Μια κλειστή παρέα εκκεντρικών φοιτητών φτάνει στα άκρα, στη Μυστική Ιστορία της Donna Tartt

Η ιστορία της λέσχης, αυτής της κλειστής ιδιωτικής ομάδας στην οποία έχουν δικαίωμα να παρευρίσκονται μόνο όσοι είναι μέλη, δεν έπαψε ποτέ να εξάπτει τη συγγραφική φαντασία. Και μόνο το γεγονός ότι εκεί είναι αποδεκτοί μόνο όσοι θεωρούνται άξιοι να ανήκουν σε αυτήν, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του μυστηρίου που περιβάλλει τους ιδιότυπους κανόνες της.

Οι πρώτες γνωστές λέσχες δεν είναι άλλες από τις «Λέσχες κυρίων» στην Αγγλία, η χρυσή εποχή των οποίων τοποθετείται μεταξύ της Μπελ Επόκ και του Μεσοπολέμου. Αρχικά, δεκτά γίνονταν αποκλειστικά τα μέλη της αριστοκρατίας, αλλά στην πορεία οι πόρτες θα άνοιγαν και για το ανώτερο στρώμα της μεσαίας τάξης, με τους συμμετέχοντες να σέβονται απολύτως τους εκάστοτε κανονισμούς που τις διέπουν – συχνά, με μία προσυμφωνημένη μυστικοπάθεια.

Κάπως έτσι, η παράξενη γοητεία της λέσχης, με τον μισοσκότεινο εσωστρεφή χαρακτήρα της, δεν θα αργούσε να εμπνεύσει σημαντικά λογοτεχνικά έργα. Όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τη «Λέσχη γονεοκτόνων» του Αμπροουζ Μπιρς (1842-1913), μία συρραφή από ιλαροτραγικές ιστορίες που περιγράφουν μερικούς από τους πλέον μακάβριους και ευφάνταστους τρόπους να σκοτώσει κανείς τους γονείς του – και όποια μέλη της ευρύτερης οικογένειας δεν του… γεμίζουν το μάτι.

Απ’ την άλλη, στην «Λέσχη αλλόκοτων επαγγελμάτων» του Γκ. Κ. Τσέστερτον (1874-1936) όλα εκτυλίσσονται στο Λονδίνο των αρχών του εικοστού αιώνα. Οι ήρωες της ιστορίας προσπαθώντας να λύσουν έναν γρίφο με στοιχεία που θυμίζουν αστυνομικό μυθιστόρημα, έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρωτάκουστο επάγγελμα το οποίο εν τέλει ξεδιαλύνει το μυστήριο. Εδώ, το παιχνίδι με τα αντικριστά κάτοπτρα αναδεικνύει τις δυνατότητες της συγγραφικής φαντασίας, αποθεώνοντας ταυτόχρονα την ικανότητα του αναγνώστη να φτάσει μέχρι την έξοδο του λαβυρίνθου.

Και, βέβαια, δεν μπορεί κανείς να μην αναφερθεί στην περίφημη «Λέσχη της Αυτοκτονίας» του Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον (1850 – 1894). Η πλοκή ξεκινάει σε ένα μπαρ του Λονδίνου όπου ο πρίγκιπας της Βοημίας και ο υπασπιστής του, οι οποίοι αρέσκονται να κάνουν φάρσες, θα γνωρίσουν έναν αλλόκοτο νεαρό. Κάποια στιγμή, αρχίζουν οι εξομολογήσεις και ο εκείνος τους αποκαλύπτει ότι είναι ένας ξοφλημένος που επιθυμεί να εγκαταλείψει τη ζωή του. Τότε αυτοί του λένε ότι -τάχα- τους συμβαίνει το ίδιο και καταλήγουν -οδηγούμενοι από αυτόν- στην Λέσχη της Αυτοκτονίας, Εκεί, εμπλέκονται σε μια τελετή μύησης για υποψήφιους αυτόχειρες η οποία μοιάζει να οδηγεί σε μία αναπόδραστη διαδικασία θανάτου.

Σε αυτήν την ιδιότυπη παράδοση μπορεί να ενταχθεί επαξίως και «Μυστική ιστορία» της Donna Tartt, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1992. Μία κλειστή, εσωστρεφής, εκκεντρική ομάδα έξυπνων και απροσάρμοστων νεαρών που σπουδάζουν σε ένα κορυφαίο, ελιτίστικο κολέγιο της Νέας Αγγλίας υιοθετούν -κάτω από την επιρροή του χαρισματικού καθηγητή τους Κλασικής Φιλολογίας- έναν τρόπο σκέψης και ζωής που δεν έχει καμία σχέση με την μονότονη καθημερινότητα των συνομηλίκων τους.

Όταν, όμως, ξεπερνούν τα όρια της καθιερωμένης ηθικής, διολισθαίνουν σταδιακά σε έναν κόσμο εμμονών, διαφθοράς και προδοσίας, με αναπόφευκτη κατάληξη την κυριαρχία του κακού πάνω τους. Είναι μια ανεστραμμένη αστυνομική ιστορία που αφηγείται ένας από τους έξι μαθητές, ο Ρίτσαρντ Παπέν, ο οποίος ανακαλεί χρόνια αργότερα τις συνθήκες που οδήγησαν στη δολοφονία του φίλου τους Έντμουντ «Μπάνι» Κόρκεραν, μαζί με τις επιπτώσεις της στη ζωή των υπόλοιπων φίλων της συντροφιάς.

Όταν ο Τόμας ντε Κουίνσι έγραψε, το 1827, το δοκίμιο με τίτλο «Η δολοφονία ως μία εκ των καλών τεχνών», θα ανέπτυσσε παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και, μάλιστα, σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης! Αυτή την διαχρονική και -εν μέρει- ενοχική γοητεία του εγκλήματος δεν θα αργούσε να την αξιοποιήσει και η λογοτεχνία και αναμφίβολα η Donna Tartt το πράττει με περισσή επινοητικότητα.

Υπάρχουν πολλά που μπορεί κανείς να θαυμάσει στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, όπως το πόσο πειστικά καταγράφει το πέρασμα από τη μελέτη των κλασικών σπουδών, στη δημιουργία μιας κλειστής ομάδας, μιας άτυπης λέσχης μυημένων και πεφωτισμένων μελών -με κοινά ενδιαφέροντα- που μπορούν να φτάσουν σε ακραίες καταστάσεις: όπως είναι η διάπραξη ενός φόνου. Πρόκειται για μια δύσκολη μετάβαση – ιδίως λόγω της απόφασης της Tartt να αφηγηθεί την ιστορία από την οπτική γωνία ενός από τους συνωμότες.

Η ιστορία της θα μπορούσε εύκολα να εκφυλιστεί σε μία μη πειστική (ακόμη και γελοία) αναπαράσταση τελετών σε μια αμερικανική πανεπιστημιούπολη, στην προσπάθειά να μας πείσει ότι ένας ήπιος φοιτητής με πάθος για τις αρχαίες γλώσσες μπορεί να εξελιχθεί -μέσα από μια σειρά σχεδόν τυχαίων γεγονότων- σε δολοφόνο. Και, όμως. Αυτό συντελείται επιτυχώς στο μυθιστόρημα, με ιδιαίτερη αληθοφάνεια καθιστώντας το απολύτως λειτουργικό.

Και, πράγματι, η «Μυστική ιστορία», είναι ένα περίτεχνο έργο το οποίο συνδυάζει την εντυπωσιακή πλοκή μυστηρίου, με μία πλειάδα ιστορικών στοιχείων και υποσημειώσεων που μέσα από την ακρίβεια και την πιστότητα της καταγραφής τους, αναδεικνύουν μία σειρά από θέματα: τη σημασία της ερμηνείας, τη μανία της εξουσίας και το τίμημα της γνώσης. Και όλα αυτά, μέσα από μία συναρπαστική περιδιάβαση σε έναν αινιγματικό, κλειστοφοβικό και παράξενα γοητευτικό κόσμο μηνυμάτων, συνομωσιών και -πάνω απ’ όλα- επικίνδυνων μυστικών…

ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗ ΒΙΤΡΙΝΑ

Αβάνα 2016. Ιστορικά γεγονότα αναστατώνουν τη ζωή στην Κούβα: η αναμενόμενη επίσκεψη του Ομπάμα και η εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, μια συναυλία των Ρόλινγκ Στόουνς, μια επίδειξη μόδας του οίκου Σανέλ. Έτσι, όταν ανακαλύπτεται ακρωτηριασμένο το πτώμα ενός πρώην κυβερνητικού στελέχους, η αστυνομία δεν έχει επαρκείς δυνάμεις να ασχοληθεί με την υπόθεση και αναγκάζεται να απευθυνθεί για μια μικρή βοήθεια στον Μάριο Κόντε. Αυτός θυμάται ότι ο νεκρός, ένας άνθρωπος δεσποτικός, βάναυσος και σκοτεινός, είχε υπάρξει επί σειρά ετών λογοκριτής και εκβιαστής πολλών καλλιτεχνών. Μετά από λίγες μέρες, αφού εντοπιστεί ακόμα ένα πτώμα δολοφονημένο υπό παρόμοιες συνθήκες, αρχίζουν να χτυπούν όλοι οι συναγερμοί. Παράλληλα, σε τούτη την ιστορία έρχεται να προστεθεί μια άλλη από τις αρχές του περασμένου αιώνα, τότε που η Αβάνα ήταν η «Νίκαια της Καραϊβικής» και η απειλή του κομήτη Χάλεϊ επισκίαζε τους ξέφρενους ρυθμούς της. Από εκείνα τα ταραγμένα και μεταβατικά χρόνια αναδύεται επίσης η παράξενη μορφή κάποιου που έγινε γνωστός ως ο μεγαλύτερος μαστροπός της εποχής. Παρελθόν και παρόν συναντιούνται με τρόπους που κανείς δεν μπορεί να φανταστεί. 

Στάθηκα σε μια άκρη της μικρής αίθουσας που την κυριαρχούσε το αριστούργημα. Έψαξα ένα ένα τα πρόσωπα των ανθρώπων που το κοίταζαν. Υπήρχε ο θαυμασμός, η περιέργεια, ακόμα και το λίγο βαριεστημένο βλέμμα των ανθρώπων που επισκέπτονται ένα μουσείο γιατί πρέπει να το επισκεφτούν. Τέσσερα όμως πρόσωπα είχαν μια διαφορετική έκφραση. Την έκφραση μιας απορίας, σκέψεως, «μελέτης» θα μπορούσα να πω. Τέσσερις άνθρωποι δεν θαύμαζαν ή χάζευαν το αριστούργημα, αλλά το μελετούσαν σαν αντικείμενο δουλειάς. Κι αυτοί οι τέσσερις άνθρωποι με την ιδιαίτερη έκφραση ήταν ο εισαγωγεύς των ηλεκτρικών μηχανημάτων, ο πρίγκιπας, ο Εγγλέζος μπεκρής μου και, φυσικά, ο καθηγητής κάτω από το καλοκάγαθο ύφος και την αρχαιολογική φλυαρία του. Ο πέμπτος, ασφαλώς, αλλά αυτό δεν το ’βλεπα, θα ήμουν εγώ.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει τα 21 πιο ανθολογημένα και διάσημα διηγήματα του Αμερικανού συγγραφέα, Έντγκαρ Άλαν Πόε που θεωρείται ο πρώτος σπουδαίος της τέχνης της σύντομης φόρμας. Είναι ένα συναρπαστικό «best of» ταξίδι στον αλλόκοτο κόσμο της σκοτεινής πλευράς του ανθρώπου, του τρόμου, της φρίκης, της μελαγχολίας, της εκδίκησης, της τρέλας, της καταστροφικής ηδονής. Ταυτόχρονα, αποτελεί και μία αντιπροσωπευτική εισαγωγή στο  στοιχειωμένο -αλλά ιδιοφυές- πνεύμα του Πόε, που εξερεύνησε θαρραλέα το σκοτάδι και το χάος χαρίζοντάς μας μία ατόφια αναγνωστική απόλαυση. Αλλά και μία παραισθητική σχεδόν περιδιάβαση, σε κόσμους όπου τα πλέον παράξενα και αλλόκοτα γεγονότα μπορούν να συμβούν. Ο συγγραφέας & μεταφραστής Βαγγέλης Προβιάς επιμελήθηκε αυτήν την ενδιαφέρουσα συλλογή.

Η Φυγή εκτυλίσσεται στη μετεμφυλιακή Φωκίδα, σε μια εποχή θλιβερών παθών: ακόμα και οι νικητές του πολέμου είναι ηττημένοι. Η ερωτική ιστορία ανάμεσα στον Απόστολο και στην Άννα φαίνεται σαν μια μικρή εξέγερση: ο χώρος της ελευθερίας είναι λιγοστός· τα πρόσωπα κινούνται από προγονικές αξίες. Το αφήγημα είναι το πορτρέτο της ελληνικής υπαίθρου στη δεκαετία του 1950, αλλά την ίδια στιγμή αποτελεί και το χρονικό μιας προσωπικής αποτυχίας. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

20 βιβλία από την παγκόσμια βιβλιοθήκη