Η Ζωή στο Ναυτικό

«Εδώ θα δείτε πράγματα που μάλλον μέχρι σήμερα γνωρίζετε μόνο από την Αλίκη στο Ναυτικό».

Το Βασσάνειο Μέγαρο εσωτερικά…

…και εξωτερικά.

Ένας πλωτάρχης στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων αστειεύεται και σπάει τον πάγο, αφήνοντας για λίγο πίσω του την στρατιωτική σοβαρότητα στα πρώτα λεπτά της συνάντησής μας. Μόλις έχω αφήσει στην πύλη την ταυτότητά μου για να δω αμέσως μετά την μπάρα ασφαλείας ενός άβατου με μεγάλη ιστορία και σημασία για την πορεία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας να σηκώνεται. Περπατώντας την οδό Αιγαίου οι προτομές της Μπουμπουλίνας και του Κουντουριώτη, η μυρωδιά του ιωδίου, οι κάδοι απορριμάτων με την σφραγίδα ΣΝΔ, τα φτερουγίσματα των παπαγάλων και ο κρότος των κατάλευκων τακουνιών μιας γυναίκας με ασορτί ταγιέρ που με προσπερνά με κάνουν να συνειδητοποιήσω πως οι δόκιμοι του πολεμικού ναυτικού φοιτούν σε μια δημόσια σχολή ολοφάνερα διαφορετική από όλες τις υπόλοιπες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αποκλειστικό: Μπήκαμε στον ουρανοξύστη-«φάντασμα» του Πειραιά

Η ιστορία της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων ξεκινά το μακρινό 1845. Το σημερινό ανώτατο στρατιωτικό ίδρυμα δημιουργείται την περίοδο εκείνη με εντολή του τότε υπουργού των ναυτικών, Κωνσταντίνου Κανάρη. Έπειτα από χρόνιες αναποδιές – απόρροια των ταραγμένων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών της χώρας -, προστριβές μεταξύ ανωτάτων αξιωματικών της εποχής και συχνές μεταφορές της έδρας της από το ένα πολεμικό πλοίο στο άλλο, η σχολή ριζώνει οριστικά στην στεριά το έτος 1905, όταν εγκαινιάστηκε δηλαδή το Βασσάνειο Μέγαρο. Δύο κανόνια στολίζουν παραπλεύρως την σκάλα που με οδηγεί προς το ψηλοτάβανο διοικητήριο με το περίτεχνο μωσαϊκό και τις κουρτίνες στολισμένες με άγκυρες που μου κρύβουν την θέα προς τα γραφεία των αξιωματικών. Ένα δωμάτιο με τοίχους γεμάτους ασπρόμαυρες, κι ελαφρώς φθαρμένες από το χρόνο, φωτογραφίες που μαρτυρούν το μακρύ παρελθόν της σχολής, ήταν μάλλον το ιδανικό μέρος για να συναντήσω τον καθηγητή ναυτικής ιστορίας, Ζήση Φωτάκη, προκειμένου να μου εξηγήσει πως ένα μικρό σε έκταση κράτος με περιορισμένους αναδρομικά πόρους καταφέρνει να είναι μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις παγκοσμίως. «Η ποιοτική παράμετρος που αντισταθμίζει την ποσοτική υστέρησή μας, είναι πως ό,τι δεν έχουμε σε πόρους και μέγεθος το αναπληρώνουμε με ποιότητα του στελεχιακού δυναμικού. Ιστορικά, έχουμε έρθει πολλές φορές αντιμέτωποι με την ανάγκη προάσπισης των συνόρων μας. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του ‘21 καθώς και κατά τον πρώτο αιώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας η ανάγκη αυτή ήταν διττή: να υπερασπιστούμε τα εδάφη που είχαμε και να απελευθερώσουμε όσα είχαν κατακτηθεί, όλα αυτά με πολύ λιγότερους πόρους από αυτούς που έχει η Ελλάδα της κρίσης σήμερα. Πως υπερβαίνεις λοιπόν αυτές τις δυσκολίες; Έχοντας στο δυναμικό σου ανθρώπους που ξέρουν τη θάλασσα, ανθρώπους που είναι γενναίοι και συνάμα καλοί επαγγελματίες και ανοιχτοί στις καινοτομίες. Είμαστε το πρώτο ναυτικό που χρησιμοποίησε ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο, από τους πρώτους που χρησιμοποιήσαμε υποβρύχια, οι πρώτοι που κάναμε επιχείρηση αεροναυτικής συνεργασίας. Οι Έλληνες διαπρέπουν επίσης στον τομέα της εμπορικής ναυτιλίας παρότι είναι το κατ’ εξοχήν επιχειρηματικό πεδίο στο οποίο διαφαίνεται εξαρχής το ρίσκο, πόσο μάλλον σε μια καπιταλιστική οικονομία και σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία όπως η σημερινή».

Στη χώρα/ χερσόνησο που περιβάλλεται από νησιά σε κάθε κατεύθυνση και διαθέτει αναρίθμητα φυσικά λιμάνια, η ακαδημαϊκή επιμόρφωση των δοκίμων βασίζεται σε ένα πλούσιο πρόγραμμα με μαθήματα που συνδυάζουν πολλές διαφορετικές γνώσεις, ξεκινώντας από τις κοινωνικές επιστήμες και τις οικονομικές σπουδές και φτάνοντας ως το ερευνητικό πεδίο των πολυτεχνικών σχολών. «Εδώ χτίζουμε ηγέτες, ένας ηγέτης πρέπει να γνωρίζει επαρκώς πολλά πράγματα και πεδία. Σε ένα μέσο ελληνικό πανεπιστήμιο διδάσκεις σε μια αίθουσα με τουλάχιστον εκατό φοιτητές, ενώ κάποιος μπορεί να δώσει το μάθημά σου στην εξεταστική χωρίς καν να έχει εικόνα του προσώπου σου. Εδώ, ένας καθηγητής κάνει μάθημα σε τάξεις των δεκαπέντε ατόμων, συνεπώς είναι αδύνατο να μη γνωρίζεις τις δεξιότητες του καθενός ξεχωριστά. Επιπλέον, εκτός του ακαδημαϊκού προσωπικού η σχολή διαθέτει επιτηρητές που υποστηρίζουν τα προβλήματα της καθημερινότητας των δοκίμων ώστε να μην επηρεάζουν την επίδοσή τους στα μαθήματα, αφού όσο μεγάλη και αν είναι μια δυσκολία την φέρει κανείς ευκολότερα όταν βρίσκεται σε ένα ομαδικό περιβάλλον εντός του οποίου δημιουργούνται ισχυροί δεσμοί όμοιοι με εκείνους μιας οικογένειας», απαντά ο καθηγητής που βρίσκει ομοιότητες στη λειτουργία της σχολής που διδάσκει εδώ και περίπου πέντε χρόνια με εκείνη του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, από όπου έλαβε τον μεταπτυχιακό και διδακτορικό του τίτλο.

Ο πλωτάρχης και επιτηρητής των δευτεροετών δοκίμων, Βασίλης Βλάχος.

Ένας από τους επιτηρητές της σχολής είναι και ο Βασίλης Βλάχος, ο προαναφερθείς πλωτάρχης με τις αναφορές στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο, ο οποίος έχει αναλάβει την επίβλεψη των δευτεροετών δοκίμων και περιστασιακά την ξενάγησή μας στις εγκαταστάσεις των μελλοντικών σημαιοφόρων. Περνώντας από την πλατεία όπου γίνεται η πρωινή επιθεώρηση, από το άγαλμα του πρώτου πεσόντα της σχολής κατά την απόβαση της Χίου, Ιωάννη Παστρικάκη, από τις αθλητικές εγκαταστάσεις και την τραπεζαρία, μου εξομολογείται πως πριν μια εικοσαετία η αγάπη του για την θάλασσα σε συνδυασμό με τα ρεπορτάζ που διάβαζε σε στρατιωτικά περιοδικά της εποχής τον οδήγησαν μέχρι την περιοχή του Χατζηκυριάκειου στον Πειραιά. Στο δίλημμα «στεριανή δουλειά ή καθημερινή απασχόληση, βλέποντας μόνο μπλε ορίζοντα», η απάντησή του είναι αβίαστη. «Σαφώς νιώθω καλύτερα στην θάλασσα, ναυτικός σημαίνει να ταξιδεύεις. Φυσικά πρέπει να ξέρεις πως τα ταξίδια που θα κάνεις δεν είναι τουριστικά και πως η ζωή εντός του πλοίου έχει και τις δυσκολίες της, ορισμένες φορές για παράδειγμα πρέπει να μείνεις ξάγρυπνος» εξηγεί λίγο πριν φιλήσει ευλαβικά την ευμεγέθη εικόνα του Αγίου Νικολάου, στο εκκλησάκι που βρίσκεται απέναντι από το χώρο διαμονής των σπουδαστών. Καθώς πληροφορούμαι πως το κοντινό κτίριο -από όπου βλέπω να βγαίνουν κοντά παντελονάκια και ναυτικές φανέλες- περιλαμβάνει και χώρο αναψυχής, απορώ για το πως διασκεδάζουν οι δόκιμοι στον ελεύθερό τους χρόνο. «Έχουν τηλεόραση και πρόσβαση στο ίντερνετ. Παρόλα αυτά, συνήθως αφιερώνουν την ώρα αυτή στη μελέτη τους», αποκρίνεται με βεβαιότητα ο επιμελητής τους.

«Δηλαδή εμείς θεωρούμαστε pop;»

«Δηλαδή εμείς θεωρούμαστε pop;», με ρωτά χαμογελώντας ένας εκ των δοκίμων που συνάντησα κατά τη διάρκεια του διαλείμματός του, όταν έλυσα την περιέργειά του σχετικά με το που θα δημοσιευθεί το ρεπορτάζ. Αφήνοντας πίσω μου εκείνον κι άλλους τρεις συμφοιτητές του που όφειλαν να επιστρέψουν στο διδακτήριο για την επόμενη παράδοση κατευθύνομαι προς το μουσείο. Στολές περασμένων δεκαετιών, φρεγάτες σε μακέτες, κορνιζαρισμένες διαταγές πολέμου και παλιά ναυτικά όργανα, όπως ένας εξάντας που υπήρξε χρήσιμος σε ένα πλήρωμα που δε γνώρισε ποτέ τι σημαίνει δορυφόρος παρά έβρισκε τη γεωγραφική θέση κοιτάζοντας τα αστέρια, είναι μερικά από τα πολύτιμα εκθέματά του. Καθώς η ξενάγηση συνεχίζεται, δύο άλλα αστέρια που ανεμίζουν σε μια σημαία και σηματοδοτούν το βαθμό του υποναύαρχου με καλούν να εγκαταλείψω τη θέα στο πέλαγος και να κατευθυνθώ πάλι προς το επιβλητικό κτίριο του διοικητηρίου.

Ο διοικητής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Γεώργιος Λεβέντης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

47 λόγοι για να (ξανα)αγαπήσετε τον Πειραιά σ' ένα Σαββατοκύριακο

Το εγερτήριο στις έξι και τέταρτο το πρωί, η γυμναστική πριν το πρώτο γεύμα της ημέρας, τα μαθήματα εντός των αιθουσών από τις οχτώ μέχρι τη μία το μεσημέρι, το μεσημβρινό γεύμα, ο ελεύθερος χρόνος πριν και μετά τις απογευματινές αθλητικές δραστηριότητες και το δείπνο αποτελούν τις καθημερινές συνήθειες των δοκίμων που μπαίνουν κάτω από το πάπλωμά τους στις δέκα και μισή το βράδυ. Μαθαίνοντας πως έχουν έξοδο από το μεσημέρι της Παρασκευής μέχρι το βράδυ της Κυριακής -ενώ εκείνοι που έχουν αποφύγει τις ποινές και έχουν τις καλύτερες επιδόσεις εξέρχονται της σχολής και τις Τετάρτες- αναρωτιέμαι αν οι σαράντα ετησίως επιλαχόντες ανταποκρίνονται στο απαιτητικό τους πρόγραμμα δίχως να δυσανασχετούν. Ο σημερινός διοικητής, Γεώργιος Λεβέντης, φοίτησε στη σχολή τη δεκαετία του ’80 και αναγνωρίζει πως κάθε αρχή είναι δύσκολη, ακόμη και αν έχεις καταβάλει μεγάλη προσπάθεια κατά τη διάρκεια των πανελλαδικών εξετάσεων για να πιάσεις την υψηλότατη βάση του ιδρύματος που υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. «Το πρόγραμμα σίγουρα είναι απαιτητικό, μπορεί στο πρώτος έτος να το αισθάνονται βαρύ ωστόσο όσο περνούν τα έτη καταφέρνουν και το συνηθίζουν. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν τρόπο ζωής στον οποίο οι δόκιμοι μαθαίνουν να διοικούνται και να δείχνουν σεβασμό στους ανώτερούς τους, έτσι ώστε όταν ορκιστούν ως νέοι σημαιοφόροι να μπορέσουν να διοικήσουν οι ίδιοι. Όλα αυτά τα παιδιά θα γίνουν αξιωματικοί που θα έχουν υπό την ευθύνη τους ομάδες ανθρώπων και πλοία τα οποία θα πρέπει να διαχειριστούν, δεν είναι εύκολο λοιπόν να ανταποκριθείς σε μια τέτοιου είδους εξουσία χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση. Όταν θες να είσαι και στρατιωτικός και ναύτης, πρέπει να γνωρίζεις πως θα λείπεις αρκετά από το σπίτι σου, πως θα οφείλεις να λαμβάνεις αποφάσεις υπό πίεση, πως το καράβι κουνάει γιατί έτσι είναι οι συνθήκες στη θάλασσα», εξηγεί ο διοικητής καθισμένος κάτω από το πορτρέτο του πρώτου προκατόχου του, Ηλία Κανελλόπουλου. Η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων ως ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα ακολουθεί το θεσμικό πλαίσιο όλων των δημοσίων πανεπιστημίων, από τον τρόπο εισαγωγής με τη διαδικασία των πανελλαδικών εξετάσεων και τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης έως τα καθορισμένα εξάμηνα και τις πιστωτικές μονάδες των μαθημάτων. «Η ναυτοσύνη είναι το σημαντικότερο όμως στοιχείο που θέλουμε να μεταδώσουμε στους σπουδαστές μας. Για να συμβεί αυτό αφενός υπάρχει η ακαδημαϊκή επιμόρφωση, αφετέρου το εν πλω εκπαιδευτικό πρόγραμμα αποτελεί ένα άκρως σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσής τους».

Η Ζωή στο Ναυτικό. Στην κυριολεξία.

Αφού έγραψα σε ένα χαρτί το όνομα του site, όπως μου ζήτησε ο διοικητής της σχολής λίγο πριν με αποχαιρετήσει με μια θερμή χειραψία επισκέφτηκα τον προσομοιωτή πολεμικού πλοίου που βρίσκεται εντός των εργαστηρίων και αντικαθιστά τους χειμερινούς μήνες τον πραγματικό, μελλοντικό χώρο εργασίας των σπουδαστών. Αφήνοντας πίσω μου και το τελευταίο μέρος της ξενάγησης παρακολουθώ έναν δόκιμο να τρέχει αγέρωχα μπροστά από το παλιό θεραπευτήριο καθώς κατευθύνομαι πίσω στην οδό Αιγαίου προκειμένου να παραλάβω την ταυτότητα που με βοήθησε να ανακαλύψω μια άγνωστη πλευρά της πόλης, εκεί όπου το κύμα διαβρώνει τα βράχια της Πειραϊκής.