H Μεραρχία της Καρδιάς και του Ξίφους ετοιμοπόλεμη
Έχουνε «λόγο», και μάλιστα κάθε μήνα, να γίνονται «όλο και πιο βάρβαροι. Υπάρχουν πολλοί που θέλουν να γίνουμε – και εμείς έχουμε μάθει να μη χαλάμε χατίρια», λέει χωρίς φόβο και πάθος η Μεραρχία της Καρδιάς και του Ξίφους ( Nάγια Γιακουμάκη, Poka -Yio, Κωστής Σταφυλάκης και τα ΦΥΤΑ), η ομάδα καλλιτεχνών, επιμελητών και θεωρητικών, που στήνουν την 6η Athens Bienalle με τον αινιγματικό, παιγνιώδη, αμφίσημο καβαφικό τίτλο «Περιμένοντας τους Βαρβάρους». Η διοργάνωση ξεκίνησε στις 5 Απριλίου, και αφού διατρέξει μία περίοδο «Ενεργητικής Αναμονής», συνολικής διάρκειας ενός έτους, θα καταλήξει στην ομώνυμη έκθεση (Περιμένοντας τους Βαρβάρους) τον Απρίλιο του 2018. Στα ερωτήματα της Ρopaganda η Μεραρχία της Καρδιάς και του Ξίφους απάντησε με μια φωνή, σαν πολεμική ιαχή.
Παρατηρείτε «Ο Βάρβαρος δεν είναι ούτε ο απειλητικός Άλλος, ο πρόσφυγας, ο μετανάστης, ο Μουσουλμάνος, ούτε ο εξωτικοποιητικός και ερωτικοποιητικός οριενταλιστής, η «απειλή» του “βόρειου αποικιοκράτη”. Κι όμως, ο Βάρβαρος είναι πιο κοντά από ποτέ». Δηλαδή; Aλλά και, κυρίως, γιατί να εστιάσουμε στον βάρβαρο σήμερα; Στην τέχνη έχει επικρατήσει ένας νέος ουμανισμός, ένας εξωραϊστικός λόγος και μια σειρά από αλτρουϊστικές χειρονομίες, με τις οποίες καλλιτέχνες και θεσμοί επιχειρούν να δείξουν τις «ωραίες τους ψυχές». Δείτε την επιτυχία που γνωρίζουν παραδείγματα που επικαλούνται την ανθρώπινη ψυχική δύναμη και προβαίνουν σε αλτρουϊστικές χειρονομίες! Εμείς ξεκινάμε με την υπόθεση εργασίας ότι αυτό που ξορκίζουμε, αυτό που διαρκώς εντοπίζουμε στην εικόνα του άλλου, στον Τραμπ, στον Σώρα, στο ISIS, στον ψηφοφόρο της Χ.Α, στα εργαλειοποιημένα ψέματα, δεν μπορεί πια να κατανοηθεί ως μια περιθωριακή συνθήκη, μια λούμπεν εξαίρεση ή απλά μια αντίδραση στην οικονομική αστάθεια των καιρών. Είναι κάτι που έχει πλησιάσει πολύ κοντά, έχει εισβάλλει στη τοπική και παγκόσμια καθημερινότητα. Αυτό που σήμερα αναδύεται με τη μορφή του εφιάλτη πρέπει να αναζητηθεί εντός των ψυχικών και κοινωνικών αναπαραστάσεων του καθημερινού, στο υλικό της κανονικότητας. Το κακό, δεν είναι απλά, όπως προστάζει μια παράδοση, έλλειψη ή έκπτωση του καλού. Υπάρχει, και έχει τις δικές του αυθύπαρκτες μορφές.
Επισημαίνετε ότι «στους κύκλους της διανόησης καθώς και στο πεδίο της τέχνης οι βάρβαροι απεικονίζονται συχνά με θετικούς και μεσσιανικούς όρους ( σαν ένα νέο νομαδικό/απάτριδο/υβριδικό υποκείμενο” ) “ γεγονός από το οποίο τελικά προέκυψε “η (α)δυνατότητα αντίστασης και εξέγερσης.» Το τελευταίο,εκτιμάτε, αποτελεί «βασικό λόγο της συλλογικής μας αποτυχίας να προβλέψουμε τη σημερινή κλιμάκωση της οπισθοδρόμησης».Θέλετε να το επεξηγήσετε; Επίσης,είμαστε μάρτυρες της έλευσης των Βαρβάρων ή της εξημέρωσης του Βαρβαρικού; Ένα μεγάλο κομμάτι της σύγχρονης τέχνης και της διανόησης ωραιοποίησε, εξευγένισε τους βαρβάρους. Αυτή η διαδικασία αποτυπώνεται, στο νέο αιώνα, στον επιλεκτικό και συχνά ακατέργαστο ενθουσιασμό της τέχνης για τη ριζοσπαστική πολιτική σκέψη. Στην πρόσφατη διανοητική ιστορία της Documenta και του πεδίου της τέχνης υπάρχουν πολλές στιγμές ενθουσιασμού και αμφιθυμίας απέναντι στους βάρβαρους.
Τι εννοείτε; Η Documenta 11 μαγεύεται από το νέο-βάρβαρο πλήθος των Hardt και Negri. Σε άλλο τόνο, η Documenta 12 διαβάζει Agamben και θέτει το ερώτημα της «γυμνής ζωής» με στόχο να χαρτογραφήσει τη «βαρβαρότητα» μέσα στη νεωτερικότητα και το δυτικό πολιτισμό. Οι εξεγέρσεις που ξεσπούν το 2010 έχουν στο φόντο τους τα σαγηνευτικά και ψευδο-αποκαλυψιακά κείμενα της Invisible Committee. Η Documenta 13 φλερτάρει με τον ανιμισμό, αναζητώντας άγνωστες μορφές ζωής μέσα στην ύλη και τον κόσμο των αντικειμένων. Η Documenta 14 καθιστά τον «Ιθαγενή» leitmotiv της σκέψης της, νοηματοδοτώντας τα πάντα μέσα από το βίωμα της απώλειας του πρωταρχικού εδάφους και της συγκρότησης ενός νέου. Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται ξανά από διάφορα αιτήματα παλιγγενεσίας, εθνικής κυριαρχίας και αυτοδιάθεσης. Σε αυτή την εποχή δε μας ενδιαφέρει τόσο η ιδέα της εξέγερσης όσο η ιδέα της φανέρωσης. Αποφασίζουμε λοιπόν κι εμείς να γίνουμε βάρβαροι. Ξέρετε, η συνθήκη τώρα προστάζει να είμαστε ευγενείς, να μην προκαλέσουμε την υπεροψία των άλλων, να χρησιμοποιούμε ήπιο τόνο στο διάλογο, να μην εκφράζουμε ταπεινά κίνητρα, όπως ζήλεια και μεμψιμοιρία, να είμαστε καταφατικοί απέναντι σε ο,τιδήποτε πλασάρεται ως αντι-ιεραρχικό curating. Νομίζουμε ότι ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε όλοι τις έξεις, τις ορμές μας και να γίνουμε αυτό που κάποιοι από εμάς φαντάζονταν, ή οι άλλοι φαντάζονταν για εμάς, το να γίνουμε βάρβαροι- αυθεντικοί ιθαγενείς. Ή, όπως έλεγε κι ο Λούθηρος, που φέτος γιορτάζουμε τα 500 χρόνια από την θυροκόλληση των 95 θέσεων του, «εδώ στέκομαι, δε μπορώ να κάνω διαφορετικά”. Υπάρχει κι άλλος λόγος για τον οποίο κάθε μήνα θα γινόμαστε όλο και πιο βάρβαροι. Υπάρχουν πολλοί που θέλουν να γίνουμε – και εμείς έχουμε μάθει να μη χαλάμε χατίρια. Τη περίοδο αυτή βιώσαμε έντονα, και σύντομα θα βιώσουμε εντονότερα, ένα βλέμμα που σκανάρει τα πάντα θέλοντας να μάθει και να διδάξει. Το βλέμμα αυτό σε στριμώχνει κάπου εκεί ανάμεσα στις μαρμάρινες κολώνες και τα ρακάδικα των Εξαρχείων, τα γαϊδουράκια και τις οικογενειακές βιοτεχνίες. Πασαλειφθήκαμε με ελληνικό αίμα, αμμουδιές και Αιγαίο Πέλαγος.Πώς φαινόμαστε; Ωραίοι;
Ρωτάτε «Θα υπάρξει ποτέ κάποιο “Μάθημα από την Αθήνα”»; Είναι κι αυτό μια αιχμή/ερώτηση για το βασικό ιδεολογικό σκελετό της documenta 14. Εσείς ως Μπιενάλε της Αθήνας πώς επανανοηματοδοτείτε τις λέξεις topics της documenta: «εκπαίδευση», «ελευθερία», «queer», «βορράς», «νότος», «ιθαγενής» ; Η Documenta αποφάσισε από την αρχή να τοποθετήσει τα «εμβλήματα» που επέλεξε, Αθήνα-Κάσσελ, στο εσωτερικό μιας μαθησιακής σχέσης – αυτής του «μαθήματος από την Αθήνα» (Learning from Athens). Όσες προσπάθειες γίνανε να μετατοπιστεί αυτή η θεώρηση απέβησαν άκαρπες. Υπάρχουν εφικτές μετατοπίσεις, γεωγραφικές ας πούμε, και άλλες, μεθοδολογικές, που δε μπορούν να γίνουν. Οπότε, ναι, υπάρχει μάθημα από την Αθήνα: ότι το «μάθημα» μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε ανίχνευση, αναγνώριση εδάφους, συλλογή πληροφοριών και στρατολόγηση. Και για να αποφευχθούν οι αντιδράσεις , η πρακτική αυτή πρέπει να πάρει τη μορφή μιας σύναξης αγαθότητας, ανιδιοτέλειας και καλοσύνης. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τη μετατροπή της Documenta σε χορηγό του ελληνικού κράτους. Η προσφορά της Documenta είναι συγκινητική. Επίσης, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον αυτή η μεταβολή του κεντρικού θέματος της διοργάνωσης από την μαθητεία στην ευγενή χορηγία. Οικοδομείται το ωραίο ζεύγος «ευγενής χορηγός» και «ευγενής άγριος».
Η Μπιενάλε της Αθήνας θα τρέχει παράλληλα με την Documenta. Θα περίμενε κάποιος μια συνέργια. Γιατί δεν συνέβη; Η Μεραρχία μας ουδέποτε δέχτηκε κάποια πρόταση συνεργασίας από τη Documenta. Μένει μια μέρα για την έναρξή της, οπότε δε πιστεύουμε ότι θα δεχτούμε κάποια.
Τι είναι αυτό που ενώνει πραγματικά τη Μεραρχία της Καρδιάς και του Ξίφους και αισθητικά και ιδεολογικά; Τη μεραρχία της καρδιάς και του ξίφους τη συνδέει η ζωή και το έργο του Λάμπρου Κατσώνη. Πέραν του βασικού αυτού πάθους όμως μας ενώνει η αγάπη για το έργο των ορφανών Σάκη και Τασία, η αγάπη για την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. η επική ποίηση, τα Calisthenics, το puppy play, τα inspirational ted talks.
