Πως μία γάτα ανακάλυψε τυχαία ένα νέο είδος πλαστικού τον 19ο αιώνα

Ο Βαυαρός χημικός Άντολφ Σπίτελερ ήταν τυχερός που κρατούσε μια γάτα στο εργαστήριό του στα τέλη του 19ου αιώνα: το κατοικίδιο ανακάλυψε πώς μπορεί κανείς να μετατρέψει το απλό γάλα σε επαναστατικό νέο πλαστικό.

Ήταν το πλαστικό καζεΐνης, γνωστό και ως «γαλάλιθος», το δεύτερο πλαστικό που εφευρέθηκε μετά τη νιτροκυτταρίνη, η οποία παράγεται από φυτικό υλικό.

Ο γαλάλιθος παρέμεινε δημοφιλής για δεκαετίες, και ήταν το υλικό από το οποίο παράγονταν εξαιρετικά κουμπιά για ρούχα, ή ακόμα και κοσμήματα.

Η καζεΐνη είναι η κύρια πρωτεΐνη του γάλακτος (ή για την ακρίβεια μια οικογένεια συγγενικών πρωτεϊνών), η οποία ευθύνεται για το άσπρο χρώμα του και αποτελεί επίσης βασικό συστατικό του τυριού -πήρε μάλιστα το όνομά της από τη λατινική λέξη για το τυρί, caseus.

Ήταν ένα βράδυ του 1897 όταν ο Σπίτελερ (Adolf Spitteler, 1846 – 1940) άφησε στον πάγκο του εργαστηρίου του μια φιάλη φορμαλδεΰδης, εξιστορεί το περιοδικό Scientific American.

Στη διάρκεια της νύχτας, η απρόσεκτη γάτα έριξε το μπουκάλι και η φορμαλδεΰδη κύλησε στον πάγκο και έπεσε τελικά στο μπολ με το γάλα του ζώου. Όταν ο Σπίτελερ επέστρεψε το επόμενο πρωί, είδε ότι το γάλα είχε στερεοποιηθεί σε ένα σκληρό υλικό που θύμιζε κέρατο. Ουσιαστικά, η φορλμαλδεΰδη είχε προκαλέσει τον πολυμερισμό των μορίων καζεΐνης σε μακριές αλυσίδες, παρόμοιες με αυτές από τις οποίες αποτελούνται όλα τα πλαστικά.

Σε συνεργασία με έναν γερμανό τυπογράφο, τον Βίλχελμ Κρίσε, ο Σπίτελερ τελειοποίησε τη μέθοδο παραγωγής πλαστικού από καζεΐνη και ίδρυσε την Vereinigte Gummiware Fabriken, την πρώτη εταιρεία που παρήγαγε το νέο υλικό σε βιομηχανική κλίμακα. Το ερευνητικό δίδυμο κατέθεσε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1899. Σύντομα, εταιρείες στην Ευρώπη άρχισαν να πειραματίζονται με τον γαλάλιθο.

Σε αντίθεση με άλλα πλαστικά, τα οποία μπορούν να χυθούν σε καλούπια, το πλαστικό καζεΐνης παραγόταν σε φύλλα ή ράβδους από τις οποίες σκαλίζονταν τα επιθυμητά σχήματα. Μια από τις κυριότερες χρήσεις του ήταν στην παραγωγή κουμπιών για ρούχα, τα οποία ήταν πιο ανθεκτικά στο σιδέρωμα σε σχέση με άλλα υλικά.

Ο γαλάλιθος γνώρισε τη δόξα τις δεκαετίες του 1920 και ’30, μέχρι που ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε σε περιορισμούς της χρήσης γάλακτος σε μη βρώσιμα προϊόντα.

Σήμερα, η καζεΐνη χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανία τροφίμων και στη φαρμακοβιομηχανία.