Η πρόγνωση έχει πάντα ρίσκο για τους μετεωρολόγους. «Είναι σαν να παίζεις στοίχημα σε ποδοσφαιρικό αγώνα» όπως λένε χαρακτηριστικά. Πλέον όμως, έχουν προχωρήσει πάρα πολύ τα αριθμητικά μοντέλα με αποτέλεσμα, για διαστήματα 24-48 ωρών, οι πιθανότητες να είναι από 80% και πάνω! Πού βρίσκεται όμως η δυσκολία μιας πρόβλεψης; «Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι σήμερα στην Αθήνα θα βρέξει. Τα προβλήματα αρχίζουν σε περιπτώσεις όπως όταν μας πήρε μια μέρα η πρεσβεία του Μεξικό και μας είπε ότι από τις 6 μέχρι τις 12 το βράδυ θα είχαν γιορτή στο Βυζαντινό Μουσείο. Το θέμα είναι ότι την προηγούμενη μέρα το μοντέλο μάς έδινε 50% πιθανότητα βροχής, ενώ την επόμενη έδινε 30%. Παρόλο που μειώθηκε αρκετά η πιθανότητα, μπορεί σε εκείνο το σημείο να βρέξει πάρα πολύ αφού υπάρχει ακόμα ένα 30%» λέει ο διευθυντής προγνώσεων της ΕΜΥ .
Η βροχή, το χιόνι, το χαλάζι και το χιονόνερο, αποτελούν έννοιες της αρχαιοελληνικής λέξης «υετός». Κατά την πρόγνωση, ο υπολογιστής δεν δίνει στοιχεία στον μετεωρολόγο για το τι από όλα αυτά θα ρίξει την επόμενη μέρα. Ο μετεωρολόγος κρίνει τι θα είναι αυτό, ανάλογα με την εποχή, την θερμοκρασία, τι βλέπει στους χάρτες κλπ. Πολλές φορές έχουμε ακούσει να λένε ότι ο καιρός μπορεί να επηρεάσει διάφορα άλλα φυσικά φαινόμενα, όπως ο σεισμός. Ο Αντώνης Λάλος είναι κατηγορηματικός «Ο καιρός δεν σχετίζεται με άλλα φαινόμενα. Μπορεί καμιά φορά να ακούς την φράση “έχει κουφόβραση, θα κάνει σεισμό”, αλλά αυτά δεν ισχύουν.»
Τα πρωτοβρόχια που μαθαίνουμε από το δημοτικό, φέτος ήρθαν νωρίς. Αυτό δείχνει ότι, μέχρι στιγμής, είναι μια φυσιολογική χρονιά, σύμφωνα με τους μετεωρολόγους. Παρόλα αυτά, όλα είναι ρευστά. Οι προβλέψεις γίνονται με αριθμητικά μοντέλα, κάτι σαν τις εξισώσεις που είχαμε μάθει στο σχολείο Χ3-2Χ2+2Χ+1. Αν σ’ αυτή την εξίσωση βάλεις όπου Χ το 1, σου δίνει διαφορετικό αποτέλεσμα από το να βάλεις 1,0001. Από την στιγμή που κάθε μέρα κάνεις ένα πείραμα και αλλάζει κάτι στην ατμόσφαιρα, σημαίνει ότι η επόμενη ή η μεθεπόμενη μέρα επηρεάζεται ακόμα περισσότερο. «Ιδιαίτερα τους μήνες Σεπτέμβρη και Οκτώβρη που θεωρούνται μεταβατικοί, όποιος προσπαθήσει να πιάσει την Τρίτη ή την Πέμπτη μέρα πρέπει να είναι πολύ τυχερός. Φαντάσου ότι αυτές τις μέρες ερχόμαστε το πρωί και δεν ξέρουμε αν η Αθήνα θα «πνιγεί» ή δεν θα ρίξει σταγόνα και θα γίνουμε ρεζίλι στον κόσμο» λέει χαρακτηριστικά ο διευθυντής προγνώσεων στην Popaganda και συνεχίζει «Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι θα έχουμε έναν κανονικό χειμώνα με πολλές βροχές και πολλούς νοτιάδες οι οποίοι θα ξεκινήσουν από τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου. Πόσους νοτιάδες θα έχουμε, πότε θα χιονίσει στην Αθήνα για πρώτη φορά-που πρέπει να χιονίσει φέτος- πόσες φορές θα χιονίσει τον Δεκέμβρη και αν το χιόνι θα φτάσει μέχρι το γόνατο στα Βόρεια Προάστια, δεν μπορούμε να το προβλέψουμε».
Το ρολόι του κέντρου επιχειρήσεων στο Ελληνικό δείχνει τρεις ώρες πίσω από την ώρα Ελλάδας, θυμίζοντας ότι όλες οι χώρες πάνε με ώρα Γκρίνουιτς για να συμβαδίζουν. Το κέντρο λειτουργεί όλο το 24ωρο. Το πρωί εξυπηρετεί πολύ κόσμο μια και έχει πολλές δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με απαιτήσεις φορέων. Υπάρχουν μόνιμοι πελάτες που ενδιαφέρονται για πρόγνωση σε συγκεκριμένα σημεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Ελληνικά Πετρέλαια που ενημερώνονται για τις συνθήκες που επικρατούν στον κόλπο της Ελευσίνας και σε άλλες περιοχές, ώστε να μπορέσουν να ξεφορτώσουν καύσιμα. Ο αγωγός που χρησιμοποιούν έχει όριο κάποια μποφόρ ώστε να μπορεί να δέσει. Αλλιώς μπορεί να σπάσει και να έχουμε διαρροή στην θάλασσα. Άλλοι πελάτες της υπηρεσίας είναι η Αττική και η Εγνατία οδός που ενδιαφέρονται, κυρίως τους χειμερινούς μήνες, από ποιο υψόμετρο μπορεί να πιάσει χιόνι. Επίσης, υπάρχουν δύο άνθρωποι που ασχολούνται με δελτία και προειδοποιήσεις (warnings) των αεροδρομίων της χώρας. Τέτοιες προειδοποιήσεις έχουμε όταν είναι πάνω από ένα σημείο η ένταση του ανέμου ή όταν ο άνεμος είναι κάθετος στον διάδρομο προσγείωσης. Αυτές οι προειδοποιήσεις δεν πάνε μόνο στην ΥΠΑ ή στο τοπικό αεροδρόμιο, αλλά κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο γιατί υπάρχουν και charters. «Έχει τύχει πολλές φορές να έρχονται charters από το εξωτερικό και να κόβουν βόλτες πάνω από το αεροδρόμιο μη μπορώντας να κατέβουν γιατί δεν έλαβαν υπόψη τους τις προειδοποιήσεις» λέει ο Αντώνης Λάλος.
Βροχόμετρο, ειδικό όργανο που μετράει το ύψος της βροχής.
Στην Ελλάδα υπάρχουν 46 αεροδρόμια! Εξαιρετικά μεγάλος αριθμός. Την ίδια στιγμή, ο μέσος όρος σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν ξεπερνάει τα 10! Ακόμα και η Γερμανία που είναι δέκα φορές μεγαλύτερη, έχει λιγότερα αεροδρόμια. Εκτός αυτού όμως, τα δικά μας έχουν μεγάλες ιδιομορφίες. «Μπορεί μερικές φορές να ακούς ότι όλη η Ελλάδα είναι μια χαρά, αλλά στην Ρόδο που έχει ένα βουναλάκι στο αεροδρόμιο, αν πιάσει λίγο νοτιοανατολικός άνεμος, να μην κινείται τίποτα». Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες μόνο των αεροπλάνων, αλλά και μικρότερων σκαφών, όπως τα ανεμοπλάνα. Για τον λόγο αυτόν έχει χωρίσει το ελληνικό FIR σε τέσσερα κομμάτια και βγάζει επιπλέον πληροφορίες, όπως για ενισχυμένους ανέμους σε χαράδρες. Οι ανεμοπτεριστές χρειάζονται τα περίφημα «κύματα όρους» για να πετάξουν που συνήθως τα συναντούν άνοιξη ή καλοκαίρι μεσημέρι. Με λίγα λόγια, μιλάμε για έναν πολύ μεγάλο αριθμό πληροφοριών που πρέπει να διαχειριστεί η ΕΜΥ και που λογικά θα αυξηθεί, μια και σε λίγο καιρό θα ξεκινήσουν τα υδροπλάνα που έχουν μεγάλες δυσκολίες. Ο διευθυντής της ΕΜΥ είπε για το θέμα «Στην μέτρηση των ανέμων, κάθε πέντε κόμβοι αντιστοιχούν σε ένα μποφόρ. Άρα, οι 11-16 κόμβοι αντιστοιχούν σε τέσσερα μποφόρ. Τα υδροπλάνα έχουν τέτοιες απαιτήσεις που με 12 κόμβους ίσως και να μην μπορούν να κινηθούν. Οι απαιτήσεις κατεβαίνουν τόσο πολύ σε νούμερα που αρχίζει να γίνεται επικίνδυνο γιατί δεν θα παίζουν ρόλο μόνο οι κόμβοι, αλλά και το πού θα βρίσκεται ο διάδρομος. Μπορεί να έχει νοτιά και να μην μπορεί να κατέβει όχι με 16 κόμβους, αλλά ούτε με 6. Όταν έχεις ένα τόσο ευάλωτο μέσο, είναι λογικό ότι θα κόβεται σχεδόν κάθε μέρα . Από την άλλη βέβαια υπάρχουν υδροπλάνα σε άλλες χώρες με χειρότερες καιρικές συνθήκες, όπως ο Καναδάς, που είναι εκτεθειμένες σε πολλά φαινόμενα. Λογικά, σ’ αυτό το θέμα θα εμπλέκονται αρκετοί φορείς όπως λιμενικό, ΕΜΥ και ίσως ΥΠΑ».
Στο site της ΕΜΥ μπορεί κανείς να ενημερωθεί για τον καιρό ανά πάσα στιγμή χρησιμοποιώντας το Meteoalarm. Πρόκειται για το ευρωπαϊκό σύστημα προειδοποιήσεων που βοηθάει να ενημερώνονται όσοι βρίσκονται στον ευρωπαϊκό χώρο με κάθε λεπτομέρεια. Σύμφωνα με τους ανθρώπους της ΕΜΥ, θα έπρεπε να είναι ακόμα πιο λεπτομερές, αλλά περιμένουν να εξοικειωθεί περισσότερο ο κόσμος που προτιμά, ακόμα και σήμερα, να παίρνει τηλέφωνο για να μάθουν ποια ώρα θα έχει καταιγίδα. Ένα βασικό εργαλείο των μετεωρολόγων είναι οι χάρτες ανώτερης ατμόσφαιρας που προκύπτουν από τις ραδιοβολίσεις και αναφέρουν τιμές από την διεύθυνση και την ένταση των ανέμων. Στους χάρτες βλέπουμε τι γίνεται μια συγκεκριμένη στιγμή, σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης. Η ατμόσφαιρα είναι κάτι το ενιαίο. Ένα «χαμηλό» μπορεί να υπάρχει από πολύ ψηλά στην ατμόσφαιρα μέχρι κάτω.
Σε ένα σύνηθες ύψος 18.000 ποδιών βγαίνει ένας χάρτης που είναι πολύ σημαντικός για τους μετεωρολόγους όπου βλέπουν τα χαμηλά βαρομετρικά. Αφού τα εντοπίσουν, ψάχνουν ποιες περιοχές θα επηρεάσουν, πόσο βαθιά είναι και τι θερμοκρασίες έχουν μέσα τους. Οι καμπύλες επάνω στους χάρτες έχουν να κάνουν με το πόσο βαρύς θα είναι ο καιρός, πόσο γρήγορα θα περάσει και από πόσες περιοχές θα επηρεάσει Ένας άλλος χάρτης, στα 1.500 μέτρα βοηθάει τους επιστήμονες να προγνώσουν τις θερμοκρασίες. Σ’ αυτό το ύψος, οι πιο πολλοί λόφοι και οι χαμηλές βουνοκορφές έχουν τελειώσει και είναι πιο στρωτή η ροή της ατμόσφαιρας. Αν ήταν σε πιο χαμηλό υψόμετρο δεν θα μπορούσαν να βγάλουν σαφή συμπεράσματα γιατί μεσολαβούν εμπόδια στην ροή του ανέμου. Αφού γίνουν οι πραγματικοί χάρτες, τις τιμές που έχουν βγει τις παίρνει το μοντέλο που λειτουργεί με πολύπλοκες εξισώσεις μεγάλου βαθμού ή και διαφορικές. Αμέσως αρχίζουν οι υπολογιστές που έχουν τεράστιες δυνατότητες να «τρέχουν» με τις αρχικές τιμές μέχρι να δείξουν πώς θα είναι η κατάσταση μετά από 12 ώρες, 24 ώρες, 36 ώρες κ.ο.κ.
Μεγάλη απορία πολλών πολιτών είναι γιατί μόλις πιάσει λίγο χιόνι στην Αθήνα, σταματάνε να λειτουργούν τα πάντα. Σύμφωνα με τον Αντώνη Λάλο, δεν έχουμε εξοικειωθεί με κάποια φαινόμενα. Άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, έχουν οργανώσει τις υπηρεσίες τους διαφορετικά γιατί ξέρουν ότι τον μισό χρόνο έχουν χιόνια. Είναι υποχρεωμένες να έχουν τέτοιον αριθμό μηχανημάτων και να είναι τόσο διαφορετικά δομημένος ο κάθε δήμος τους ώστε ο κόσμος να μπορεί να κυκλοφορεί και με -30! Στην Αθήνα, αν πάμε να οργανωθούμε για -5 βαθμούς που συμβαίνει μια φορά στα 50 χρόνια και πιάνει δύο μέτρα χιόνι, θα πέσουμε έξω οικονομικά.Όσον αφορά όμως, στις πλημμύρες, υποστηρίζει ότι η Αθήνα αναπτύχθηκε άναρχα και μας θυμίζει πως παλιά που δεν ήταν χτισμένη όλη η Αττική, υπήρχαν φυσικές οδοί, όπως ο Ιλισός, για να φεύγουν τα νερά. Σήμερα, τα ρέματα πλημυρίζουν με το παραμικρό γιατί μπορεί να έχουν κλείσει σε διάφορα σημεία. Επίσης, θεωρεί πως παίζει μεγάλο ρόλο το ότι καήκανε δάση που θα συγκρατούσαν τα νερά. «Από την στιγμή που η Αθήνα έγινε αυθαίρετα στα προάστια φτιάχνοντας πρώτα τα σπίτια και μετά τις υποδομές, έπρεπε να γνωρίζουμε ότι θα υπήρχε θέμα» λέει χαρακτηριστικά.
Από όλο το δελτίο ειδήσεων, θα έλεγα ότι είμαστε οι μόνοι που λέμε αλήθειες που επαληθεύονται σε πολύ σύντομο διάστημα, λέει ο Αντώνης Λάλος
Στην σημερινή εποχή όμως, μετεωρολόγος σημαίνει και τηλεοπτικές προβλέψεις. Για την ακρίβεια, στις ώρες με την μεγαλύτερη τηλεθέαση ανήκει και η ώρα του καιρού. ο Αντώνης Λάλος, έχοντας περάσει πάνω από είκοσι χρόνια στα τηλεοπτικά πλατό δηλώνει μεταξύ σοβαρού και αστείου «Από όλο το δελτίο ειδήσεων, θα έλεγα ότι είμαστε οι μόνοι που λέμε αλήθειες που επαληθεύονται σε πολύ σύντομο διάστημα. Στο υπόλοιπο δελτίο μπορεί να ακούς επί δύο χρόνια ότι η εφορία θα δώσει περιθώριο 100 δόσεων για την εξόφληση οφειλομένων».Θυμάται το ξεκίνημά του στην ΕΡΤ την περίοδο που ξεκινούσε και η ιδιωτική τηλεόραση. «Ήταν η εποχή που περιμέναμε να μας στείλουν με τέλεξ την πρόγνωση στο κανάλι». Σύμφωνα με τον μετεωρολόγο, στην αρχή υποχρεώσανε επιστήμονες της ΕΜΥ να βγάζουν τηλεοπτικές προβλέψεις. Οι περισσότεροι δεν ήθελαν γιατί ήταν μια ακόμα υπερωρία για αυτούς. Τότε υπέγραφαν οι υπουργοί Άμυνας, Τύπου και Προεδρίας για να πάνε μετεωρολόγοι στην ΕΡΤ. Στην αρχή τους πλήρωνε η μετεωρολογία και στην συνέχεια τα κανάλια. Υπήρχε δεοντολογία που δεν τους άφηνε να ξεφύγουν από την τυπική πρόβλεψη. Ο Αντώνης Λάλος θυμάται ακόμα τα σχόλια από τους διευθυντές του όταν το ’89 αντί να πει το τυπικό «Καλός θα είναι ο καιρός αύριο», είπε «Παρότι ο καιρός θα είναι καλός, λόγω της αυξημένης υγρασίας, θα υπάρχει δυσφορία». Επίσης, για το γνωστό δελτίο καιρού για τους αγρότες, θυμάται ότι υπήρχε γεωπόνος με μεταπτυχιακό από το υπουργείο γεωργίας που έπαιρνε με φαξ τις αναφορές που στέλνανε από τα διάφορα κέντρα και, με βάση τον καιρό, έδινε συμβουλές ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιοχής.
Με αφορμή την μεγάλη σχέση που έχει αναπτύξει η ΕΜΥ με το κοινό, τόσο μέσω τηλεόρασης όσο και μέσω τηλεφώνου, η Popaganda ζήτησε από τον Αντώνη Λάλο να θυμηθεί κάποιο περιστατικό από παλιότερη βάρδια. «Παίρνουν μερικοί και κάνουν πλάκα. Ένα καλοκαίρι που ήμασταν χαλαροί, είχα έρθει για νυχτερινή βάρδια. Εκείνες τις μέρες λέγαμε ότι γενικά θα ήταν αίθριος ο καιρός. Όταν ήρθα όμως εγώ είχε ρίξει πολύ βροχή εκείνη την ημέρα. Με παίρνει ένας και με ρωτάει αν θα βρέξει στο θέατρο του Παπάγου. Του είπα ότι δεν έβλεπα κάτι τέτοιο. «Τι λες ρε μαλάκα; Έχει πλημμυρίσει.
