95% των αυτοκτονιών θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί

Η αυτοκτονία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μία από τις δραματικότερες εκφράσεις της κοινωνικής αναταραχής. Υπ’ αυτό το πρίσμα, τα περιστατικά αυτοκτονίας στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης λαμβάνουν μεγέθη ευθέως ανάλογα της συνολικότερης ταραχής της κοινωνίας. Ωστόσο, οι αυτοκτονίες δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κοινωνικοοικονομικής κρίσης που πλήττει τον ελληνικό πληθυσμό. Δεν είναι μόνο αποτέλεσμα μίας ψυχικής ασθένειας που δε ρυθμίστηκε επιτυχώς. Είναι, επίσης, αποτέλεσμα του εφησυχασμού, της ενοχής και του φόβου να αναγνωρίσουμε τι συμβαίνει δίπλα μας. Να αναγνωρίσουμε όλα εκείνα τα προειδοποιητικά σημάδια που «εκπέμπει» ένας άνθρωπος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει. Η ενεργοποίηση των οικείων, συγγενών και φίλων του εν δυνάμει αυτόχειρα μπορεί πραγματικά να αποβεί σωτήρια. Σε μία περίοδο κατά την οποία η αυτοκτονία τείνει να καταστεί «κουλτούρα», η γνώση και αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων και συμπτωμάτων μπορεί να σώσει ζωές. 

Η αυτοκτονία είναι ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Ωστόσο υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά που αυξάνουν την «ευαλωτότητα» ενός ατόμου και άρα την πιθανότητα να αυτοκτονήσει. Τέτοια χαρακτηριστικά έχουν να κάνουν με την προσωπικότητα του ανθρώπου, την ψυχική του υγεία, τις συνθήκες της ζωής του και την υποστήριξη που έχει, ακόμα και με την ιστορία της οικογένειάς του (αν κάποιο μέλος της οικογένειας έχει αυτοκτονήσει ή έχει αποπειραθεί να το κάνει ο κίνδυνος αυξάνει). Τα άτομα που ήδη νοσούν από ψυχικά νοσήματα, λόγω της υπάρχουσας έκπτωσης στη λειτουργικότητα, αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο όπου η φτώχεια ευνοεί τις ψυχικές διαταραχές αλλά και το αντίστροφο. Υπάρχει σαφής και εκφρασμένη ανησυχία ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας θα αυξηθούν και στην παρούσα οικονομική κρίση, αφού όπως αναφέρει σε πρόσφατες εκθέσεις ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας : «Δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν δούμε αύξηση ψυχικών διαταραχών και αυτοκτονιών», «οι φτωχοί και οι ευάλωτοι θα είναι οι πρώτοι που θα υποφέρουν», «η προάσπιση των κονδυλίων για την υγεία θα γίνει πιο δύσκολη». Τέτοιοι φόβοι υποστηρίζονται και από πληθώρα επιδημιολογικών μελετών που δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ χαμηλότερου εισοδήματος ή ανεργίας και επιβαρυμένης ψυχικής υγείας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου τα ποσοστά αυτοκτονιών αυξάνονται μετά από εκτεταμένη, διεξοδική αναφορά των ΜΜΕ σε αυτοκτονίες. Στις περιπτώσεις μάλιστα όπου η κάλυψη είναι έντονη, με όρους εντυπωσιασμού, είναι ιδιαίτερα πιθανό άτομα με αυξημένη ευαλωτότητα να επιδείξουν μιμητικές συμπεριφορές. Η αυτοκτονία δεν θα πρέπει να υπεραπλουστεύεται. Παρά την ειδησεογραφική αξία που μπορεί να έχει, η λεπτομερής περιγραφή μιας αυτοκτονίας (τόπος, τρόπος κλπ.) έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να οδηγήσει σε μιμητικές συμπεριφορές. Η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει επιμεληθεί της ελληνικής έκδοσης των οδηγιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για το πώς θα πρέπει τα ΜΜΕ να αναφέρονται σε θανάτους από αυτοκτονία και έχει διανείμει το σχετικό εγχειρίδιο σχεδόν σε όλα τα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα της χώρας.

Επιπρόσθετα, η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει επανειλημμένα επισημάνει την απουσία ενός συστήματος καταγραφής των αποπειρών αυτοκτονίας οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15 – 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών, ενώ η απόπειρα αποτελεί τον ισχυρότερο προβλεπτικό παράγοντα για μία νέα απόπειρα αυτοκτονίας. Σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, η πρόληψη της αυτοκτονίας αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας, το οποίο και θα πρέπει να αποτελέσει πολυτομεακή προτεραιότητα ανεξαρτήτως των διαθέσιμων πόρων.