Από τα παζάρια στη γκαλερί

Η συζήτηση που ακολουθεί έγινε στην καρδιά της Αθήνας, στο Μοναστηράκι, µια Τρίτη µεσηµέρι ανάµεσα στις ευγενέστατες κυρίες Ελένη Μαρτίνου, Αλίκη Παλάσκα και την επημελήτρια Χριστίνα Πετρηνού.

____________________________________________________________

Χριστίνα: Πόσο γοητευτικά µπορεί να είναι τα παζάρια;
Ελένη: Εννοείς τα παζάρια όπως τα εννοούν οι Ανατολίτες δηλαδή ως χώρους συναλλαγής, µικροµάγαζων ή εννοείς  το παζάρι που κάνουµε όταν θέλουµε να κατεβάσουµε µια τιµή;

Χριστίνα: Κάθε πτυχή του παζαριού…
Ελένη: Ό,τι πιο γοητευτικό είναι τα παζάρια  που τείνουν να εξαφανιστούν µε όλα αυτά τα super market, super mall που ξεφύτρωσαν. Το παζάρι είναι και ανατολίτικο, όπως της  Κωνσταντινούπολης, όπου το παλιό παζάρι είχε όλα τα επαγγέλµατα σε µικροµάγαζα, από τον οδοντογιατρό µέχρι ό,τι µπορείς να φανταστείς.

Χριστίνα: Αλίκη, πώς προέκυψε η δουλειά σου µε τα παλιά αντικείµενα;
Αλίκη: Αυτό που µε διευκόλυνε πάρα πολύ είναι ότι είχα µια εύκολη πρόσβαση σε ένα µαγαζί, που είναι απέναντι από τη Λαχαναγορά, που γράφει απέξω Bazaar και είχε πάρα πολλά µικρά αγαλµατίδια. Μ’ ενδιέφεραν οι φιγούρες, το τι αντιπροσώπευαν, έβρισκα σε αφθονία τα αντικείµενα αυτά και µπορούσα πολύ εύκολα να τα σπάσω και µερικά από αυτά ήταν ήδη σπασµένα. Επίσης µε ενέπνεε πάρα πολύ το περιβάλλον.  Όλα αυτά τα πράγµατα ήταν στοιβαγµένα σε βουνά, αφρόντιστα και σκονισµένα και ήταν σαν να έβρισκες ένα οποιοδήποτε υλικό σε µια µάντρα. Εξαιτίας αυτού του χώρου τα είδα ως πρώτη ύλη. Πολύ λίγο ασχολήθηκα µε τη φόρµα και το σχήµα των γλυπτών αλλά περισσότερο µε το συγκεκριµένο ύφος που έχουν, το οποίο µπορεί να µας γοητεύει και µπορεί να µας οδηγεί σε άλλες εποχές…
Ελένη: Πάντα όµως µια πολύ κακή αποµίµηση. Αυτό έψαχνες εσύ; Τη φτηνή αποµίµηση;
Αλίκη: ∆εν είναι µόνο η φτηνή αποµίµηση. Είναι ότι αυτά τα αντικείµενα εκπροσωπούσαν µία εικονογραφία εκείνης της εποχής που µπορεί να µοιάζει µε το ροκοκό ή µε εξώφυλλα δίσκων κλασικής µουσικής. Για παράδειγµα, ο πρίγκιπας της Βαυαρίας, ο Λουδοβίκος Β’, εκπροσωπεί το πρότυπο του πρίγκιπα σε αγαλµατίδιο. ∆εν έκανα κάποια κριτική ως προς το πώς αυτά είναι πλασµένα. Ενόσω τα χρησιµοποιούσα, τα έβλεπα ως πρότυπα που έχουν χρησιµοποιηθεί σε διάφορες εποχές για να αντιπροσωπεύσουν την τάδε µορφή. 

Χριστίνα: Το θραύσµα µπορεί να είναι πολύτιµο;
Αλίκη: Το θραύσµα γίνεται πολύτιµο. Ένα πολύ ευαίσθητο, λεπτεπίλεπτο έργο που φανταζόµαστε ότι θα σπάσει διεγείρει την ευαισθησία µας. Προβάλλουµε πάνω του τη δική µας ευαισθησία, οπότε γίνεται πολύτιµο. Από τη στιγµή που πρέπει να προσέξεις πάρα πολύ ένα αντικείµενο σίγουρα γίνεται πολύτιµο.
Ελένη: Και όταν εσύ επεµβαίνεις επάνω του;
Αλίκη: Το γεγονός ότι ένας καλλιτέχνης που σπάει ένα αντικείµενο ή φτιάχνει κάτι πολύ λεπτεπίλεπτο και δηµιουργεί ένα ευαίσθητο έργο, δίνει την ιδέα του πολύτιµου στο έργο του.
Ελένη: Πάντως ο καλλιτέχνης επεµβαίνει. Αυτή είναι η δουλειά του. ∆εν σε ενδιαφέρει το objet trouvé εσένα. Σε ενδιαφέρει ως υλικό πάνω στο οποίο εσύ θα δηµιουργήσεις κάτι δικό σου.
Αλίκη: Όπως έλεγε η Λουίζ Μπουρζουά χρειάζεται ν’ ανοίξεις µια τρύπα σε ένα αντικείµενο, να διεισδύσεις σε αυτό για να έχεις τη δυνατότητα να το δεις από µέσα. 

Χριστίνα: Τι είναι αξία στην εποχή µας;
Ελένη: Αν φύγουµε από τη χρηµατική αξία, τότε µιλάµε για την αισθητική, που είναι κάτι πάρα πολύ υποκειµενικό. Ο καθένας φτιάχνει την αισθητική του βάσει των δικών του παραστάσεων. Κάτι που εγώ µπορεί να το βρίσκω ωραίο, κάποιος άλλος µπορεί να το βρίσκει τερατώδες. Αλλά δεν ξέρω αν στην τέχνη σήµερα έχει τόση σηµασία το ωραίο. Νοµίζω ότι στη σύγχρονη τέχνη το νόηµα έχει περισσότερη σηµασία. Σχεδόν κυριαρχεί το άσχηµο, όχι µε την έννοια ότι η σύγχρονη τέχνη είναι κακή. Έχει γεννηθεί από µια κακή εποχή. Αλλά η δική µου η δουλειά δεν έχει να κάνει µε την αναζήτηση ενός σύγχρονου καλλιτέχνη. Οπότε είναι µη συγκρίσιµο. Η δικιά µας η δουλειά είναι η επιτοµή του περιττού. Καµιά φορά έρχονται στο µαγαζί και µε ρωτάνε «αυτό σε τι χρησιµεύει;» και εκεί µού κόβονται τα πόδια και λέω σε τίποτα δεν χρησιµεύει. Αλλά είναι η δηµιουργία ενός κόσµου που ευφραίνει την ψυχή του ανθρώπου µε αυτή την οµορφιά αλλά που δεν έχει καµία σχέση µε την τέχνη. Είναι δυο κόσµοι διαφορετικοί.
Αλίκη: Εγώ πιστεύω ότι το περιττό επηρεάζει την τέχνη, την συντροφεύει όπως για παράδειγµα ο Μπαλζάκ που ήταν συλλέκτης και αυτός ο παραµυθένιος κόσµος εµπνέει τους καλλιτέχνες µ’ εκείνο το µυστηριώδες «άλλο».
Ελένη: Υπάρχει ένα παζάρι και στο πώς κανείς εύκολα προδίδει τις αξίες που έχει βάλει στη ζωή του που δεν είναι ηθικοπλαστικές αλλά ουσιαστικές.

Αλίκη: Απογυµνώνονται τα πράγµατα πάρα πολύ γρήγορα σε µια εποχή κρίσης. Το τι είναι ηθικό και ανήθικο συγκρούονται πάρα πολύ έντονα και αναρωτιέται κανείς ακόµη και για θέµατα που θεωρούσε ότι είναι έτσι a priori: οι αξίες της φιλίας, της ηθικής, όχι της ηθικότητας, της οικογένειας και του πώς στέκεσαι δίπλα στους ανθρώπους και µαζί µε τους ανθρώπους αλλά κοιτώντας τον εαυτό σου χωρίς υποκρισία.

Χριστίνα: Νοµίζω ότι οι αξίες είναι πάρα πολύ µεταβλητές, ρευστές, εύπλαστες και ίσως µε αυτή την έννοια συνδέονται µε τα παζάρια. 
Ελένη: Πόσο µπορείς να επηρεαστείς από µόδες και να προδώσεις ακόµη και την τέχνη σου;
Αλίκη: Αυτές είναι αποφάσεις της στιγµής  και ανάλογα πορεύεσαι. Είναι πάρα πολύ σηµαντικό να έχει κανείς ένα δικό του κόσµο.

Χριστίνα: Συλλέγοντας αυτά τα αντικείµενα ο παλαιοπώλης, ο καλλιτέχνης  έχει την εµµονή του συλλέκτη;
Ελένη: Ναι σαφώς. Το άλφα είναι η απόκτηση: να το βρεις και να το αποκτήσεις. Από κει και έπειτα δεν σου ανήκει το αντικείµενο.

Χριστίνα: Και πώς το αποχωρίζεσαι;
Ελένη: Έχω εξασκηθεί να τα αποχωρίζοµαι, δεν έχω κανένα πρόβληµα.
Αλίκη: Όσον αφορά τα δικά µου έργα αισθάνοµαι σαν συλλέκτης την ώρα που τα πραγµατοποιώ και µετά θέλω να τα αποχωριστώ. Θα µου άρεσε να µπορώ να έχω έργα άλλων καλλιτεχνών. 

Χριστίνα: Πόσο ενδιαφέρον έχει για σένα να δείξεις αυτή τη δουλειά στο χώρο του παλαιοπωλείου και όχι κάπου αλλού;
Αλίκη: Αυτή η ερώτηση νοµίζω ότι µπορεί να απαντηθεί βλέποντας τα ίδια τα έργα. Κανείς µπορεί να δει συγγένειες και σε ένα παλαιοπωλείο, όπως της Μαρτίνου, όπου τα αντικείµενα είναι πολύ προσεγµένα και πολύ ιδιαίτερα. Τα αντικείµενα που βρήκα εγώ είναι από τη Λαχαναγορά, από κάποιους Παλαιστίνιους. Ο χώρος αυτός µε είχε εντυπωσιάσει, γιατί τα αντικείµενα ήταν πεταµένα λες από τσουβάλια, και παρατηµένα περισσότερο σαν µπάζα, σαν χωµατερή, σαν να ’χει γκρεµιστεί ένα σπίτι και να ’χουν αδιάσει τα πράγµατα. Είναι ένας τελείως διαφορετικός χώρος από το παλαιοπωλείο όπου τα αντικείµενα επιλέγονται και προσέχονται. Αισθάνοµαι καλά ότι τα δικά µου έργα έχουν επιλεγεί και από την άλλη αµφισβητούν τον εαυτό τους, µε την έννοια ότι δεν είναι τόσο προσεγµένα, δεν είναι φτιαγµένα µε τη λογική ενός κεραµίστα, ενός τεχνίτη που φτιάχνει πορσελάνες, murano ή οτιδήποτε άλλο µε πολλή προσοχή. Αν εκ των προτέρων έχεις καταστρέψει κάτι και το έχεις ξανακολλήσει, και φαίνονται οι κόλλες και όλες οι ατέλειες, έχεις γλυτώσει από όλη αυτή την αγωνία της τελειότητας.

Χριστίνα: Ελένη, πώς επέλεξες να δείξεις τη δουλειά της Αλίκης;
Ελένη: Μ’ αρέσει στη δουλειά της Αλίκης ότι έχει πολλές εκφράσεις, ότι αγγίζει πολλά θέµατα. Βέβαια πιστεύω ότι η αναζήτηση είναι µία. Και βέβαια µ’ αρέσει πάρα πολύ το κουράγιο ενός καλλιτέχνη να αγγίζει το αντίγραφο αλλά να το κάνει δικό του µετά. Και η Αλίκη το κάνει εντελώς δικό της. Παύει να είναι αντίγραφο.

Χριστίνα: Όλα αυτά τα έργα που προέκυψαν από το σπάσιµο τόσων bibelots δεν κρύβουν µία επιθετικότητα;
Αλίκη: Η µεγάλη µου χαρά ήταν το τελευταίο γλυπτό που έφτιαξα πρόσφατα,  από ένα αγαλµατίδιο του Βούδα, χρωµατιστό που είχα εδώ και αρκετά χρόνια. Και αυτό το φύλαγα γιατί µου άρεσαν πολύ τα χρώµατα κλπ. Και αισθάνθηκα πάρα πολύ περίεργα όταν το έσπαγα. Αλλά επειδή µου άρεσε, ήθελα να το χρησιµοποιήσω. Πρόσεξα πάρα πολύ το σπάσιµό του, δηλ. αυτό το σπάσιµο έγινε µε πολύ λίγες κινήσεις και µε φροντίδα. Πάντα ζήλευα εκείνους που κάνουν τα έργα τους µε πολλή τάξη. 

Χριστίνα: Καταλαβαίνω πως για σένα το σπάσιµο ή το σκίσιµο ή το αντίγραφο λειτουργεί απελευθερωτικά.
Αλίκη: Ναι πράγµατι, γιατί µε απελευθερώνει, αλλάζω υλικά, και έτσι κλείνω κάποιους λογαριασµούς. Αυτά τα γλυπτά δεν θα τα επαναλάβω, αυτός είναι ο αριθµός τους, ο κύκλος έκλεισε. Όσον αφορά τα κοπτικά για µένα έχουν περισσότερη σχέση µε το ανάγλυφο και τη γλυπτική παρά µε τη ζωγραφική. 

Χριστίνα: Ποιος νικάει στα παζάρια;
Αλίκη: Ο πιο αδύναµος!
Χριστίνα: Η επιθυµία!
Ελένη: Καταλήγει πάντα σε µια συµφωνία που ξεκινάει, όπως λες, από µια επιθυµία να αποκτήσεις κάτι. 

____________________________________________________
«ΠΑΖΑΡΙΑ» – Αλίκη Παλάσκα, μέχρι το Σάββατο 27 Δεκεμβρίου, γκαλερί Μαρτίνος – Β’ όροφος, Πινδάρου 24 Κολωνάκι, 210 360 9449.
Θα εντοπίσετε την είσοδο από την συγκλονιστική σφυρήλατη σιδερόπορτα επί της κατηφορικής Πινδάρου, με το λογότυπο. Προς το βάθος αριστερά, υπάρχει ασανσέρ για την γκαλερί. Μετά προτιμήστε τις σκάλες για να θαυμάστε μοναδικά κομμάτια της αντικερί Μαρτίνος.