Ο Banksy της επαναστατημένης Συρίας
Καθώς ένα προάστιο της Δαμασκού δεχόταν συνεχόμενες βομαβαρδιστικές επιθέσεις και υπέφερε από μια χρόνια έλλειψη τροφίμων, νερού και ηλεκτρικού, εμφανίστηκε ξαφνικά μια επιβλητική τοιχογραφία στον τοίχο ενός βομβαρδισμένου κτηρίου.
Απεικόνιζε ένα μικρό κορίτσι που πατώντας πάνω σε έναν σωρό από νεκροκεφαλές έγραφε μια λέξη στον τοίχο: ΕΛΠΙΔΑ.
Η τοιχογραφία έκανε γνωστό τον καλλιτέχνη Abu Malik al-Shami σε παγκόσμιο επίπεδο, σε σημείο να τον συγκρίνουν με τον Banksy. Όπως, ο Banksy, είναι κι αυτός ένας πολιτικά ευαισθητοποιημένος καλλιτέχνης του δρόμου που τα έργα του εμφανίζονται ξαφνικά και μέσα στη νύχτα. Τα δικά του μηνύματα και οι εικόνες είναι απολύτως προσαρμοσμένα στον εμφύλιο πόλεμο από τον οποίο υποφέρει η Συρία.
Από το 2014 έως το 2016 τα έργα του Shami εμφανίζονται σε δεκάδες τοποθεσίες της Νταράγια, περιοχή που βρίσκεται μόλις 10χλμ από τη Δαμασκό.
Ο καλλιτέχνης που σήμερα είναι 22 ετών, όταν ξεκίνησε τις τοιχογραφίες του ήταν ακόμα στο Λύκειο στη Δαμασκό. Τάχθηκε με τις αντικυβερνητικές δυνάμεις στις διαδηλώσεις και χρησιμοποίησε την αυτοδίδακτη τέχνη του για να διαδώσει το επαναστατικό του μήνυμα.
Το 2013 ταξίδεψε στη Νταράγια, και συντάχθηκε με τις δυνάμεις του Ελεύθερου Συριακού στρατού παίρνοντας μαζί του τον καλλιτεχνικό του εξοπλισμό. Όπως περιγράφει, την πρώτη του μέρα στη Νταράγια έμαθε να πυροβολεί και τη δεύτερη στάλθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης. Έπρεπε να περάσει ένας χρόνος μέχρι να συναντήσει τον καλλιτέχνη Majd, για να τον ενθαρρύνει να συνεχίσει την εικαστική τέχνη του δρόμου.
Αυτή η τοιχογραφία είναι από ένα βομβαρδισμένο σχολείο. Ο μαθητής γράφει «Κάναμε πλάκα και λέγαμε, Θεέ μου κατάστρεψε το σχολείο.. κι αυτό το έκανε»
Στην πρώτη του τοιχογραφία εικονιζόταν ένα κοριτσάκι που δείχνοντας μια καρδιά δίδασκε σε έναν στρατιώτη την αγάπη πριν εκείνος πάει στη μάχη.
Το να μπορεί να προμηθεύεται τα απαιτούμενα υλικά για την τέχνη του ήταν αρχικά μια δύσκολη διαδικασία.
«Όταν έφτασα στη Νταράγια ήμουν τελείως σοκαρισμένος» λέει ο ίδιος «Υπήρχε παντού μια εικόνα καταστροφής και γινόντουσαν συνεχώς τυχαίες επιθέσεις σε αμάχους. Η κατάσταση ήταν απελπιστική. Δεν μπορούσαμε να την αντέξουμε. Τα πάντα κατέρρεαν».
Ένα μαγαζί με υλικά ζωγραφικής, το οποίο το 2014 ήταν πλέον ερείπιο ήταν η πηγή της προμήθειας των υλικών του. Με την άδεια του ιδιοκτήτη ο Shami μαζί με άλλους έσκαψαν μέσα στα ερείπια για να μπορέσουν να βρουν μπογιές και βούρτσες.
Η τοιχογραφία σχολιάζει ειρωνικά τη μέρα της μητέρας που γιορτάζεται στη Συρία στις 21 Μαρτίου λέγοντας «Χαρούμενη Μέρα της Μητέρας»
Το να δουλεύει κανείς πάνω σε ταράτσες είναι μια κίνηση παρακινδυνευμένη, καθώς μπορεί να σκοτωθείς από τα πυρά κάποιου ελεύθερου σκοπευτή ή από τη ρίψη κάποιας βόμβας.
«Η καλύτερη ώρα για να ζωγραφίσεις ήταν είτε την ώρα του ηλιοβασιλέματος, είτε κατά την ανατολή του ηλίου» όπως περιγράφει ο ίδιος «Μερικές φορές, όμως, η δουλειά έπρεπε να γίνει νύχτα, έτσι όποτε είχε πανσέληνο έκανα τις τοιχογραφίες μου. Συχνά χρησιμοποιούσα και φως από το κινητό μου. Η διαδικασία ήταν εξοντωτική. Όλη τη μέρα πολεμούσα στην πρώτη σειρά και μόνο στον ελεύθερο χρόνο μου μπορούσα να ζωγραφίζω».
«Πώς θα γιορτάσουμε φέτος το Ιντ;» ρωτάει στην επόμενη τοιχογραφία του αναφερόμενος στη γνωστή μουσουλμανική γιορτή
Καθώς περνούσε ο καιρός τα χρώματα που είχε στην κατοχή του τελείωναν. Κάποια στιγμή είχε μόνο κόκκινο, μαύρο, πράσινο φυστικί και ιριδίζον κίτρινο. Επίσης, για μια περίοδο το 2015 ήταν εκτός μάχης εξαιτίας ενός τραυματισμού. Τον Γενάρη του 2016, ο φίλους του Majd σκοτώθηκε. Ο Shami μέσα σε δύο χρόνια στην Νταράγια έφτιαξε πάνω από 30 τοιχογραφίες.
Τον Αύγουστο οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Νταράγια και ο Shami μαζί με εκατοντάδες άλλους αναγκάστηκαν να καταφύγουν στους αντάρτες της Ιντλίμπ, μιας πόλης στη βόρεια Συρία.
Η φύση της τέχνης του δρόμου είναι εφήμερη, πόσο μάλλον με τις στρατιωτικές δυνάμεις της κυβέρνησης να έχουν στρατοπαιδεύσει στην πόλη. Έτσι, πριν φύγει ο Shami έβγαλε φωτογραφίες από όλες τις τοιχογραφίες και τα γκράφιτι που είχε φτιάξει. Τώρα συνεχίζει να δημιουργεί στους δρόμους και τους τοίχους του Ιντλίμπ.
Τοιχογραφία που δείχνει τις αλλαγές στον τρόπο επανάστασης από ειρηνικές διαδηλώσεις (2011), στις καθεστωτικές δυνάμεις (2012), στο αντάρτικο (2013) και τελικά στην ανάδυση του Ισλαμικού Κράτους (2014)
Πηγή: BBC