Παγκόσμια Ημέρα κατά της Εμπορίας Ανθρώπων: Τι λένε τα στοιχεία για την Ελλάδα

Mόλις 142 περιστατικά εμπορίας ανθρώπων κατέγραψαν οι αστυνομικές αρχές στην Ελλάδα την πενταετία 2014-2018, με τη συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων να είναι γυναίκες και το 26% ανήλικοι. Ωστόσο, οι πολύ περιορισμένοι αριθμοί καταγγελιών δεν μπορούν να αποτυπώσουν τις πραγματικές διαστάσεις του φαινομένου.

Σεξουαλική εκμετάλλευση, εργασιακή σκλαβιά (κυρίως στον αγροτικό τομέα) και αναγκαστική επαιτεία είναι οι τρεις μορφές εμπορίας ανθρώπων που απαντώνται συχνότερα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, την περίοδο 2014-2018 εντοπίστηκαν 142 περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων με τον αριθμό των αναγνωρισμένων θυμάτων να ανέρχεται σε 229. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν γυναίκες (178 θύματα, δηλαδή ποσοστό 77,7%), ενώ ιδιαίτερα ανησυχητική θεωρείται η ύπαρξη ανήλικων μεταξύ των θυμάτων (60 ανήλικα θύματα, ποσοστό 26,2%). Επίσης, παρά τη γενική αντίληψη ότι τα θύματα εμπορίας ανθρώπων είναι μόνο αλλοδαποί, τα 32 από τα θύματα ήταν Έλληνες πολίτες.

Ωστόσο, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Εθνικός Εισηγητής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων, Ηρακλής Μοσκώφ, τα στατιστικά στοιχεία δεν αντικατοπτρίζουν την ακριβή εικόνα των πραγματικών διαστάσεων του φαινομένου. Πέραν των επίσημα αναγνωρισμένων θυμάτων, υπάρχουν πολλά πιθανά θύματα, δηλαδή άνθρωποι που δεν καταγγέλλουν ότι έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης, αλλά ζητούν φροντίδα από οργανώσεις και ο αριθμός των οποίων γίνεται προσπάθεια να καταγραφεί. «Για την περίοδο αυτή ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των πιθανών ήταν πολλαπλάσιος», επισημαίνει ο κ. Μοσκώφ και προσθέτει ότι ο εντοπισμός και η αναγνώριση των πιθανών θυμάτων παραμένει μια πρόκληση, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια καθώς η ραγδαία αύξηση των μεταναστευτικών ροών στη χώρα μας, «σημαίνει μεγαλύτερο αριθμό ευάλωτων στην εκμετάλλευση ατόμων, αλλά και μεγαλύτερη δυσκολία στον διαχωρισμό των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων (trafficking) από τα θύματα παράνομης διακίνησης ανθρώπων (smuggling)».

Η 30η Ιουλίου έχει οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Εμπορίας Ανθρώπων και σε μήνυμά του ο Εθνικός Εισηγητής σημειώνει ότι «αν σταθούμε στην πραγματικότητα των αριθμών για τους συνανθρώπους μας που διασώσαμε και αντίστοιχα στον αριθμό των εμπόρων της ελπίδας που καταδικάσαμε, ο απολογισμός μας ωθεί σε ανησυχητικές διαπιστώσεις που συντείνουν στην ανάγκη μιας ριζοσπαστικής αλλαγής κατεύθυνσης». Ο κ. Μοσκώφ υπενθυμίζει ότι το τράφικινγκ εξελίσσεται γοργά καταφέρνοντας να είναι συχνά ένα βήμα μπροστά από τις διωκτικές αρχές και τους προνοιακούς φορείς, καθώς και ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα «είναι η ανοχή μας σε αυτό το φαινόμενο». «Τα θύματα είναι δίπλα μας. Τα συναντούμε στους δρόμους, τα φανάρια, τα χωράφια, τα “στούντιο”, χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, νοσηλεύονται στα νοσοκομεία κλπ. Και όμως οι περισσότεροι τα παρακολουθούμε αποσβολωμένοι “κάνοντας την δουλειά μας”», εξηγεί.

«Η εκμετάλλευση τους», συνεχίζει ο ίδιος, «συνδέεται με μια εύρωστη αγορά “προϊόντων” και υπηρεσιών. Από τα εργοστάσια ένδυσης μέχρι τα χωράφια, και από τα “στούντιο” της πορνείας μέχρι την επαιτεία ασυνόδευτων παιδιών, την οικιακή δουλεία, τα παιδιά στρατιώτες, την εξώθηση τους σε παράνομες δραστηριότητες τύπου βαποράκια, τσαντάκηδες, στο εμπόριο βρεφών σε παράνομες υιοθεσίες, ιστών, ωαρίων, κλπ»

Από την 1η Ιανουαρίου του 2019 το γραφείο του Εθνικού Συντονιστή σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) του υπουργείου Εργασίας υλοποιούν τον Εθνικό Μηχανισμό Αναφοράς (ΕΜΑ), που αποτελεί εργαλείο συντονισμού όλων των εθνικών υπηρεσιών προστασίας των θυμάτων και πλατφόρμα συγκέντρωσης δεδομένων γύρω από το φαινόμενο. H πιο πρόσφατη δράση του Μηχανισμού είναι η διεύρυνση των επαγγελματιών που μπορούν να συμβάλλουν στην ταυτοποίηση και αρωγή περισσότερων πιθανών θυμάτων, τα οποία δεν φτάνουν στον εισαγγελέα ή τον αστυνομικό, μέσα από την εκπαίδευσή τους.

Έτσι ομάδα του ΕΜΑ και του ΕΚΚΑ διοργανώνει εκπαιδεύσεις επαγγελματιών στα νησιά πρώτης υποδοχής προσφύγων (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω, Λέρο), ενώ θα ακολουθήσουν τον Αύγουστο ο Έβρος και τον Σεπτέμβριο η Ρόδος. Στη συνέχεια θα υλοποιηθεί η δεύτερη φάση που θα αφορά σεμινάρια σε περιοχές της ενδοχώρας. Αστυνομικοί, λιμενικοί, εργαζόμενοι στις ΜΚΟ πεδίου, νοσηλευτές, κοινωνικοί λειτουργοί συγκαταλέγονται μεταξύ των επαγγελματιών που έχουν παρακολουθήσει τις εκπαιδεύσεις αυτές. Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επιστημονική σύμβουλος του Γραφείου του Εθνικού Εισηγητή και επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ, Κορίνα Χατζηνικολάου, στις εκπαιδεύσεις παρουσιάζονται μεταξύ άλλων οι ενδείξεις, που θα βοηθήσουν έναν επαγγελματία να ανιχνεύσει ένα θύμα στο εργασιακό του περιβάλλον. Επόμενος στόχος του προγράμματος είναι η στενή συνεργασία με το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, αλλά και η επιμόρφωση εργαζόμενων στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κατευθυντήριες οδηγίες για τον εντοπισμό των θυμάτων ανάμεσα στις μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές και την παραπομπή τους στους κατάλληλους φορείς ανέθεσε, εξάλλου, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στο γραφείο του Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων στην Ελλάδα να εκπονήσει για να διανεμηθούν στη συνέχεια στα 57 κράτη-μέλη του.

Επιπλέον, όπως αναφέρει ο κ. Μοσκώφ, προωθούνται παρεμβάσεις στα σχολεία, σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, για την εκπαίδευση τους στα ανθρώπινα, κοινωνικά και εργατικά δικαιώματα, όπως και για την αναπαραγωγική υγεία και σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. «Θέλουμε να στοχεύσουμε στους αυριανούς “πελάτες” και να χτυπήσουμε τα στερεότυπα εκεί που γεννιούνται», παρατηρεί.

Το γραφείο του Εθνικού Εισηγητή έχει εκπονήσει και Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την περίοδο 2019-2023, το οποίο έχει κοστολογηθεί, ωστόσο δεν έχει διασφαλιστεί ακόμα η χρηματοδότησή του, ενώ διερευνάται η δυνατότητα ένταξής του στο ΕΣΠΑ. Στο σχέδιο αυτό συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία πέντε δομών για θύματα εμπορίας ανθρώπων: δύο για άνδρες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, δύο για ανήλικα (αγόρια και κορίτσια) στην Αθήνα και μίας για γυναίκες στην Αθήνα. Η κ. Χατζηνικολάου διευκρινίζει ότι τέτοιες δομές δεν υπάρχουν, ωστόσο στην περίπτωση των γυναικών η φιλοξενία τους καλύπτεται με τους υπάρχοντες ξενώνες για θύματα βίας.