίστηκε αφού ρυμουλκήθηκε από σκάφος του Ελληνικού Λιμενικού. Οι ελληνικές αρχές αρνήθηκαν αυτές τις κατηγορίες. Σαράντα επιζώντες κατέθεσαν μήνυση τον Σεπτέμβριο κατά των ελληνικών αρχών, ισχυριζόμενοι ότι αυτές δεν έλαβαν επαρκή μέτρα διάσωσης και ρυμούλκησαν το σκάφος, με αποτέλεσμα να ανατραπεί και βυθιστεί. Οι επιζώντες έχουν ζητήσει μία άμεση, ενδελεχή και αξιόπιστη έρευνα του ναυαγίου.

Τον Ιούλιο, με επιστολή της προς τον πρωθυπουργό, η  Επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης Dunja Mijatović επεσήμανε τη νομική υποχρέωση της Ελλάδας να διεξάγει αποτελεσματικές έρευνες για το ναυάγιο της Πύλου προκειμένου να στοιχειοθετηθούν τα πραγματικά περιστατικά και, κατά περίπτωση, να εξασφαλιστεί η τιμωρία των υπευθύνων.

Αντιδρώντας στην απόφαση του Λιμενικού Σώματος να μην κινήσει εσωτερική πειθαρχική έρευνα για τις ενέργειες του προσωπικού κατά τη διάρκεια του ναυαγίου της Πύλου, το γραφείο του Συνηγόρου του Πολίτη εκκίνησε μία ανεξάρτητη έρευνα  τον Νοέμβριο για να εξετάσει τις ενέργειες και πιθανές παραλείψεις των μελών του Λιμενικού. Η Επίτροπος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Mijatovic επαίνεσε αυτή την ενέργεια και κάλεσε τις ελληνικές αρχές να συνεργαστούν πλήρως με την έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη.

Σε ρεπορτάζ, τον Μάιο, της New York Times για την επαναπροώθηση 12 μεταναστών από τη Λέσβο, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και ενός βρέφους, πρόσθεσε επιπλέον αποδεικτικά στοιχεία  για τις συλλογικές απελάσεις από πλευράς των ελληνικών αρχών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε να υπάρξει «η δέουσα συνέχιση της έρευνας» από τις αρχές. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αποκάλεσε αυτές τις πρακτικές «εντελώς απαράδεκτες» και αναφέρθηκε στις ξεχωριστές έρευνες που διενεργούνται από Έλληνες εισαγγελείς, τον Συνήγορο του Πολίτη και την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ). Η Επιτροπή LIBE και η εξεταστική επιτροπή PEGA του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και μη κυβερνητικές ομάδες έχουν εκφράσει ανησυχίες για την ανεξαρτησία και την αποτελεσματικότητα της ΕΑΔ.

Τον Μάιο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Doctors Without Borders, MSF) κάλεσαν τις  ελληνικές αρχές να διερευνήσουν αναφορές για εκατοντάδες αγνοούμενους μετανάστες, καθώς και αναφορές για ισχυριζόμενες απειλές, απαγωγές και κακομεταχείριση ανθρώπων στη Λέσβο. Σε μία έκθεση του Νοεμβρίου, οι MSF τόνισαν την ανησυχητική επαναλαμβανόμενη βία κατά ατόμων που φτάνουν στις ελληνικές ακτές, η οποία έρχεται να προστεθεί στα ήδη συντριπτικά στοιχεία βίας και επαναπροωθήσεων στα ελληνικά σύνορα.

Σε έκθεσή του που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες διαπίστωσε τον διαδεδομένο χαρακτήρα των επαναπροωθήσεων αιτούντων άσυλο και μεταναστών προς την Τουρκία, οι οποίες συνοδεύονται από παράνομη κράτηση, εκφοβισμό, σωματική και σεξουαλική βία καθώς και από αυθαίρετη κατάσχεση προσωπικών αντικειμένων. Ο υπουργός μετανάστευσης της Ελλάδας δήλωσε τον Απρίλιο ότι το 2022 η Ελληνική Αστυνομία είχε αποτρέψει την είσοδο στη χώρα 260.000 ανθρώπων από τα χερσαία σύνορα του Έβρου. 

Τουλάχιστον 20 αιτούντες άσυλο φέρονται  να βρήκαν τον θάνατο, συμπεριλαμβανομένων δύο παιδιών, κατά τη διάρκεια μεγάλων δασικών πυρκαγιών στην περιφέρεια του Έβρου τον Αύγουστο, αναδεικνύοντας έναν πρόσθετο κίνδυνο για τους ανθρώπους που μεταναστεύουν, οι οποίοι ήδη αντιμετωπίζουν βίαιες επαναπροωθήσεις από πλευράς των αρχών καθώς και επιθέσεις από αυτόκλητους τιμωρούς.

Το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR), αφού εξέφρασε ανησυχία για τη συνεχιζόμενη ποινικοποίηση των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προσφέρουν διασωστικές υπηρεσίες στους μετανάστες, τον Αύγουστο κάλεσε την Ελλάδα να «διασφαλίσει τη διαφανή και αμερόληπτη διερεύνηση» των υποτιθέμενων παραβιάσεων της μη επαναπροώθησης και του δικαιώματος στη ζωή από πλευράς του προσωπικού επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένου του Ελληνικού Λιμενικού.

Τον Σεπτέμβριο, ένα ελληνικό δικαστήριο απένειμε  €15.920 ως αποζημίωση σε Αφγανό αιτούντα άσυλο ο οποίος είχε φυλακιστεί αδίκως επί τρία χρόνια κατηγορούμενος για λαθρεμπόριο και πρόκληση ναυαγίου. Σύμφωνα με δικηγόρους, η περίπτωση είναι μόνο μία από χιλιάδες παρόμοιες, με τους ανθρώπους που διώκονται ή καταδικάζονται για λαθρεμπόριο να αποτελούν τον δεύτερο μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακισμένων στην Ελλάδα.

Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις PRO ASYL και Refugee Support Aegean τον Μάιο κατήγγειλαν τις συνθήκες στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές που χρηματοδότησε η ΕΕ στα νησιά του Αιγαίου, χαρακτηρίζοντάς τις ως εγκαταστάσεις παρόμοιες με φυλακές που δεν πληρούν τις προδιαγραφές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε έκθεσή τους που δημοσίευσαν τον Μάιο, οι INTERSOS Hellas, HIAS και το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες δημοσίευσαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία πρόσφυγες και απορριφθέντες αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν επισιτιστική ανασφάλεια λόγω πολύπλοκων και χρονοβόρων διαδικασιών σε συνδυασμό με κριτήρια που εισάγουν διακρίσεις και τα οποία, στην πράξη, τους εξαιρούν από τις περισσότερες κοινωνικές παροχές στην Ελλάδα.

Η ομάδα εργασίας του ΟΗΕ για τη χρήση μισθοφόρων δημοσίευσε έκθεση τον Ιούλιο με βάση την επίσκεψή της στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2022. Η έκθεση, που εξετάζει τον ρόλο των εταιρειών ιδιωτικής ασφάλειας και του προσωπικού ασφαλείας στο μεταναστευτικό πλαίσιο, κάνει έκκληση για πρόσθετες «προσπάθειες από πλευράς της κυβέρνησης προκειμένου να ενισχυθούν οι υφιστάμενοι μηχανισμοί καταγγελιών και να διασφαλιστεί η πρόληψη των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η προστασία των ευάλωτων ομάδων».

Τον Ιανουάριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε επιστολές για διαδικασία επί παραβάσει κατά της Ελλάδας, οι οποίες αφορούν, μεταξύ άλλων, την αυθαίρετη κράτηση αιτούντων άσυλο κατά τη διάρκεια των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης.

Τον Φεβρουάριο, το Συμβούλιο της Επικρατείας υπέβαλε προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ) αναφορικά με την ελληνική νομοθεσία, η οποία ορίζει την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα για αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, τη Συρία, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές.

Ρατσισμός και Μισαλλοδοξία

Τον Απρίλιο, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας (RVRN) ανέφερε 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας το 2022 και σημείωσε ότι σε μεγάλο βαθμό τα περιστατικά ρατσιστικής βίας εξακολουθούν να μην καταγγέλλονται.

Τον Αύγουστο, κλιμακώθηκε η ρατσιστική βία στον Έβρο κατά αιτούντων άσυλο και μεταναστών, τους οποίους κατηγόρησαν αυτόκλητοι τιμωροί, χωρίς να παρουσιάσουν αποδεικτικά στοιχεία, ότι ευθύνονται για τις δασικές πυρκαγιές. Κυκλοφόρησαν αρκετές αναφορές και βίντεο σχετικά με αυτόκλητες ομάδες «πολιτοφυλακής» που βάζουν στο στόχαστρο αιτούντες άσυλο και μετανάστες, καθώς και ένα βίντεο που έγινε viral με έναν πολίτη να κρατά 13 μετανάστες παρά τη θέλησή τους μέσα στο φορτηγό του ενώ καλούσε σε πογκρόμ κατά των μεταναστών. Συνελήφθη μαζί με τους φερόμενους ως συνεργούς του.

Δικαιώματα των γυναικών

Σύμφωνα με έκθεση του Μεσογειακού Ινστιτούτου Ερευνητικού Ρεπορτάζ, η Ελλάδα κατέγραψε την υψηλότερη ετήσια αύξηση σε αναφερθείσες γυναικοκτονίες μεταξύ 20 ευρωπαϊκών χωρών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με αύξηση 187,5% μέσα σε ένα μόνο έτος, από το 2020 έως το 2021.

Η οργάνωση Refugee Support Aegean κατήγγειλε τον Ιούλιο ότι οι Αφγανές μόνες μητέρες που αιτούνται άσυλο στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν προκλήσεις και κινδύνους αναφορικά με την προστασία τους.

Σε απόφασή του, τον Απρίλιο, η οποία αφορά τις συνθήκες διαβίωσης εγκύου σε κέντρο υποδοχής για αιτούντες άσυλο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι η Ελλάδα είχε παραβιάσει την απαγόρευση βασανιστηρίων ή απάνθρωπης ή εξευτελιστικής συμπεριφοράς ή τιμωρίας, εξαναγκάζοντας τη γυναίκα να ζει σε συνθήκες που καταστρατηγούσαν τα ανθρώπινα δικαιώματά της».