To ATHOS του Καλαφάτη δεν είναι μόνο ένας καρπός από τα 25-26 ταξίδια των τελευταίων 5 χρόνων. Είναι ένα διαχρονικό βλέμμα στην ανθρώπινη διάσταση του Θείου. Μπορεί το ημερολόγιο μας να γράφει 2015, στην ουσία πρόκειται για μια στιγμή στο Αεί. O Στράτος με τη δουλειά του πολλά χρόνια ψάχνει για το Ει και το Ην, το δικό του και –εδώ, δια μέσω των μοναχών– κάθε ανθρώπου που αναζητά την επί γης (και σώματι) ειρήνη. Παράλληλα εστιάζει στις «μορφές», της γης και των ανθρώπων στέλνοντας «σήματα» στον έναστρο ουρανό κάθε φορά που τα φλας του λαμπυρίζουν. Το Φως στην ανατολική ορθόδοξη πίστη προέρχεται από «μέσα», από το σκοτάδι, τόσο θεολογικά όσο και ζωγραφικά. Από το σκούρο στο πιο φωτεινό, στα ψιμύθια του προσώπου των αγίων που συγκεντρώνεται στις τελευταίες πινελιές.
Ας ακούσουμε λίγο πως απάντησε ο φωτογράφος στην ερώτηση από την Πεμπτουσία [pemptousia.gr] για τη δουλειά αυτών των χρόνων: «Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι δύσκολο σήμερα να ασχοληθεί κανείς με τη φωτογραφία. Είναι πολύ εύκολο. Γίνεται ακόμα και με ένα κινητό τηλέφωνο. Αυτό που έχει σημασία είναι η χρήση της εικόνας που κάνει κανείς, καθώς και ποιος είναι ο στόχος του. Προσπαθώντας να μιλήσω ή να επικοινωνήσω ως φωτογράφος και ως δημιουργός μέσα από τις εικόνες μου, πρέπει να αντιληφθώ τον τόπο και τους ανθρώπους και να δημιουργήσω τέτοιες εικόνες, ώστε να μπορέσουν να μεταφέρουν την ενέργεια που θέλω εγώ να μεταφέρω ως δημιουργός. Άρα ο χρόνος είναι απαραίτητος, αν συνυπολογίσει κανείς την πολυπλοκότητα του Αγίου Όρους αλλά και την ιδιαίτερη ανάγκη να προσεγγίσει κανείς με τον απαραίτητο σεβασμό αυτόν τον τόπο. Δεν μπορεί κανείς να μην υπολογίσει τα χίλια χρόνια ιστορίας. Την ίδια στιγμή, εγώ ως δημιουργός και φωτογράφος, θα πρέπει να βρω έναν τρόπο να γίνω και λίγο πιστός στην οπτική μου στις φωτογραφικές μου απόψεις και να βρω έναν τρόπο να συνδυάσω αυτά τα πράγματα. Τα εικοσιπέντε – εικοσιέξι ταξίδια, δικαιολογούνται απ’ αυτά που σας λέω, δηλαδή ότι δεν είναι ένας απλός προορισμός, ασφαλώς δεν είναι τουριστικός προορισμός που θα μπορούσε κάποιος να κάνει μια τουριστική καταγραφή και να φύγει».
Επέλεξα να μην συμπεριλάβω σε αυτό το ποστ φωτογραφίες πορτραίτα μοναχών και άλλων προσώπων του Αγίου Όρους. Δεν είναι ούτε αισθητικό το θέμα, ούτε θρησκευτικό. Επισκέφθηκα το Ορος (συχνά η λέξη που ακούγεται για προσκυνητές και περιηγητές είναι «μπήκα» στο Όρος), το Πάσχα του 2013 και αναπόφευκτα κάνω κι εγώ μια δική μου «προβολή» βλέποντας τις φωτογραφίες. Είχα τη τύχη να δω την δουλειά του Στράτου πριν την κυκλοφορία του βιβλίου και την τελική επιλογή στο στούντιό του (studio tessera – Kalafatis/Nalbantidou) στα Λαδάδικα της Θεσσαλονίκης. Έφτιαξα ένα προσωπικό editing, αρκετά ελλειπτικό, υπονοώντας την ανθρώπινη παρουσία. Κακά τα ψέμματα, οι πιο πολλοί άνθρωποι (μην πω όλοι) «βλέπουμε» αυτό που έχουμε σαν preview στο κεφάλι μας στις δουλειές των άλλων.
O Νίκος Ξυδάκης (νυν υπουργός Πολιτισμού) σημειώνει για ένα Ντοκιμαντέρ του αθέατου:
Κοιτάω τις φωτογραφίες του Στράτου Καλαφάτη από τον Αθω εδώ και τρία χρόνια. Από το πρώτο σώμα μιας μακρόπνοης εργασίας, που ξεκίνησε πολλά χρόνια νωρίτερα, συν τις εκάστοτε προσθήκες. Τις έχω δει πολλές φορές, έχω ξεχωρίσει πια τις πιο προσφιλείς μου, τις έχω διαβάσει, τις έχω διατρέξει, τις έχω δει ψηφιακές και τυπωμένες, μεγάλες, μικρές, σε μορφή δοκιμίου βιβλίου. Τις θυμάμαι. Οσες φορές κι αν τις δω, ίδια αίσθηση, ίδια αισθήματα: βλέμμα σαν χάδι, τρυφερό, βλέμμα που αγκαλιάζει και διεισδύει, που συνομιλεί, βλέμμα που συμπεριλαμβάνει, δεν αποκλείει, βλέμμα που αποφεύγει τα σχόλια και τις ερμηνείες, βλέμμα που υμνεί το κάλλος, βλέμμα που κυκλώνει το αθέατο, το ελλείπον. Το βλέμμα του Στράτου.
Αυτό το βλέμμα το θυμάμαι κι από προηγούμενες δουλειές, αλλά εδώ κορυφώνονται ασύγκριτα η ένταση, η διεισδυτικότητα, η καθολικότητα, και ταυτοχρόνως η απαλότητα, η ευρυχωρία, η αλαφράδα. Και ναι, η αγάπη. Με αυτές τις αρετές, ενοφθαλμισμένες σε ασπαίρουσα φόρμα, καταφέρνει το εξής παράδοξο: να αποδίδει την χιλιόχρονη βαριά παράδοση του Αγίου Όρους, την ιστορία, την πνευματικότητα, τον εσωτερικό πλούτο και την εξωτερική φτώχεια, με φόρμες απολύτως σύγχρονες, με την ευαισθησία του καιρού μας, με μια γραφή λάμπουσα και υποβλητική μαζί, με μια εντελώς προσωπική ποπ. Μάλλον η πιο συμπαγής, η πιο συγκινούσα φωτογραφική δουλειά που έχω δει ώς τώρα.
[Πιστεύω να τον ακούσουμε ζωντανά σήμερα το βράδυ]
Ενα άλλο πρόσωπο που θα είναι εκεί, είναι ένας από τους σημαντικότερους έλληνες εκδότες, ο Σταύρος Πετσόπουλος της Άγρα.
Τέλος, νοιώθω μεγάλη περιέργεια πως θα είναι να βλέπεις τέτοιες φωτογραφίες σε μεγάλη διάσταση, να είσαι ανάμεσά τους και όχι ξεφυλλίζοντάς τους. Το ATHOS, ο Άθως έρχεται και μας βρίσκει, αφού για πολλούς από εμάς είναι είτε άβατο, είτε «άφατο».
Η σημερινή έκθεση είναι τρίτος σταθμός, μετά τη Θεσσαλονίκη και το Βερολίνο.
Στράτος Καλαφάτης: ΑTHOS, Τα Χρώματα της Πίστης
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης – Μέγαρο Εϋνάρδου, Αγίου Κωνσταντίνου 20 & Μενάνδρου, τηλ. 210 5221 420 – 210 5223 101
19/2/–28/3/2015
Πληροφορίες και όλο το προλογικό κείμενο του Ν. Ξυδάκη για την έκθεση της Θεσσαλονίκης στο ΜΙΕΤ , άρθρο της Μαριλένας Αστραπέλλου από το Βήμα με την κυκλοφορία του βιβλίου και συνέντευξη του ΣΚ από το Lifo.
