Ήταν ακόμη Νοέμβριος, όταν επιστρέφοντας από τη δουλειά ή τη βόλτα, βρήκαμε ένα χαρτί στη χαραμάδα της εξώπορτας να μας περιμένει. Όσες και όσοι βρισκόμασταν στο σπίτι τη στιγμή της επίσκεψης του απογραφέα, ανοίξαμε – ή και όχι – την πόρτα, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι μπορεί να θέλει ο άγνωστος άνθρωπος που στεκόταν μπροστά μας.
Το 2021 ήταν, μεταξύ άλλων, η χρονιά της απογραφής πληθυσμού, η οποία διενεργείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) σε ολόκληρη τη χώρα κάθε δέκα χρόνια. Για τους εξοικειωμένους με την τεχνολογία, τα πράγματα ήταν αρκετά απλά, καθώς χρειάστηκαν μερικά μόνο λεπτά για να φέρουν εις πέρας τη διαδικασία της αυτοαπογραφής στην πλατφόρμα του gov.gr.
Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση ενός ανθρώπου που δεν έχει επαφή με το Internet, ενός αρνητή απογραφής, ή εκείνου που απλά βαρέθηκε να την κάνει;
Για καλή τους τύχη, η τηλεφωνική και δια ζώσης διαδικασία με τους απογραφείς, συνεχίζεται μέχρι και τις 23 Δεκεμβρίου. Η 24χρονη Αναστασία, απογραφέας στην περιοχή των Σεπολίων, περιγράφει στην Popaganda όσα έζησε ερχόμενη σε επαφή με άτομα που επιχείρησαν να κάνουν την απογραφή τους, εντοπίζοντας παράλληλα τις προβληματικές και ελλιπείς παραμέτρους στις κατηγορίες του ερωτηματολογίου.
«Πριν από μερικούς μήνες είχα διαβάσει σε ένα άρθρο ότι γίνεται μια προκήρυξη για απογραφείς. Αναζητούσα part time εργασία ως φοιτήτρια, κι έτσι έκανα τη σχετική αίτηση. Στην πρώτη φάση δεν επιλέχθηκα και επειδή στη συνέχεια πάνω από το 50% των απογραφέων παραιτήθηκε εξαιτίας της απαιτητικότητας της δουλειάς, με πήραν ως επιλαχούσα. Έως τώρα, έχω κάνει απογραφή στις 105 από τις 170 κατοικίες για τις οποίες είμαι υπεύθυνη.
Αρχικά, ταξινομήσαμε τα προς διανομή φυλλάδια, γράψαμε πάνω στο καθένα τον μοναδικό ατομικό κωδικό και τα μοιράσαμε στις κατοικίες για τις οποίες ήμασταν αρμόδιες/οι. Κατά τη διαδικασία αυτή αντιμετωπίσαμε αρκετές δυσκολίες. Αρκετοί άνθρωποι δεν ήταν ενήμεροι για την απογραφή, με αποτέλεσμα να μην μας ανοίγουν την πόρτα. Βέβαια, υπήρξαν κι εκείνοι που ήταν πολύ δεκτικοί και πρόθυμοι, βοηθώντας ακόμη και στο μοίρασμα των φυλλαδίων στους κατοίκους όλης της πολυκατοικίας.
Μέχρι σήμερα, μέσω αυτής της εμπειρίας, έχω γνωρίσει κάθε τύπο ανθρώπου. Από εκείνους που μου έκαναν τη ζωή εύκολη κι ευχάριστη, έως εκείνους που την έκαναν αρκετά δυσκολότερη»:
Οι πιο ευγενικοί άνθρωποι που γνώρισα, ήταν κυρίως γυναίκες τρίτης ηλικίας (με εξαίρεση μια κυρία που μου έκλεισε την πόρτα στα μούτρα όταν της είπα ότι είμαι από την ΕΛΣΤΑΤ). Μία ηλικιωμένη κυρία, φτάνοντας στο σημείο της οικογενειακής κατάστασης, μου είπε ότι εδώ και 40 χρόνια ζει μόνη της, αφότου χώρισε τον πρώην σύζυγό της ο οποίος τη ζήλευε πολύ την και την κακοποιούσε. Η κυρία αυτή είχε ανάγκη από ανθρώπινη επαφή και της είπα πως για ό,τι χρειαστεί μπορεί να με καλέσει στον αριθμό μου.
Μια άλλη κυρία που ήταν και διαχειρίστρια της πολυκατοικίας, μου ζήτησε να κάνουμε δια ζώσης την απογραφή. Μπήκα λοιπόν σε ένα κατακόκκινο σπίτι, γεμάτο μπιμπελό. Και αυτή η γυναίκα ζούσε μόνη. Όταν τη ρώτησα στο πλαίσιο της απογραφής πόσα δωμάτια έχει το σπίτι της, ήταν τόσο ενθουσιασμένη που με ξενάγησε σε όλα. Φεύγοντας, με κέρασε και μια σοκοφρέτα.
Πηγαίνοντας σε ένα σπίτι στο οποίο ζούσε ένα ζευγάρι με δύο παιδιά, ο πατέρας με ρώτησε με καυστικό ύφος «Τι γίνεται; Φέτος θα βγούμε λιγότεροι; Οι Έλληνες θα βγούμε μειοψηφία στη χώρα μας;». Γούρλωσα τα μάτια και όταν κατάλαβε ότι ενοχλήθηκα από το σχόλιο μου είπε πως το λέει μεταξύ σοβαρού και αστείου. Του απάντησα πως θα βγούμε λιγότεροι από την απογραφή του 2011 επειδή δεν απογράφονται οι άνθρωποι και επειδή πολλοί έχουν πεθάνει εξαιτίας του covid.
Σηκώνω το τηλέφωνο και στη γραμμή είναι ένας τύπος που είχε διάθεση για καμάκι. Φτάνοντας στην ερώτηση της οικογενειακής κατάστασης, μου λέει «γράψε άγαμος, γεροντοπαλίκαρο». Στη συνέχεια ρώτησε και την ηλικία μου. Ρωτώντας τον εάν υπάρχουν αυτοκίνητα στην κατοικία, μου απαντάει «Είχες δει στη γειτονιά ένα Honda μαύρο κάμπριο; Δικό μου ήταν. Το έχω πουλήσει τώρα κι έχω πάρει μια γουρούνα». Τελειώνοντας το ερωτηματολόγιο μου λέει «και για να ξέρεις ποιος είμαι, είμαι ένας με ξυρισμένο κεφάλι. Δεν υπάρχει άλλος σαν εμένα στη γειτονιά. Αν με δεις να μου μιλήσεις».
Ξεκίνησα να κάνω τηλεφωνικά απογραφή με μια κυρία και μου είπε ότι στην ίδια πολυκατοικία με εκείνη, σε άλλο διαμέρισμα, μένει ο αδελφός της με τη μητέρα της. Ο αδελφός είναι αρνητής και εμβολιασμού και απογραφής. Μου ανέφερε πως προσπαθεί να τον πείσει με κάθε τρόπο να κάνει την απογραφή. Εντέλει, ο κύριος πήρε την απόφαση να επικοινωνήσει μαζί μου. Δεν έχω ιδέα πώς μεταπείστηκε!
Με παίρνει τηλέφωνο ένας κύριος και με το που το σηκώνω, μου λέει: «Έλα, να σου πω, δεν μπορώ να μπω στην απογραφή όμως ε». Προσπαθώ να κρατήσω τη ψυχραιμία μου και του ζητάω μία διεύθυνση. «Έλα, έχουμε ξαναμιλήσει κι άλλη φορά, δεν γίνεται με αυτά τα συστήματα που έχετε. Έχε χάρη που ντρέπομαι να βρίσω, αλλά δεν είναι δυνατόν να μην μπορώ να μπω στο σύστημα», μου απαντάει. Έχοντας υψώσει τον τόνο της φωνής του, συνεχίζει λέγοντας, «Εμένα όμως με ενδιαφέρει να απογραφώ, κάνε κάτι γι’ αυτό».
Ξεκινώντας τηλεφωνικά την απογραφή, άρχιζε να εκνευρίζεται σε κάθε ερώτηση που του έκανα. «Θα μας ρωτήσετε και πόσες φορές πάμε τουαλέτα δηλαδή;», είπε χαρακτηριστικά. «Δώσε μου όνομα και διεύθυνση του υπεύθυνου για τις ερωτήσεις», συνέχιζε εκνευρισμένος. Όταν τον ρώτησα εάν υπάρχει αυτοκίνητο στον κατοικία μου απάντησε λέγοντας πως αυτή είναι μια πολύ προσωπική ερώτηση και πως δεν μπορεί να απαντήσει. Ζητώντας του μετά να μου πει τον αριθμό των αυτοκινήτων, θύμωσε ακόμη περισσότερο γιατί νόμιζε ότι τον ρωτούσα να μου πει τον αριθμό της πινακίδας!
Στο σημείο δε της οικογενειακής κατάστασης, μου απάντησε: «23 χρόνια είμαι μόνος και δεν θέλω κι αλλιώς». Φτάνοντας στην ερώτηση για το επάγγελμά του, μου είπε: «Αρνούμαι να απαντήσω, γράψε αρνητής». Με είπε εντωμεταξύ ”κοπελιά” πάνω από 15 φορές και στο τέλος ζήτησε και το όνομά μου για να ξέρει σε ποια απευθύνεται. Κλείνοντας μου λέει, «εντάξει, δεν ήμουν κι από τους πιο εύκολους ε;».
Οι προβληματικές παράμετροι της απογραφής
Μιλώντας με ένα trans άτομο, είχε την εύλογη απορία, γιατί στο φύλο υπάρχουν μονάχα οι επιλογές άρρεν και θήλυ, χωρίς να υπάρχει το ουδέτερο ως επιλογή. Πραγματικά δεν ήξερα τι να απαντήσω και ο άνθρωπος είχε απόλυτο δίκιο.
Επίσης, η ερώτηση «πόσα τέκνα έχετε», απευθύνεται μόνο στις γυναίκες, αποκλείοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τόσο τους πατεράδες που μπορεί να μεγαλώνουν μόνοι ένα παιδί, όσο και τους ομοφυλόφιλους άνδρες.
Τέλος, επειδή υπάρχουν ορισμένες κατοικίες τις οποίες παραχωρεί ο Δήμος σε πρόσφυγες και μετανάστες, χρειάζεται να μεσολαβήσει διερμηνέας ώστε να γίνει η απογραφή στη γλώσσα των ανθρώπων. Η διαδικασία αυτή είναι σύνθετη και χρονοβόρα, ενώ εντείνει τη δυσπιστία των προσφύγων προς τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και τη στάση του κράτους απέναντί τους.
