Επειδή έγινε πολύ κουβέντα εδώ για τον φιλελευθερισμό και επειδή αναφέρθηκε ο κύριος, ορίστε μερικές πληροφορίες. Ο Τζόν Στιούαρτ Μιλ [John Stuart Mill] (1806-1873) ήταν Βρετανός εμπειριστής φιλόσοφος και ωφελιμιστής κοινωνικός μεταρρυθμιστής. Ήταν γιος του James Mill, ιστορικός της Βρετανικής Ινδίας, ηγετικός υπερασπιστής του ωφελιμισμού του Bentham και πρεσβευτής μεταρρυθμίσεων βασισμένων στη φιλοσοφία αυτή.
-
Ο Μιλ ο νεότερος μορφώθηκε από τον πατέρα του σύμφωνα με τις αρχές της συνειρμιστικής ψυχολογίας που είχαν υιοθετήσει οι μπενθαμιστές και η οποία είλκυε την καταγωγή της από τον Hartley, και μεγάλωσε με την προσδοκία ότι θα γίνει υπερασπιστής των αρχών της μπενθαμικής σχολής.
-
Ξεκίνησε τη μελέτη των ελληνικών στα τρία του, των λατινικών στα οκτώ και εν συνεχεία βοήθησε τον πατέρα του στην εκπαίδευση των μικρότερων αδελφών του. Στα είκοσι πήγε στη Γαλλία για να μάθει τη γλώσσα και σπούδασε χημεία και μαθηματικά στο Μονπελιέ.
-
Από το 1824 έως το 1828 έγραφε τακτικά για τη Westminster Review, το περιοδικό του μπενθαμισμού. Το 1828 υπέστη μια διανοητική κρίση που διήρκεσε κάποιους μήνες. Αυτό, αργότερα, το απέδωσε στην αυστηρή του εκπαίδευση. Ανένηψε μετά από μια περίοδο βαθιάς κατάθλιψης μένοντας πιστός στον ωφελιμισμό, αλλά σε μια πολύ αναθεωρημένη εκδοχή του.
-
Επισκέφθηκε το Παρίσι κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1830, συνάντησε τον Lafayette και άλλους δημοφιλείς ηγέτες και μυήθηκε στα γραπτά του Saint-Simon και του Comte. Την ίδια χρονιά, συνάντησε την κυρία Harriet Taylor, στην οποία αμέσως αφοσιώθηκε.Παντρεύτηκαν μόλις το 1851, όταν πέθανε ο σύζυγός της.
-
Προσλήφθηκε στα κεντρικά γραφεία του Ινδικού Οίκου της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών το 1823, υπηρετώντας ως ελεγκτής μέχρι τη διάλυση της εταιρίας το 1858, έπειτα από την ινδική ανταρσία.
-
Εκλέχθηκε στο Κοινοβούλιο από το 1865 έως το 1868.
-
Η Harriet Mill πέθανε το 1858 και τάφηκε στην Αβινιόν, πόλη την οποία επισκεπτόταν τακτικά ο Μιλ ύστερα από το περιστατικό αυτό, περνώντας έξι μήνες κάθε χρόνο μέχρι το θάνατό του.
-
Τα μείζονα έργα του: Σύστημα Λογικής, παραγωγικής και επαγωγικής (System of Logic, Deductive and Inductive-1843), Πολιτική οικονομία (Political Economy-1848), Περί ελευθερίας (On Liberty-1860), Ωφελιμισμός (Utilitarianism-1861), Η υποταγή των γυναικών (The subjection of Women-1869), Εξέταση της φιλοσοφίας του Σερ Γουίλιαμ Χάμιλτον (An Examination of Sir William Hamilton’s philosophy-1865) και το Τρία δοκίμια περί θρησκείας (Three essays on Religion-εκδόθηκε μετά το θάνατό του το 1874). Το συγγραφικό του ύφος είναι εξαιρετικό και η ιστορία της πνευματικής του ανάπτυξης, η Αυτοβιογραφία του (1867) είναι ένα σπουδαίο βικτωριανό λογοτεχνικό κείμενο.
-
Βασικοί φιλοσοφικοί του αντίπαλοι οι Whewell και Hamilton και είναι ασφαλές να πούμε ότι μετά τον Μιλ δεν μπορούσε πια να αναπτυχθεί η ενορασιοκρατία τους στη μεταφυσική, στη φιλοσοφία της επιστήμης και στην ηθική.Οι απόψεις του εξοβελίστηκαν με τη σειρά τους, από εκείνες του T.H Green, του F.H Bradley και των λοιπών βρετανών ιδεαλιστών.
-
Στον εικοστό αιώνα, τις απόψεις του για τη μεταφυσική αναβίωσαν και τις υπερασπίστηκαν ο Russell και οι λογικοί θετικιστές, ενώ η ωφελιμιστική ηθική του απόκτησε ξανά το κύρος της ως μια από τις μείζονες ηθικές θεωρίες. Η κοινωνική του φιλοσοφία επηρέασε βαθιά τους φαβιανούς και άλλες ομάδες της βρετανικής αριστεράς. Η επίδρασή της συνεχίζεται.
-
Ανατράφηκε: με βάση την πίστη στον αυστηρό ωφελιμισμό του πατέρα του. Η δική του ανάπτυξη σε μεγάλο βαθμό συνίσταται στην προσπάθεια να διευρυνθεί η σκέψη αυτή, να συμπεριλάβει μια ευρύτερη αντίληψη για την ανθρώπινη φύση. Κατά τη δική του άποψη, αναμφίβολα ορθή σε μεγάλο βαθμό, η συμβολή του δεν έγκειται τόσο στο ότι απέρριψε τις απόψεις του πατέρα του, όσο στο ότι γέμισε τα κενά της και εξοβέλισε τις ακαμψίες και τις χοντροκοπιές της. Σε όλη του τη ζωή διατήρησε το ενδιαφέρον του πατέρα του για τη διάδοση αρχών, τις οποίες εκλάμβανε ως ουσιώδεις για την ανάπτυξη της ευτυχίας των ανθρώπων. Οι αρχές αυτές εκτείνονται από την ηθική ως την πολιτική οικονομία και από τη λογική μέχρι τη μεταφυσική.
-
Ψυχολογία: Η αντίληψη του Μιλ για την ανθρώπινη φύση είχε τις ρίζες της στις ψυχολογικές θεωρίες που υπερασπιζόταν. Επιχειρηματολογώντας κατά της ενορασιοκρατίας του Reid και του Whewell, διηύρυνε το συνειρμισμό του πατέρα του, σύμφωνα με τον οποίο οι ιδέες έχουν τους γενετικούς προδρόμους στην αίσθηση και μια περίπλοκη ιδέα γεννάται από ένα σύνολο απλών, στοιχειωδών ιδεών, μέσα από συνειρμούς βασισμένους σε κανονικά μοτίβα στο υλικό των αισθήσεων που μας παρουσιάζεται.
-
Ηθική: Σε συμφωνία με τους ενορασιοκράτες, ο Μιλ μπορεί να υποστηρίξει ότι τα ηθικά μας αισθήματα είναι ποιοτικώς διακριτά από τις κατώτερες ηδονές, αρνούμενος συγχρόνως , το ενορασιοκρατικό συμπέρασμα ότι είναι έμφυτα.Πρεσβεύει ότι βασικός ηθικός κανόνας είναι η αρχή της ωφελιμότητας, ότι δηλαδή μια πράξη είναι ορθή, υπό τον όρο ότι πρεσβεύει την ανθρώπινη ευημερία.
-
Λογική: και φιλοσοφία της επιστήμης: O Μιλ υποστηρίζει, ενάντια στους ορθολογιστές, ότι η επιστήμη δεν είναι αποδεικτική στη βάση ενορατικά συλλαμβανόμενων προκείμενων. Ο λόγος με την έννοια της παραγωγικής λογικής δεν είναι μια λογική της απόδειξης, αλλά μια λογική της συνέπειας. Τα βασικά αξιώματα κάθε επιστήμης συνάγονται βάσει γενικεύσεων, οι οποίες βασίζονται στην εμπειρία.Τα αξιώματα είναι γενικά και ορίζουν ένα εύρος δυνατών υποθέσεων σχετικά με το επιμέρους αντικείμενο στο οποίο εφαρμόζονται.
-
Μεταφυσική: Το σημείο αφετηρίας κάθε συναγωγής είναι το είδος παρατήρησης που κάνουμε με τις αισθήσεις μας και εφόσον γνωρίζουμε από την εμπειρία ότι δε διαθέτουμε καμία ιδέα που να μην εκπηγάζει από την κατ’αίσθηση εμπειρία, έπεται ότι δεν μπορούμε να συλλάβουμε έναν κόσμο πέρα από αυτόν που γνωρίζουμε δια των αισθήσεων. Υποστήριξε ότι αυτό που γνωρίζουμε για τους νόμους της αίσθησης είναι αρκετό για να καταστήσει εύλογη την υπόθεση ότι η άμεση αιτία της παρούσης αισθήσεώς μας είναι η κατάσταση του νευρικού μας συστήματος.
-
Κοινωνική και πολιτική σκέψη: Αν και δείχνει σεβασμό στα διδάγματα των θρησκευτικών ηγετών, όπως του Ιησού, οι θεσμοί της θρησκείας, όπως και της κυβέρνησης ή της οικονομίας, υπόκεινται σε κριτική βάσει της αρχής της ωφελιμότητας. Έτσι, ο Μιλ υποστηρίζει ότι μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς έχει πολλά οφέλη, όμως τα μειονεκτήματα, όπως η ένδεια των πολλών, που προκαλείται από την ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, μπορεί να είναι λόγος για τη θέσπιση μιας εναλλακτικής λύσης, αυτής του σοσιαλισμού ή της δημόσιας ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής.
Η θέση των γυναικών: Ο Μιλ αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών, όπως το δικαίωμα ψήφου και τα ίσα δικαιώματα στην παιδεία και την απασχόληση. Δεν μπόρεσε να υπερβεί τους φραγμούς της εποχής του και γι’ αυτό υποστήριζε πως δεν συνιστά ευκταία λύση το να εργάζεται η γυναίκα για να υποστηρίζει την οικογένειά της.Κατέληξε να διαφωνεί με τον πατέρα του ως προς την ψήφο των γυναικών, υποστηρίζοντας ότι είναι αναγκαίες, για να περιοριστεί η ανδρική ιδιοτέλεια. Γενικότερα, η ισότητα είναι σημαντική αν σκοπός είναι να διαφυλαχθούν τα συμφέροντα της οικογένειας ως τέτοιας και όχι να κάνουμε την οικογένεια να υπηρετεί το ανδρικό συμφέρον, όπως συνέβαινε μέχρι τότε.
Πηγή: Το Φιλοσοφικό Λεξικό του Cambridge, εκδ. Κέδρος.
