Ηλίας Μόσιαλος: «Αυτές είναι οι επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει ο κορωνοϊός στα ανθρώπινα όργανα»

4 μήνες πανδημία COVID-19: Τι γνωρίζουμε για την κλινική εικόνα των ασθενών;

Πέρασαν περίπου 4 μήνες από την ημέρα που ο ΠΟΥ ανακήρυξε την πανδημία COVID-19. Τι γνωρίζουμε για την κλινική εικόνα των ασθενών;

Στις αρχές της πανδημίας γνωρίζαμε ότι o ιός SARS-CoV-2 θα προκαλούσε ήπιες αναπνευστικές λοιμώξεις σε περίπου 80-85% αυτών που θα μολύνονταν, και περίπου οι μισοί θα εμφάνιζαν πνευμονία. Ένα άλλο 10-15% θα νοσούσε πιο σοβαρά και το 2-5% θα είχε οξεία νόσο και θα χρειαζόταν εντατική φροντίδα.

Αν και ισχύει πως η νόσος του COVID-19 προκαλεί σημαντική αναπνευστική παθολογία, ξέρουμε πλέον πως μπορεί επίσης να οδηγήσει σε πολλές εξωπνευμονικές εκδηλώσεις. Δεδομένου ότι ο υποδοχέας εισόδου του ιού στα κύτταρα εκφράζεται σε πολλαπλούς εξωπνευμονικούς ιστούς, η άμεση ιογενής βλάβη των ιστών είναι ένας από τους μηχανισμούς επίθεσης. Επιπλέον, οι ενδοθηλιακές βλάβες, η επίδραση της φλεγμονής στο αιμοστατικό σύστημα, η απορρύθμιση των ανοσολογικών αντιδράσεων και άλλοι μηχανισμοί που σχετίζονται με τον υποδοχέα εισόδου, ενδέχεται να συμβάλλουν σε αυτές τις εξωπνευμονικές εκδηλώσεις του COVID-19.

Μια πρόσφατη επισκόπηση στο περιοδικό Nature (doi.org/10.1038/s41591-020-0968-3) με τίτλο «Extrapulmonary manifestations of COVID-19» εξετάζει αναλυτικά την εξωπνευμονική παθοφυσιολογία που μπορεί να προκαλέσει η νόσος του COVID-19, και θα αναφερθώ σε κάποιες από αυτές τις επιπλοκές.

Σε επίπεδο αιματολογίας και συσχέτισης δεικτών με το ανοσοποιητικό σύστημα έχουν παρατηρηθεί εκδηλώσεις και επιπλοκές της νόσου COVID-19 που επηρεάζουν

• τους εργαστηριακούς δείκτες (όπως, λεμφοπενία, λευκοκυττάρωση, ουδετεροφιλία, θρομβοπενία, ταχύτητα καθίζησης ερυθροκυττάρων, IL-6, C-αντιδρώσα πρωτεΐνη, φερριτίνη, γαλακτική αφυδρογονάση)
• τους δείκτες πήξης (όπως αυξημένα D-dimers και fibrinogen, μερικό χρόνο προθρομβίνης και χρόνο ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης
• αρτηριακές θρομβωτικές επιπλοκές (όπως οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, και μεσεντερική ισχαιμία)
• φλεβικές θρομβωτικές επιπλοκές (όπως φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή)
• την πιθανότητα θρόμβωσης που σχετίζεται με καθετήρα
• το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών (όπως υψηλό πυρετό, υπόταση, δυσλειτουργία πολλών οργάνων).

Αναφορικά με τις καρδιαγγειακές επιπλοκές του COVID-19, στη βιβλιογραφία καταγράφονται ασθενείς με

• ισχαιμία του μυοκαρδίου και οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (τύπου 1 και 2)
• μυοκαρδίτιδα
• αρρυθμία (πιο συγκεκριμένα κολπική μαρμαρυγή, κολπική ταχυκαρδία, βραδυκαρδία, σύνδρομο μακρού QT, ταχυκαρδία τύπου torsades de pointes, αιφνίδιος καρδιακός θάνατος, κ.α.)
• μυοκαρδιοπάθεια και καρδιογενές σοκ.

Έχουν παρατηρηθεί επίσης επιπλοκές της νόσου COVID-19 που σχετίζονται με τα νεφρά

• όπως οξεία νεφρική ανεπάρκεια
• ανωμαλίες ηλεκτρολυτών (υπερκαλιαιμία, υπονατριαιμία και υπερνατριαιμία, μεταξύ άλλων) και μεταβολική οξέωση
• πρωτεϊνουρία και αιματουρία
• θρόμβωση κυκλώματος εξωσωματικής κυκλοφορίας.

Επιπλέον, πολλοί ασθενείς εμφάνισαν επιπλοκές στο πεπτικό σύστημα όπως

• ναυτία και / ή έμετο, διάρροια, κοιλιακό άλγος, ανορεξία
• μεσεντερική ισχαιμία και γαστρεντερική αιμορραγία
• διαφορές στους εργαστηριακούς δείκτες (όπως αυξημένες ηπατικές τρανσαμινάσες, αυξημένη χολερυθρίνη, επίπεδα αλβουμίνης).

Σε ενδοκρινολογικό επίπεδο έχουν καταγραφεί εκδηλώσεις του COVID-19 όπως

• υπεργλυκαιμία
• κετοξέωση (συμπεριλαμβανομένης αυτής σε ασθενείς με προηγουμένως μη διαγνωσμένο διαβήτη ή χωρίς διαβήτη)
• σοβαρή ασθένεια σε ασθενείς με προϋπάρχοντα διαβήτη ή / και παχυσαρκία.

Τέλος, πολλοί ασθενείς παρουσίασαν νευρολογικές και οφθαλμολογικές επιπλοκές λόγω του COVID-19, όπως

• πονοκέφαλο, ζάλη
• ανοσμία, αγευσία, μυαλγίες, κόπωση
• εγκεφαλικό επεισόδιο
• εγκεφαλοπάθεια, εγκεφαλίτιδα,
• επιπεφυκίτιδα.

Είναι σαφές πλέον πως αντιμετωπίζουμε μια νέα πολυσυστημικού φάσματος ασθένεια. Είναι επίσης σαφές πως σε όλες τις χώρες, γιατροί και επιστήμονες στοχεύουν στην αναγνώριση και στην παρακολούθηση του φάσματος όλων αυτών των μηχανισμών δυσλειτουργίας και συμπτωμάτων, και στην ανάπτυξη ερευνητικών προτεραιοτήτων και θεραπευτικών στρατηγικών για όλα τα εμπλεκόμενα συστήματα οργάνων. Και όλα αυτά σε πραγματικό χρόνο, εν μέσω πανδημίας.

Ο κορωνοϊός θα αλλάξει την ιατρική και την βιοϊατρική έρευνα που ξέραμε.