Με σημείο αναφοράς το ένδυμα, τους μετασχηματισμούς του, τη συμβολική του διάσταση, αλλά και τις πολιτικές και άλλες χρήσεις του από την εποχή της Επανάστασης έως σήμερα, η έκθεση ΜΥΡΙΑ ΟΣΑ [γ]ραμμένα, ἕν πανίον. 1821-2021 περιλαμβάνει μικρές ιστορίες στο φόντο μιας μεγάλης. 12 θεματικές ενότητες, με τις video δημιουργίες 12 εικαστικών, μας αποκαλύπτονται στο youtube, βδομάδα – βδομάδα, κάθε Παρασκευή την εμπνευσμένη ώρα 18.21 (!).
Αυτή την εβδομάδα, στην εκθεσιακή ενότητα “Φουστανέλα ή Φράκο;” την παράσταση κλέβει το φου fighters, της εικαστικού Μαίρης Θηβαίου, σε σύλληψη – επιμέλεια Τάνιας Βελίσκου, ένα video με αφορμή καλλιτεχνικές δημιουργίες εμπνευσμένες από την φουστανέλα, όπως τα κοστούμια των ηθοποιών του Χορού στη Μήδεια του Μποστ (2019) ή την παραλλαγή που φόρεσε ο Mick Jagger το 1969.
Η ενότητα πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν στους μετασχηματισμούς και τις διαφορετικές χρήσεις της φουστανέλας στο πέρασμα των χρόνων, εστιάζοντας κυρίως σε διαμάχες που προκλήθηκαν γύρω από αυτήν λίγο πριν και μετά την καθιέρωσή της ως το επίσημο «εθνικό ένδυμα».
Διαβάζουμε σε ένα κείμενο από τα πολλά που περιστοιχίζουν το “έκθεμα” στη σελίδα του Λυκείου Ελληνίδων 1821.lykeionellinidon.com και αποτελούν ένα θησαυρό στον οποίο αξίζει να βυθιστούμε μέρα που είναι:
“Ο Όθωνας αποβιβάζεται στο Ναύπλιο το 1833 φορώντας ευρωπαϊκά ενδύματα, όμως το 1835 ο πατέρας του, Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, ερχόμενος στην Ελλάδα για την ενθρόνισή του, τον προτρέπει να υιοθετήσει «την ελληνικήν στρατιωτικήν στολήν», την φουστανέλα, διηγείται στις Αναμνήσεις και ανακοινώσεις από την Ελλάδα (1832-1833) ο Βαυαρός αρχαιολόγος Ludwig Ross, πρώτος διευθυντής της ελληνικής αρχαιολογικής εταιρείας, μετέπειτα καθηγητής αρχαιολογίας στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο. Ο Όθωνας εμφανίζεται δημοσίως φορώντας φουστανέλα την οποία κατασκεύασε ο Αναπλιώτης ελληνοράφτης Σταύρος Κρεμύδας την 25η Ιανουαρίου του 1836, στην τρίτη επίσημη επέτειo τoυ ερχoμoύ τoυ στην Ελλάδα…”
Και μερικά αποσπάσματα ακόμα:
Φουστανέλλαν εξ Αμερικανικού πανίου…
«Φουστανέλλαν εξ Αμερικανικού πανίου, περικνημίδας σιδηριχρόου τσόχας και φέσιν κόκκινο» προέβλεπε το από 2/14.3.1833 Β.Δ. «Περί του σχηματισμού των ταγμάτων των Ακροβολιστών», ως στρατιωτική στολή του σώματος των ατάκτων (παλικαριών) μετά τη διάλυσή τους. Επιπλέον, με φουστανέλα ενδύονται στη Βασιλική Φάλαγγα, όπως ονομάστηκε το τιμητικό σώμα που συγκροτήθηκε το 1835 τιμής ένεκεν των αγωνιστών της Επανάστασης. Η φουστανέλα καθιερώνεται ως τυποποιημένη στρατιωτική στολή ήδη από το 1813 για τους εθελοντές που κατατάσσονται στα Συντάγματα του Ελαφρού Ελληνικού Πεζικού του Αγγλικού στρατού που είχαν έδρα στη Ζάκυνθο. Αρκετές φωνές, ωστόσο, υποστήριξαν τότε ότι η φουστανέλα δεν είναι συμβατή με την ευρωπαϊκή προοπτική του στρατού και επιπλέον ότι «το ένδυμα τούτο ποτέ δεν ήτο ελληνικόν» αλλά «αρβανήτικον» (Εφημερίδα Αθηνά, 5/3/1838). Παρόλα αυτά, η επίσημη προσπάθεια της Αντιβασιλείας του Όθωνα για την εξομοίωση του τακτικού στρατού σύμφωνα με τα πρότυπα των δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων δεν έγινε αδιαμαρτύρητα. Όπως αφηγείται ο Βαυαρός αξιωματικός Christoph Neeser «[…] χιλιάδες παλληκάρια […] δεχόμενα τας περί αυτών αποφάσεις της Αντιβασιλείας […] ηρνούντο να καταταχθούν εις τον τακτικόν στρατόν και κύρια αιτία της αρνήσεώς των ήτο ότι δεν ήθελον να φορέσουν την φράγκικην στολήν»…
«Γάλλος, Γραικός, Οθωμανός, Έλλην, Ρωμαίος είσαι; μ’ αλλόκοτα ενδύματα στους δρόμους τι κινείσαι; φορείς στο σπήτι τίβενον, Ρωμαϊκήν χλαμύδα, με γούναν Ασιατικήν πολλαίς φοραίς σε ίδα. Σαν Τούρκος το κεφάλι σου το έχεις ξυρισμένο, και με μπαρμπέταις Γαλλικαίς το έχεις στολισμένον, με λαιμοδέτι θωριακό το κούτελο σου δένεις, εις σώβρακο δεκάπηχιν ολόκληρος εμβαίνεις και κρυφτείς σ’ αντερί φαρδή το τρίπηχο κορμί σου ή Τουρκικά, ή Φράγκικα, ή Γραικικά ενδύσου. Αν ήσουν σωστός Έλληνας πράγμα κακόν δεν ήτον Γάλλος μισός, Γραικός μισός, Οθωμανός εν τρίτον, Ρωμανός ένα τέταρτον είν’ εντροπή να ήσαι· κοσμοπολίτης μ’ έγινες; ωσάν τους άλλους ζήσε!» (Αλέξανδρος Σούτσος, σατιρικό ποίημα Ε’, 1827).
Ευχάριστη έκπληξη η συνδρομή της Προεδρικής Φρουράς στη δημιουργική διαδικασία:
