Από το παράθυρο της τάξης μπορούσες να δεις την Πλάκα και την πίσω μεριά της Ακρόπολης. Σε ορισμένες αίθουσες είχαν απομείνει κάποια σημάδια του παλιού αρχοντικού στην οδό Ηπίτου. Σκαλιστοί τοίχοι, τζάκια και τα δωμάτια υπηρεσίας στο υπόγειο. Επιστρέφοντας στην τάξη, έρχεται στο νου εύκολα η εικόνα του μαθητή να σκαλίζει τον τοίχο με στόχο να τον τρυπήσει τελείως. Η τρύπα που είχε δημιουργηθεί ήταν τόσο μεγάλη που βόλευε για κάθε λογής ροχάλα και μικροαντικείμενο. Κάποια στιγμή ένας καθηγητής αντέδρασε στην καταστροφή της δημόσιας περιουσίας και οι μαθητές απάντησαν καλύπτοντας τον βανδαλισμό με μια αφίσα του Σουγκλάκου σε στάση μάχης να απευθύνει το βασανιστικό ερώτημα: «Θα δείρει ο Τάισον τον Σουγκλάκο;» Σίγουρα η εικόνα αυτή δεν συνάδει με ένα γυμνάσιο που είχε τόσους τίτλους -Γεννάδειο, Πρότυπο, Πειραματικό και Πρώτο- αλλά ήταν η πραγματικότητα σε μια ταραγμένη περίοδο για ένα ιστορικό σχολείο, αλλά και για την ίδια την παιδεία. Μεταφερόμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’90, τότε που η πολλή μεταρρύθμιση είχε οδηγήσει σε τριτοκοσμική υποβάθμιση της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Έχοντας θητεύσει σε αυτό το σχολείο που άλλαξε κτίριο τρεις φορές μου φάνηκε τουλάχιστον παράξενη η δήλωση του υπουργού Παιδείας, Αριστείδη Μπαλτά, που παρομοίαζε τα Πειραματικά με «χιτλερικά σχολεία» που «κολλάνε στους μαθητές τη ρετσινιά της αριστείας». Όσοι αποφοίτησαν από κάποιο πειραματικό λίγο πριν το ευρώ κάνει την εμφάνιση του στα ελληνικά ATM, δεν γνώρισαν κανένα διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών από τα υπόλοιπα. Αντίθετα οι μαθητές και οι καθηγητές του Πρώτου Πειραματικού συνυπήρξαν σε απίστευτες συνθήκες εκπαιδευτικής επιβίωσης μ’ ένα σχολείο που ήταν απέξω κούκλα και από μέσα πανούκλα. Αλλά τα χρόνια πέρασαν, ήρθαν κι άλλες μεταρρυθμίσεις και ξαφνικά το 2015 η Αριστερά, στην εξουσία πια, έφερε τα πειραματικά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Γιατί; Σύμφωνα με απόφαση του Υπουργού καταργούνται όλες οι εξετάσεις εισαγωγής στα 55 Πειραματικά σχολεία και η εισαγωγή θα γίνεται με κλήρωση. Στα 5 Πρότυπα που υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα (Ιωνίδειος, Βαρβάκειος, Ανάβρυτα, Ζωσιμαία, Ευαγγελική Σχολή) επιτρέπεται στις διοικήσεις των σχολείων να αποφασίσουν τον τρόπο εισαγωγής των μαθητών.
Μια επιστροφή στον τόπο του εγκλήματος μετά από χρόνια έχει πάντα ενδιαφέρον. Το Πρώτο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο βρίσκεται στην οδό Αδριανού. Είναι κι αυτό παλιό νεοκλασικό που μετά το σεισμό του 1999 υπέστη μια σαρωτική ανακαίνιση. Την Παρασκευή πριν το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας τα παιδιά ήταν σε αποκριάτικη διάθεση. Σερπαντίνες παντού, δυνατή μουσική και μια σχολική γιορτή σε εξέλιξη. Κάποιοι γονείς μαζεμένοι περίμεναν να ενημερωθούν για μια εκδρομή στην Ιταλία και στον προθάλαμο του γραφείου του διευθυντή επικρατούσε αναβρασμός: μαθητές άφηναν τα απουσιολόγια και καθηγητές έκλειναν τις τελευταίες εκκρεμότητες. Το τηλέφωνο χτυπά και μια καθηγήτρια προτρέπει τους ενδιαφερόμενους να επισκεφθούν το AlfaVita.gr ώστε να δουν τις απόψεις των εκπαιδευτικών πάνω στις απόψεις τότε-αποφάσεις σήμερα του υπουργού. Για να γίνει κάποιος καθηγητής σ’ ένα πειραματικό απαιτείται μια διαδικασία: να υποβάλλει φάκελο, ν’ αξιολογηθεί και να περάσει συνέντευξη. Για να περάσει όμως κάποιος μαθητής;
Το παράπονο του πιο cool γυμνασιάρχη που μπορεί να συναντήσετε στη ζωή σας, του Κωστή Κοντογιάννη, είναι ότι το πρόγραμμα σπουδών στα Πειραματικά μετράει λίγα χρόνια. «Μόλις 2,5 χρόνια. Ακόμα τα παιδιά που πέρασαν με εξετάσεις δεν έχουν προλάβει να πάνε στο λύκειο. Δεν έχει προλάβει να περάσει μια πενταετία από τότε που ξεκινήσαμε ώστε να βγουν κάποια συμπεράσματα, να γίνουν κάποιες μελέτες». Για όσους δεν ξέρουν τι γίνεται αυτά τα 2,5 χρόνια με τα πειραματικά αξίζει να πούμε πως τα παιδιά όταν τελειώνουν το δημοτικό και θέλουν να περάσουν σε κάποιο πειραματικό σχολείο όπου ακολουθείται ένα διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών. «Η ύλη που δίνουν τα παιδιά έχει σχέση με τα βασικά μαθήματα που κάναν στο δημοτικό. Αυτό που βλέπει κανείς δεν είναι η βαθμολογία αλλά η συγκρότηση του παιδιού. Για παράδειγμα έχουμε πάρει παιδί που είχε 13,5 επειδή θεωρήσαμε ότι μπορεί ν’ αντιληφθεί τον τρόπο διδασκαλίας». Οι εξετάσεις είναι και το πρόβλημα του υπουργού που θεωρεί ότι δεν μπορεί τα παιδιά να δίνουν τόσες πολλές.
2,5 χρόνια της λειτουργίας των 55 Πειραματικών. Υπάρχουν ακόμα 5 Πρότυπα σχολεία. Όλα επιλέχθηκαν βάσει αξιολόγησης.
78 οι μαθητές που περνάνε στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου.
280 αιτήσεις είχε την πρώτη χρονιά το Πρώτο Πειραματικό Γυμνάσιο.
400 ήταν οι αιτήσεις το 2014.
84 ήταν ο χαμηλότερος και 107 ο υψηλότερος βαθμός εισαγωγής (στα 120 μόρια).
5.000 παιδιά αριθμούν σήμερα τα Πειραματικά και Πρότυπα. Αριθμός που αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια.
Ο κ. Κοντογιάννης δεν θεωρεί ότι οι εξετάσεις στο δημοτικό είναι κάτι που μπορεί να βλάψει ένα παιδί. Αντίθετα μπορεί να το επηρεάσει αν δεν καταλαβαίνει τι του γίνεται μέσα στο σχολείο. «Αν δεν έχω τη δυνατότητα να τρέξω αυτά που θέλω γιατί έχω απέναντι κάποια παιδιά που δεν τους κάνει το περιβάλλον, τότε θα κάνω πίσω. Τα παιδιά δεν φταίνε σε τίποτα που τα βάλαμε εδώ. Το θα κάνω πίσω σημαίνει ότι σιγά, σιγά θ’ αποδομώ το σχολείο, θ’ αυτολογοκρίνομαι». Σαν να μουλαρώνετε, τον προγκάω. Μπαίνει στο site του σχολείου και μου δείχνει έναν μακρύ κατάλογο με ακαταλαβίστικες μαθηματικές έννοιες και προγράμματα. «Εδώ είναι τα μαθηματικά του Α1. Όλα σχεδόν τα μαθήματα τα τρέχουν αποκλειστικά σε υπολογιστές. Αν ένα παιδί δεν μπορεί να γράψει το όνομα του, θα του κάνεις φυσική με υπολογιστές; Υπάρχουν παιδιά που τελειώσαν το δημοτικό και δεν ξέρουν προπαίδεια. Τα παιδιά αυτά στο συγκεκριμένο περιβάλλον δεν μπορούν να περάσουν καλά. Δεν μπορείς να υποχρεώνεις τα παιδιά να συμμετέχουν σε υψηλού επίπεδου εκπαιδευτικές δραστηριότητες αν δεν μπορούν ν’ ανταπεξέλθουν σε αυτές. Η κλήρωση βασίζεται πάνω σε μια ιδεοληψία ότι δεν πρέπει να γίνονται εξετάσεις στα παιδιά. Εγώ δεν θεωρώ ότι τα παιδιά δεν παθαίνουν τίποτα να δώσουν εξετάσεις στις εξετάσεις. Δεν μουλαρώνουμε απλά υπάρχουν μέθοδοι που δεν πρέπει να εφαρμόζονται σε τυχαίο δείγμα. Ψαχνόμαστε σε πράγματα που δεν είναι ανάγκη και δεν πρέπει να γίνονται σε ένα κανονικό δημόσιο σχολείο. Όπως στη Formula 1 που δοκιμάζονται τεχνολογίες, τις οδηγούν οι Σουμάχερ, βρίσκουν τι διορθώσεις χρειάζονται στα καινούρια συστήματα και μετά τις περνάνε σε όλα τα αυτοκίνητα. Αυτό συμβαίνει και με τον πειραματισμό. Δεν μπορώ να πάω να κάνω κάτι τι στιγμή που ξέρω ότι δικαίως ο απέναντι μου δεν το παρακολουθεί. Από τα παιδιά που ήταν με κλήρωση οδηγήσαμε σε αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος τουλάχιστον τέσσερα που δεν μπορούσαν να παρακολουθήσουν. Είναι σαν να εξηγώ τη διαφορά του Φρόιντ με τον Λακάν στα γιαπωνέζικα. Πόση υπομονή να κάνεις; Δεν παίρνουμε μαθηταράδες αλλά να έχουν μια συγκρότηση. Δεν έχει μέσο όρο 19,5 το σχολείο. Επίσης κάνουμε και λάθη. Για παράδειγμα διαπιστώσαμε ότι ο μέσος όρος στα μαθηματικά της 1ης Γυμνασίου είναι υψηλός. Αυτό σημαίνει ή ότι κάνουμε πολύ εύκολα πράγματα ή ότι κάνουμε δύσκολα και είμαστε επιεικείς».
Η συζήτηση μας συνέχεια διακόπτεται. Πότε ο πράκτορας για την εκδρομή στην Ιταλία, πότε κάποιο τηλεφώνημα για τη δημιουργία «έξυπνων» τάξεων με tablets. Η συζήτηση, όμως, για το ρόλο των πειραματικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση τώρα ξεκινάει. Είναι μια ιδεοληψία του υπουργού ή ένα όραμα για ένα σχολείο χωρίς εξετάσεις; Είναι, ίσως, απρέπεια να κρίνουμε από τον πρώτο μήνα έναν υπουργό που όταν μιλά κάνει αναφορές στον Αλτουσέρ. Ο διάλογος πάντως με τους άμεσα εμπλεκόμενους (καθηγητές, μαθητές και γονείς) είναι πάντα χρήσιμος πριν από οποιαδήποτε απόφαση. Ειδικά όταν αυτή η ιστορία θα αφορά σε λίγο καιρό πάνω από 15.000 μαθητές.
