Ζόρικη εβδομάδα αυτή που διανύουμε στον άγριο κόσμο των σόσιαλ μίντια.
Στα δικά μας, είχαμε το διαζύγιο ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τις ζυμώσεις περί ψήφου εμπιστοσύνης και Συμφωνίας των Πρεσπών που έβαλαν λίγο βενζίνη για να κινηθεί το (βαλτωμένο, αν θυμάστε) ελληνικό Twitter – βοήθησε και η παράσταση του Πάνου Καμμένου στο αντίο του στο ΥΠΕΘΑ που περιλάμβανε έπαρση σημαίας, θεια κοινωνία και βόλτα με ελικόπτερο.
Στα διεθνή, είχαμε καταρχάς το world_record_egg, τη φωτογραφία με το αβγό που έγινε το δημοφιλέστερο ποστ στην ιστορία του Instagram, εκθρονίζοντας την Κάιλι Τζέννερ με την κόρη της Στόρμι κι αποτελώντας είτε την πιο ουσιαστική κριτική της κενότητας των social media ή το πιο ηλίθιο πράγμα που έχουν κάνει σχεδόν 50 εκατομμύρια άνθρωποι/λογαριασμοί τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Όπως το βλέπει κανείς, έτσι κι αλλιώς οι δύο ερμηνείες δεν αλληλοαποκλείονται.
Μετά, οι τόνοι ανέβηκαν και είχαμε το debate σχετικά με το διαφημιστικό σποτ της Gillette: προσβάλλει την αρρενωπότητα ή κομίζει το σωστό #MeToo μήνυμα κόντρα στην ματσίλα; Τελος πάντων βοηθήσαμε κι αυτούς τους διαφημιστές να μεγαλώσουν το κασέ τους (μετά την περίπτωση Nike-Κάπερνικ πριν λίγους μήνες) και τώρα αμέριμνοι ποστάρουμε #10yearchallenge. Πρόκειται για το meme που εξαπλώνεται με σαρωτικό ρυθμό από το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν και ξεκίνησε από το Facebook πριν περάσει και σε Instagram-Twitter.
Το κόνσεπτ, απλό. Στο ίδιο ποστ/κάδρο μια φωτογραφία μας από το 2009 (π.χ. η πρώτη μας profile pic) με μια του 2019 (π.χ. η τωρινή μας profile pic) κι από κάτω πολύ engagement – likes, καρδούλες, φατσούλες, σχόλια κι ένα κοινό συμπέρασμα: μπορεί να έχουμε λιγότερα μαλλιά ή περισσότερα κιλά, αλλά τουλάχιστον έχουμε φίλτρα και καλύτερες κάμερες στα πολύ εξυπνότερα κινητά μας σε σχέση με 10 χρόνια πριν. Το meme αγκαλιάστηκε από τους celebrities, χρησιμοποιήθηκε βέβαια κι εναντίον τους, έγινε το τελευταίο όπλο στα πληκτρολόγια πάσης φύσεως τρολ και, φυσικά, μας βοήθησε να θυμηθούμε ότι το 2009 ο Αλέξης Τσίπρας έδινε συνέντευξη στους Schooligans, το ΠΑΣΟΚ κέρδιζε τις εκλογές, ο Νικ Καλάθης είχε ακόμα μαλλιά και η ουρά έξω από το Berghain παραμένει η ίδια.
Διασκεδαστικό λοιπόν το #10yearchallenge. Αναμφισβήτητα. Αθώο;
Συνοφρυωθείτε παρακαλώ κι ας ανοίξουμε τον φάκελο «Θεωρίες Συνωμοσίας»…
Τον κρατάει η Κέιτ Ο΄Νιλ, συγγραφέας και συνεργάτης της τεχνολογικής βίβλου που λέγεται Wired, η οποία στη φρενίτιδα του περασμένου weekend συμμετείχε με το εξής tweet.
Σε ελεύθερη μετάφραση: «Εγώ πριν 10 χρόνια: μάλλον θα είχα συμμετάσχει σε αυτό το meme με την ωρίμανση της profile pic που κυκλοφορεί στο Facebook και στο Instagram. Εγώ τώρα: αναρωτιέμαι αν όλα αυτά τα δεδομένα θα αλιευθούν για να “γυμνάσουν” αλγόριθμους αναγνώρισης προσώπου και ηλικίας».
Κι αν όλα γίνονται για να φτιαχτεί ένας αλγόριθμος που θα μπορούσε να δείχνει πώς μοιαζουμε μεγαλώνοντας δίνοντας πληροφορίες για πιο στοχευμένη διαφήμιση ή σε ένα πιο οργουελικό σενάριο καθορίζοντας το συμβόλαιο που θα υπογράψουμε π.χ. για μια ασφάλεια ζωής;
Έτοιμη λοιπόν η θεωρία, σερβιρισμένη από το account μιας «ειδήμονα» (ή Ο’ Νιλ έχει γράψει βιβλία που προσπαθούν να συνδέσουν τη φυσική με την ψηφιακή εμπειρία στο σύγχρονο κόσμο). Στο Twitter, που ψοφάει για τέτοια, έγινε χαμός. Μέσα σε 5 μέρες, σχεδόν 20.000 likes και 9.000 retweets. Βλέποντας την απήχηση της τοποθέτησης η Ο’ Νιλ θεώρησε ότι πρέπει να την αναλύσει περαιτέρω κι έγραψε ένα άρθρο στο site του Wired που μοιράζεται με ρυθμούς πολυβόλου κι έγινε φυσικά viral. Εκεί, χωρίς σε κανένα σημείο να δηλώνει ξεκάθαρα ότι τo υιοθετεί, προσπαθεί να σκιαγραφήσει αυτό το «…κι αν». Κι αν το Facebook δημιούργησε, προώθησε κι ενίσχυσε αυτό το meme προκειμένου να μας φακελώσει ακόμα πιο ραφινάτα; Κι αν ο σκοπός του είναι να φιλτράρει δεδομένα που ήδη έχει (η πλειοψηφία των φωτογραφιών ήταν ήδη ανεβασμένες) χρησιμοποιώντας έξτρα πληροφορίες όπως την ημερομηνία ποσταρίσματός τους, το πού βρίσκονταν τότε και πού τώρα οι χρήστες κ.ο.κ.; Κι αν όλα γίνονται για να φτιαχτεί ένας αλγόριθμος που θα μπορούσε να δείχνει πώς μοιαζουμε μεγαλώνοντας δίνοντας πληροφορίες για πιο στοχευμένη διαφήμιση ή σε ένα πιο οργουελικό σενάριο καθορίζοντας το συμβόλαιο που θα υπογράψουμε π.χ. για μια ασφάλεια ζωής;
«Μα, το Facebook έχει ήδη αυτα τα δεδομένα, δε χρειαζόταν να ενορχηστρώσει ένα τέτοιο παγκόσμιο viral», θα πει κάποιος – στην περίπτωσή μας πολλοί από σας που διαβάζετε, αλλά κι ο Μαξ Ριντ που έγραψε έναν πειστικό αντίλογο στο New York με τον κυνικό τίτλο «Το Facebook δε χρειάζεται να σε κοροϊδέψει». Υποννοώντας (ή μάλλον δηλώνοντας ρητά) ότι το έχει κάνει ήδη: όχι να μας κοροϊδέψει αλλά να πάρει -με τη συγκατάθεσή μας μάλιστα- όλα εκείνα τα δεδομένα που χρειάζεται για να στήσει τέτοιους σοφιστικέ αλγόριθμους.
Να συνεχίσουμε λίγο το πινγκ πονγκ.
Η Ο’ Νιλ λέει ότι, ναι, ο κύριος Ζάκερμπεργκ έχει όντως τα data μας. Αλλά π.χ. τις φωτογραφίες μας, τις έχει μπερδεμένες, μπλεγμένες με άσχετο υλικό – ας πούμε, εγώ έχω βάλει κατά καιρούς στη θέση της prof pic εκτός από την αφεντομουτσουνάρα μου, τον Μπόουι, τον Λου Ριντ, τον Φράνσις Φορντ Κόπολα, τον Prins Obi και τον καλό μου φίλο τον Νικήτα. Το #10yearchallenge θα μπορούσε να λειτουργήσει, αν ακολουθήσουμε τη θεωρία, διώχνοντας πολύ σκουπίδι και διαμορφώνοντας παράλληλα ένα χρονικό πλαίσιο με το timeframe «2009 vs. 2019». Κατασκευάζοντας, με τη δική μας επιμέλεια, ένα ακόμα καλύτερο σετ δεδομένων για να σερβίρει ακόμα πιο εξειδικευμένη διαφήμιση – σε κάθε περίπτωση είμαστε ένα βήμα πριν τη λειτουργία διαφημίσεων με σένσορες ή κάμερες που θα μπορούν να ανιχνεύουν χαρακτηριστικά ηλικίας για να απευθύνονται στα σωστά δημογραφικά. Εκπρόσωπος του Facebook, πάντως, αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη της εταιρείας στη δημιουργία του meme. Δήλωσε μάλιστα στο Wired ότι «το Facebook δεν κερδίζει τίποτα από το meme εκτός από το να μας θυμίζει τα αμφιλεγόμενα trends της μόδας που ακολουθούσαμε το 2009» και υπενθύμισε ότι, έτσι κι αλλιώς, «οι χρήστες της πλατφόρμας μπορούν να επιλέξουν αν η αναγνώριση προσώπου θα είναι ενεργοποιημένη». Ας πούμε, για να κάνουν log in και να μπουν στο προφίλ τους.
Έχετε δίκιο. Και σε μένα παρατραβηγμένη φαίνεται η θεωρία. Και στον Μαξ Ριντ που είναι και ειδικός. Όχι γιατί το Facebook δεν είναι η πλατφόρμα που «έχασε» (για κάποιους έδωσε) τα δεδομένα 70 εκατομμύρια λογαριασμών με έδρα τις ΗΠΑ που αξιοποιήθηκαν από την Cambridge Analytica με το γνωστό, πορτοκαλί απόχρωσης, αποτέλεσμα των Προεδρικών Εκλογών του 2016. Κι αυτοί κάποιο ακίνδυνο fan παιχνίδι είχαν παίξει π.χ. «ποια μπάντα από τα 80s είσαι;». Αυτό που ορθώνει ως αντίλογο ο αρθρογράφος του NY mag, φέρνοντας μάλιστα τον εαυτό του ως παράδειγμα, είναι ότι εθελοντικά και μέσα από μια στοιχειώδη παρουσία/δράση στο Facebook, αφήνουμε τέτοια και τόσα ίχνη δεδομένων που η πλατφόρμα δεν έχει ανάγκη ένα κόλπο σαν το #10yearchallenge. Έχει ότι χρειάζεται από μας: τα στοιχεία που δίνουμε σε apps σαν το προανφερθέν κουίζ, το ιστορικό των αναζητήσεών μας, τις σελίδες που έχουμε κάνει like, ενώ υπάρχουν και κάποιοι κακοί brokers που περιφέρουν τα στοιχεία των πιστωτικών μας καρτών όχι για να βάλουν χέρι στο λογαριασμό μας αλλά για να «διευκολύνουν την πλοήγησή μας». Συνεχίζει μάλιστα ο Ριντ λέγοντας όποιος έχει δει το αυτοματο tagging που κάνει η πλατφόρμα, δε χρειάζεται να ανησυχεί για την ανάπτυξη αλγορίθμου face recognition. Γιατί έχει ήδη συμβεί. Γιατί «έχουμε συμφωνήσει» ποστάροντας τόσες, ανούσιες λέω εγώ, φωτογραφίες μας με duckface…. Αν θα έπρεπε οπωσδήποτε να βρει κάτι πονηρό στη σχέση Facebook και #10yearchallenge, ο αρθρογράφος του New York γράφει ότι ίσως είναι το μεγαλύτερο engagement που έχει προκαλέσει το meme. Ακριβώς, γιατί ειναι μια καλή αφετηρία αστείων, κουβέντας, διάδρασης. Άλλα ούτε κι αυτή η θεωρία τον πολυψήνει…
Zuck vs. Zuck: το #10yearchallenge του Ζάκερμπεργκ που έφτιαξε το Wired για να εικονογραφήσει το επίμαχο άρθρο κι έχει γίνει επίσης viral (φωτό: wired.com)
«Πολύς κόσμος δίνει εθελοντικά πολλές πληροφορίες στο Ίντερνετ. Μπορεί να έχεις δώσει κάποιες πληροφορίες για εσένα στο Facebook και άλλες στο IMDB και σε άλλα websites και αυτές να συνδυαστούν φτιάχνοντας μια ακόμα πιο λεπτομερή εικόνα σου. Τίθενται έτσι μεγάλα θέματα ιδιωτικότητας. Το Google, ας πούμε, ξέρει σχεδόν τα πάντα για μας. Π.χ. πού μένουμε και που δουλεύουμε, αφού θα παρατηρήσει ότι αυτές οι δύο διευθύνσεις χρησιμοποιούνται πολύ συχνά όταν αναζητούμε οδηγίες στο Google maps. Από τις αναζητήσεις μας ξέρει επίσης πότε κοιμόμαστε, τι μας ενδιαφέρει, ποιες είναι οι φαντασιώσεις μας. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το Google ξέρει αυτά τα πράγματα για μας. Υπάρχουν τρόποι να το αποφύγουμε», μου έλεγε πριν δύο χρόνια σε αυτήν τη συνέντευξη ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης που ξέρει 2-3 πράγματα παραπάνω για το machine learning. «Οι άνθρωποι είναι οι πιο πλούσιες πηγές δεδομένων», συμπεραίνει στον επίλογό της η Ο’ Νιλ. «Η απόσπαση δεδομένων με σκοπό το κέρδος δεν είναι θεωρία συνωμοσίας, είναι ο τρόπος που λειτουργεί το ίντερνετ και πάνω σε αυτή τη βάση θα πρέπει να στηθεί και η αντιμετώπιση του φαινομένου», καταλήγει ο Ριντ.
Κάπου ανάμεσα σε αυτές τις τρεις, αναμφίβολα ορθές, θέσεις βρισκόμαστε καθημερινά. Ίσως θα επιβιώσουμε λιγότερο «τραυματισμένοι» αν έχουμε πλήρη επίγνωση ότι το Facebook (και το μικρό του αδερφάκι Instagram) πολύ περισσότερο από μέσο δικτύωσης ή επικοινωνίας, είναι το μεγαλύτερο διαφημιστικό δίκτυο/περιβάλλον που συνέλαβε ποτέ ο ανθρώπινος νους…
