Πέθανε στην Ρώμη χθες η Ιταλίδα σκηνοθέτις Λίνα Βερτμίλερ, η πρώτη γυναίκα που προτάθηκε ποτέ για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας. Ήταν 93 ετών και έφυγε από την ζωή στο σπίτι της, περιτριγυρισμένη από την οικογένειά της και τους στενούς αγαπημένους της φίλους.
Η Βερτίμιλερ, παρά το γερμανικό της όνομα, γεννήθηκε στην Ρώμη το 1928, και οι γονείς της ήταν οι Φεντερίκο Βερτμίλερ, Ιταλός δικηγόρος και η Μαρία Σανταμαρία-Μαουρίτσιο. Ως έφηβη υπήρξε πολύ αντιδραστική, μάλιστα κάποτε δήλωσε ότι στα μαθητικά της χρόνια είχε αποβληθεί από δεκαπέντε καθολικά σχολεία. Σπούδασε θέατρο και δραματουργία, και εκτός από ηθοποιός τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα τα έκανε στο κουκλοθέατρο με ιδιαίτερη επιτυχία.
Λίνα Βερτμίλερ, Ιταλίδα σκηνοθέτις, Αθήνα 1994. Φωτ: Χρήστος Πότσιος / FOSPHOTOS
Η πρώτη της κινηματογραφική ταινία είχε τίτλο I Basilischi και γυρίστηκε το 1963. Σκηνοθετούσε επίσης για το θέατρο και την τηλεόραση, που τότε μόλις είχε ξεκινήσει να καθιερώνεται στην Ευρώπη ως μαζικό μέσο οικιακής διασκέδασης.
Παγκοσμίως γνωστή η Βερτμίλερ έγινε όταν ήταν υποψήφια για Όσκαρ Σκηνοθεσίας το 1977 για την ταινία Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές, κάτι που συνέβαινε για πρώτη φορά στην ιστορία για γυναίκα σκηνοθέτιδα. Όμως είχε ήδη καθιερωθεί στα διεθνή κινηματογραφικά σαλόνια, όταν πέντε χρόνια νωρίτερα είχε προταθεί για τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες για την ταινία Μίμης ο σιδεράς.
“Ο Πασκουαλίνο Και Οι Επτά Καλλονές”, 1975
“Ο Πασκουαλίνο Και Οι Επτά Καλλονές”, 1975
Όλες οι ταινίες της είχαν δικά της σενάρια και οι περισσότερες βασίζονταν στα ταλέντα των δύο αγαπημένων της ηθοποιών: του Τζιανκάρλο Τζιανίνι, που συνήθως υποδύεται έναν άτυχο άνδρα σωβινιστή που πέφτει θύμα των αδικιών της ιταλικής κοινωνίας και είναι πάντα μπερδεμένος από τις γυναίκες, και η Μαριάντζελα Μελάτο, ως η πάντα κοινωνικά και ερωτικά περίπλοκη δύσκολη πρόκληση.
Η κυρία και ο ναύτης, Ιστορία έρωτα και αναρχίας, Μίμης ο σιδεράς είναι μερικές από τις ταινίες ταινίες που την οδήγησαν στις πρώτη σειρά μεταξύ των πιο πρωτοποριακών από τους Ευρωπαίους σκηνοθέτες και την έκαναν ένα θρύλο για τους απανταχού σινεφίλ.
Αν και ο κινηματογράφος της είναι καθαρά Ευρωπαϊκός, την εκτιμούσαν πολύ περισσότερο στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού. Αντιθέτως, στην Ευρώπη είχε δεχτεί πολλές σκληρές, έως κι αρνητικές, κριτικές για τα αντι-γυναικεία και ίσως αντιφεμινιστικά μηνύματα που εξέπεμπαν οι ταινίες της.
Δύσκολο να το αποδεχτεί κάποιος αυτό, μιας και το πνεύμα όλων των δημιουργιών της ήταν αναρχικό, αντιεξουσιαστικό και ποτισμένο με την ελευθεριακή επαναστατικότητα που μόνο η δεκαετία του ’70 απλόχερα μας χάρισε. Η σεξουαλικότητα, μέσω της φάρσας και της σάτιρας, χρησιμοποιείται από την Βερτμίλερ περισσότερο σαν ένα όπλο απέναντι στον πολιτικό συντηρητισμό του ευρωπαϊκού αστικού κατεστημένου, είτε αφορούσε άντρες είτε το ίδιο το γυναικείο φύλο, παρά σαν απλή κινηματογραφική απόδοση μιας ζωώδους σίγουρα, ερωτικής διάθεσης.
“Η Κυρία Και Ο Ναύτης”, 1974
“Η Κυρία Και Ο Ναύτης”, 1974
“Ιστορία Ερωτα Και Αναρχίας”, 1973
Πριν από δύο χρόνια, το 2019, η Λίνα Βερτμίλερ τιμήθηκε με Όσκαρ για το σύνολο της καριέρας της, που το αφιέρωσε «στον Ενρίκο Γιόμπ, τον σύντροφό μου μίας ολάκερης ζωής και συνεργάτη και στην κόρη μας Μαρία».
Κατά την παραλαβή του Όσκαρ εκφώνησε τον λόγο της στα ιταλικά με μεταφράστρια την Ιζαμπέλα Ροσελίνι. Στην ομιλία της αστειεύτηκε ότι έχει φτάσει η στιγμή να δημιουργηθεί μια θηλυκή εκδοχή του αγαλματίδιου. «Θα ήθελε να πάρει το όνομα ‘Άννα”», είπε εκ μέρους της Βερτμίλερ η Ροσελίνι. «Γυναίκες στην αίθουσα, φωνάξτε παρακαλώ όλες μαζί: “Θέλουμε την Άννα, τον θηλυκό Όσκαρ!”».
Λίνα Βερτμίλερ, Ιταλίδα σκηνοθέτις, Αθήνα 1994. Φωτ: Χρήστος Πότσιος / FOSPHOTOS
