Ψάχνοντας τα Ίχνη του Sherlock Holmes στο Λονδίνο του 2015

Αυτή είναι η εικόνα που συναντάς παίρνοντας την γραμμή Metropolitan, κατεβαίνοντας στον σταθμό Baker Street και βρίσκοντας το νούμερο 221b. 

Εδώ βρίσκεται το λογοτεχνικό σπίτι του πιο διάσημου ντετέκτιβ της ιστορίας, του πολυμήχανου Σέρλοκ Χολμς. Σε αυτό το σαλόνι τον φαντάστηκε ο Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ να σκέφτεται με τον μοναδικό -επαγωγικά αναλυτικό -του τρόπο, να καπνίζει την πίπα του ή να παίζει βιολί, να συνδέει τις τελείες της παρατήρησης πάνω στις υποθέσεις και να ανακοινώνει στον αχώριστο σύντροφό του Δόκτορ Γουάτσον είτε το επόμενο βήμα είτε τη λύση του μυστηρίου. Εκεί στεγάζεται από το 1990 και μετά το Sherlock Holmes Museum, η πιο ξεκάθαρη απόδειξη ότι ένας από τους πλέον διάσημους ήρωες που ανέδειξε η αστυνομική λογοτεχνία αποτελεί πια και τουριστική ατραξιόν. 

Είναι ένα διαχρονικό brand name που συναντά κανείς σχεδόν παντού στις λονδρέζικες βόλτες (μέχρι και το σύστημα παρακολούθησης των βρετανικών αρχών ασφαλείας λέγεται HOLMES από το 1985). Στο στολισμένο Λονδίνο που προετοιμάζεται για τα Χριστούγεννα μπορείς: να αγοράσεις το κλασικό ιδιόμορφο καπέλο του ντετέκτιβ (ελπίζοντας ότι θα πάρεις και λίγη από τη μοναδική ευστροφία του),  να βρεις την πίπα-σήμα κατατεθέν σε διάφορα μεγέθη, να ξεφυλλίσεις μελέτες πάνω στο έργο του Ντόιλ ή φωτογραφικά λευκώματα από τις δεκάδες μεταφορές του στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Και, φυσικά, να πάρεις μαζί σου το επιτραπέζιο για να λύσεις τα μυστήρια ως άλλος Σέρλοκ Χολμς στο σαλόνι σου.

Ο Σέρλοκ Χολμς είναι κάτι σαν εθνικός πολιτιστικός θησαυρός στη Μεγάλη Βρετανία. Τον επινόησε ένας γιατρός, ο Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, στον ελεύθερο του χρόνο στα τέλη του 19ου αιώνα δημοσιεύοντας τις πρώτες μικρές ιστορίες στο περιοδικό The Strand. Κι εδώ και σχεδόν 130 χρόνια, τον μύθο του δανείζονται, διασκευάζουν, παρωδούν ή εξελίσσουν, δημιουργοί στο σινεμά, στην τηλεόραση, στα κόμικ, στα video games κτλ. Κανείς όμως δεν τον αντιμετώπισε ποτέ τόσο θαρραλέα όσο οι δύο κύριοι της παρακάτω φωτογραφίας. 

Ο Στίβεν Μόφατ (αριστερά) και ο Μαρκ Γκάτις (δεξιά). Ίσως το πιο επιτυχημένο δίδυμο writers στη σύγχρονη ιστορία της βρετανικής τηλεόρασης. Με μια μεγάλη καριέρα ο πρώτος που πυροδοτήθηκε από την κωμωδία Coupling (2000-2004) και τον έφτασε μέχρι τον Στίβεν Σπίλμπεργκ για να συνεισφέρει στο σενάριο για τις Περιπέτειες του Τεν Τεν πριν λίγα χρόνια. Με πολλές ιδιότητες ο δεύτερος, αφού εκτός από σενάρια γράφει και βιβλία, ενώ ακολουθεί και παράλληλη κριέρα ως ηθοποιός. 

Οι δρόμοι τους συναντήθηκαν στην ανάσταση ενός ακόμα ήρωα-δημόσιου αγαθού, ιδιαίτερα αγαπητού στο Νησί. Το 2005 κλήθηκαν να βοηθήσουν στην αναβίωση του Doctor Who, στην πορεία ο Μόφατ εξελίχθηκε σε επικεφαλής του πρότζεκτ και με αξιοσημείωτη επιτυχία επανέφερε μια σειρά που πρωτοεμφανίστηκε το 1963 στην τρίτη χιλιετία. Αν κάποιοι λοιπόν άξιζαν να αναλάβουν μια ακόμα τηλεοπτική εκδοχή του Σέρλοκ Χολμς, ήταν σίγουρα οι δυο τους. Μόνο που δεν πρότειναν κάτι συμβατικό. Η δική τους ιδέα ήταν, μένοντας ευλαβικά πιστοί στις ιστορίες του Ντόιλ, να ταξιδέψουν στο χρόνο και να τοποθετήσουν τον Χολμς στο Λονδίνο του σήμερα. Δημιούργησαν έναν ντετέκτιβ, εξίσου ταλαντούχο και ιδιόρρυθμο, απόλυτα ταιριαστό όμως στις ανάγκες της iGeneration. Ο Sherlock του 2010, όταν και προβλήθηκε ο πρώτος κύκλος της νέας σειράς (που στην Ελλάδα είδαμε από τον OTE TV), είναι ένας τύπος με smartphone, ένας παντογνώστης όχι της βικτωριανής πρωτεύουσας, αλλά της σημερινής πολυπολιτισμικής μητρόπολης. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Γνωστή. Το κόνσεπτ έσκισε, ανανεώνοντας τον μύθο, προσελκύοντας μια καινούρια γενιά πιστών που λατρεύουν να ακούν το “elementary my dear Watson” κι αναδεικνύοντας ένας σύγχρονο σουπερ σταρ. Τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς.

Με το φίναλε της τρίτης σεζόν να μας έχει κρατήσει σε αγωνία, αναμένουμε την τέταρτη μάλλον κάπου στις αρχές του 2017 αφού τα γυρίσματά της θα αρχίσουν τον προσεχή Απρίλιο. Όμως, το ραντεβού μας μαζί της δε θα περιμένει ενάμιση χρόνο. Την Πρωτοχρονιά θα προβληθεί ένα one-off special επεισόδιο, εκτός πλοκής, με τίτλο The Abominable Bride. Στη Μεγάλη Βρετανία, εκτός από το BBC, θα παίζει (μέ έξτρα σκηνές μάλιστα) και στα σινεμά, στην Ελλάδα θα το δούμε στον ΟΤΕ TV το πρώτο βράδυ του 2016. Και φυσικά το mighty δίδυμο επιφυλάσσει μια ακόμα έκπληξη. Γιατί γι’ αυτό το ειδκό επεισόδιο, αποφάσισαν να επανεφέρουν τους ήρωες στο περιβάλλον που γεννήθηκαν. Στη βικτωριανή εποχή. 

Κι αντί να μοιάζουν όπως τους συνηθίσαμε εδώ και πέντε χρόνια…

…θα είναι κάπως έτσι.

 «Μα, καλά, τι rollercoaster είναι αυτό;», τους ρωτάω έτσι όπως τους έχω απέναντί μου στο ζεστό σαλόνι του αυθεντικά παλιομοδίτικου Rookery Hotel (που δεν έχει επιλεχθεί καθόλου τυχαία) στην περιοχή του Μπάρμπικαν. Είναι παραταγμένοι, μαζί με την Σου Βέρτσου (παραγωγό της σειράς και σύζυγο του Μόφατ), και δέχονται δημοσιογράφους απ’ όλον τον κόσμο επί ένα εξάωρο. «Μα, στον κόσμο αρέσουν τόσο τα rollercoasters. Τι το κακό εχουν, άλλωστε; Τι κακό υπάρχει σε κάτι απρόσμενο και συναρπαστικό; Όλοι είχαν αυτήν έκφραση έκπληξης όταν τους είπαμε τι θέλουμε να κάνουμε στην αρχή της σειράς, στο πρόσωπο τους διαγράφηκε ένα τεράστιο “whaaaat?”. Στην αρχή τρόμαξαν, αλλά αμέσως μετά γοητεύθηκαν από την ιδέα. Έτσι κι αλλιώς πρέπει να είσαι απρόβλεπτος, να δίνεις στο κοινό αυτό που (δεν ξέρει ότι) αγαπά. Για μας το σπέσιαλ επεισόδιο είναι κάτι σαν χριστουγεννιάτικο κέρασμα προς τους fans. Και νομίζω ότι έτσι θα το υποδεχθούν», απαντά στην ερώτησή μου ο Μαρκ Γκάτις (με τις απαραίτητες προσθήκες από τον Μόφατ που είναι κάπως ο βασικός spokesman της τριάδας – οι άλλοι συνεισφέρουν ατάκες ή τρολάρουν οτιδήποτε λέγεται). «Το Sherlock αρέσει γιατί είναι γενναίο, διασκεδαστικό και διαφορετικό», το κυκλώνει η Σου. 

Το επεισόδιο της Πρωτοχρονιάς είναι κάτι σαν χριστουγεννιάτικο κέρασμα προς τους fans

Βρίσκονται στα μισά του session, «καθόλου κουρασμένοι» όπως μου λένε, αλλά σε μεγάλο κέφι. Συνεχίζουν να αστειεύονται μεταξύ τους, σχεδόν με αγνοούν, μέχρι να τους επαναφέρει η Σου στην τάξη. «Μας συγχωρείς», μου λέει, «ας αρχίσουμε». Αυτη βέβαια είναι και η περιλήψη των επόμενων 20 λεπτών, Απέναντί μου έχω δύο μηχανες παραγωγής wit, δύο εξωφρενικά ευφυείς τύπους που εκτοξεύουν φλεγματικές ατάκες με πολυβολικούς ρυθμούς. 

Θέλω να μιλήσουμε για τους fans. Στην περίπτωση του Sherlock η παγκόσμια on line κοινότητα είναι πολυάριθμη. Και κυρίως ιδιαίτερα «ηχηρή». Tumblrs από Cumber-babes αφερωμένα στον πρωταγωνιστή, fan pages στο FB, fan θεωρίες παντού, ακόμα κι αρκετό fan fiction από τους πιο δημιουργικούς. Αισθάνονται την πίεσή τους; Μήπως, έστω υποσυνείδητα, οι σκληροπυρηνικοί θαυμαστές γίνονται και ρυθμιστές των εξελίξεων.  Ο Στίβεν Μόφατ είναι κάθετος, σχεδόν θυμώνει. «Όχι σε καμία περίπτωση δεν αισθάνομαι ότι μου υπαγορεύουν τι θα γράψω, δεν μπορεί να γίνει αυτό. Είναι απλή αριθμητική. Yπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο που παρακολουθούν τη σειρά και μόνο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες είναι αυτοί που αποτελούν την on line κοινότητα. Όταν λοιπόν κάποιος αναρωτιέται “τι θα πουν οι φανατικοί γι’ αυτό;”, παίρνει την πληρωμένη απάντηση “ναι, αλλά και το υπόλοιπο 100% του κοινού, κάποιος πρέπει να το υπολογίσει επίσης”». Ξεσπάμε σε δυνατά γέλια και κάπου εκεί έρχεται ο Γκάτις να συμπληρώσει «χρησιμοποίησες τη λέξη “ηχηροί” για να περιγράψεις τους fans, όμως  το σύνολο του κοινού είναι άλλο πράγμα. Αν λάβεις όοσυς κάνουν φασαρία παραπάνω απ’ όσο πρέπει υπ’ όψιν σου, παραμορφώνουν την εικόνα». Το μπαλάκι επιστρέφει στον Μόφατ -ο τρόπος που αλληλοσυμπληρώνονται αλλάζοντας διαρκώς ρόλους μεταξύ σοβαρού και αστείου, καλού και κακού – που αισθάνεται την υποχρέωση να προσθέσει ότι δεν το λέει με κακό τρόπο, άλλωστε και ο ίδιος έχει υπάρξει (και παραμένει ακόμα) αθεράπευτος fan. Μπίνγκο. Μου έχει δώσει την κατάλληλη πάσα για την αμέσως επόμενη ερώτηση που έχω σημειωμένη στην οθόνη που κρατώ μπροστά μου… 

– Έχετε σκοτώσει, μίστερ Μοφατ, τον fan μέσα σας;

-Όχι βέβαια. Απλά σταδιακά διοχετεύω την ενέργειά του στους υπόλοιπους για να τους μυήσω στη μαγεία.

«Έτσι κι αλλιώς, ο βασικός λόγος που ασχοληθήκαμε με το Sherlock είναι το πάθος μας για τα αυθεντικά έργα του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Όταν το κίνητρό σου είναι τόσο αγνό όσο η αγάπη για κάτι που σε συντροφεύει σε ολη σου τη ζωή, μπορείς να θέσεις το όριο και να μην την αφήσεις να σε πνίξει επηρεάζοντας τη δημιουργικότητα και την έμπνευσή σου», αυτά είναι τα δύο pennies με τα οποία κλείνει το θέμα ο Μαρκ Γκάτις. 

Επιμένω λίγο στο ίντερνετ, στην αλλαγή του τοπίου και των όρων με τους οποίους μια σειρά πετυχαίνει. Μπορεί να συμβεί αυτό χωρίς να γίνει viral στον κυβερνοχώρο; Χωρίς να δίνει συνεχώς αφορμές και περιεχόμενο για να ασχολείται κάποιος μαζί της ακόμα κι όταν δεν παρακολουθεί κάποιο επεισόδιο; «Το καταλαβαίνω ότι έχουμε να κάνουμε με ένα περιβάλλον μετάδοσης που αλλάζει κι εξελίσσεται διαρκώς, όμως έχουμε κάνει 10 επεισόδια τα τελευταία 5 χρόνια που πέτυχαν με τους δικούς τους όρους. Με πρώτο και κύριο ότι προβλήθηκαν σε αυτό το “αρχαίο μηχάνημα” που λέγεται τηλεόραση. Η on line επέκτασή του, οι υπηρεσίες streaming κτλ. είναι μέρος της εικόνας, αλλά η σειρά δεν πέτυχε επειδή έχει παρουσία στο ίντερνετ. Πέτυχε επειδή είναι καλή, έτσι αποφάσισαν αυτοί που την παρακολουθούν», ο Στίβεν Μόφατ δε σηκώνει μύγα στο σπαθί του. Συμπληρώνει ο Γκάτις: «Δε σημαίνει ότι επειδή έρχεται ένας καινούριος γενναίος κόσμος, θα εξαφανιστεί ο παλιός. Το σινεμά δεν εξαφανίστηκε όταν ήρθε η τηλεόραση. Έτσι και το ίντερνετ προσθέτει με τη σειρά του στην τηλεόραση. Υπάρχει χώρος και διαφορετικές λειτουργίες για όλα».

Η σειρά δεν πέτυχε επειδή έχει παρουσία στο ίντερνετ. Πέτυχε επειδή είναι καλή, έτσι αποφάσισαν αυτοί που την παρακολουθούν.

Στις συνεντεύξεις τους επαναλαμβάνουν, σχεδόν μονότονα, ότι απλά ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένας υπέροχος χαρακτήρας. «Το γράψιμο του Ντόιλ στα αυθεντικά έργα είναι εξαίσιο (σ.σ. ο Μόφατ το λέει τραβώντας τη λέξη supeeeerb ηδονικά για όσους λατρεύουν τη βρετανική προφορά). Ένα μαγικό, μυστηριώδες, υπέροχα δομημένο σύμπαν από έναν συγγραφέα στο αποκορύφωμά του. Ξέρεις, σχεδόν δύο αιώνες μετά, ο Σέρλοκ Χολμς ως φαινόμενο έχει έχει επισκιάσει τον δημιουργό του, τον άνθρωπο που κοπιαστικά τον επινόησε. Ο κόσμος τείνει να πιστέψει ότι είναι αληθινός. Συχνά, ξεχνά ότι είναι το προϊόν της φαντασίας και του ταλέντου ενός γιατρού. Ο Ντόιλ ήταν μια ιδιοφυϊα. Νομίζω ότι μια από τις επιτυχίες της σειράς είναι ότι έπεισε πολύ κόσμο να ανατρέξει στην αρχική πηγή και να διαβάσει τα βιβλία. Αντισταθήκαμε στον πειρασμό να δραματοποιήσουμε περαιτέρω τις ιστορίες, θέλαμε να μείνουμε πιστοί σε αυτές που έπλεξε ο Ντόιλ».

– Δε σας προβληματίζουν τα μεγάλα χρονικά διστήματα ανάμεσα στις σεζόν, μεταξύ 3ης και 4ης σεζόν θα μεσολαβήσουν σχεδόν 2.5 χρόνια; Πώς το αντιμετωπίζετε τόσο στην παραγωγή όσο και στο γράψιμο;

– We Age. (μτφρ. Μεγαλώνουμε)

Αν υπάρχει ένα highlight της συνάντησής μας, είναι αυτή η ατάκα του Μαρκ Γκάτις. Με την οποία ξεκαρδιζόμαστε προκαλώντας μια μικρή δυσφορία στην κοπέλα που επιβλέπει την τήρηση του προγράμματος κι έχει τη λιγότερη διάθεση για καλαμπούρι απ’ όλους. «Δεν καθυστερούν επίτηδες οι σεζόν. Κάθε επεισόδιο είναι ένα 90λεπτο φιλμ -αυτή ήταν η ιδέα από την αρχή- και είναι πολύ δύσκολο να έχεις τους συντελεστές συνέχεια διαθέσιμους, γιατί έχουν όλοι πολύ φορτωμένο πρόγραμμα (σ.σ. ή απέκτησαν στην πορεία, αν κρίνουμε το πώς εκτοξεύθηκε η καριέρα του Κάμπερμπατς)» παρατηρεί η Σου Βέρτσου.

Όταν τους βάζω να διαλέξουν ποιοι είναι οι αγαπημένοι τους ηθοποιοί, απ’ όσους έχουν υποδυθεί το ζέυγος Χολμς-Γουάτσον κατά καιρούς διαλέγουν χωρίς δυσκολία το αρχετυπικό δίδυμο Μπέιζιλ Ράθμποουν και Νάιτζελ Μπρους από τις ταινίες του ’40, ενώ εξίσου ομόφωνα επιλέγουν ως αγαπημένη τους ταινία το Η Ιδιωτική Ζωή του Σέρλοκ Χολμς, του 1970, γυρισμένο από τον Μπίλι Γουάιλντερ. «Ένας κινηματογραφιστής σε μεγάλη φόρμα ανατρέπει τη μυθολογία του ήρωα και κάνει μια πολύ αστεία ταινία. Είναι και πολύ ενδαφέρον ότι τελικά μια κωμωδία αποτελεί την πιο μελαγχολική προσέγγιση του Χολμς που έγινε ποτέ», είναι η περιεκτική εξήγηση του Μόφατ. 

Παίρνω την ευκαιρία να παρατηρήσω ότι η τρίτη σεζόν έγερνε περισσότερο στο comedy σε σχέση με τις προηγούμενες. Έτσι άραγε θα είναι και η επόμενη; «Η τρίτη σεζόν ήταν όντως πιο “ελαφριά”. Ήταν σκόπιμο εκ μέρους μας, θέλαμε με έναν πιο “κωμικό”, όπως τον χαρακτήρισες εσύ, τρόπο να οδηγήσουμε την πλοκή στο τρίτο επεισοδίο που είναι άκρως σκοτεινό. Από την τέταρτη σεζόν να περιμένετε το σύνηθες και το διαφορετικό. Αυτό που κάνουμε πάντα», απαντά ο Γκάτις. Ποιος όμως από τους δύο είναι ο man of mystery και ποιος αντίστοιχα ο man of comedy; Σχεδόν εξεγείρονται. Ο λόγος στον Μαρκ Γκάτις: «Πάντα με μπερδεύει, για να μην πω με ενοχλεί, που οι άνθρωποι θεωρούν το κωμικό στοιχείο ελαφρά κατώτερο του δραματικού, ενώ το γέλιο είναι αυτό που ψάχνουν. Είναι τρελό. Έτσι κι αλλιώς η καλύτερη κωμωδία είναι ενσωματωμένη μέσα στο καλύτερο δράμα. Και το αντίθετο φυσικά».

Η press officer με αγριοκοιτάζει. Όπως σηκώνομαι από την καρέκλα, κάνω στα πεταχτά την τελευταία ερώτηση Μπορούν οι δύο ήρωες να αγαπήσουν κάποιον περισσότερο απ’ ότι αγαπάνε ο ένας τον άλλον; Μήπως αυτό είναι το μεγαλύτερο bromance στην ιστορία; 

«Πάντα υπάρχει χώρος να αγαπήσεις κάποιον άλλον. Πόσο μίζερες υπάρξεις θα ήταν, αν δεν μπορούσαν να το πετύχουν», κάνει πάλι όλους μας να γελάσουμε ο Μόφατ και βαδιζουμε προς το χριστουγεννιάτικο δέντρο για την κουνημένη αναμνηστική φωτογραφία από την αγχωμένη press officer.

https://youtu.be/nk86jSLufLs