Το Ηνωμένο Βασίλειο καθ’ οδόν προς τις κάλπες και την επιστροφή των Εργατικών στην εξουσία
Οι Βρετανοί καλούνται στις κάλπες την Πέμπτη για τις βουλευτικές εκλογές, που προοιωνίζονται μια σίγουρη νίκη των Εργατικών έπειτα από 14 χρόνια κυριαρχίας των Συντηρητικών, τα οποία σφραγίσθηκαν από το Brexit, την οικονομική αναταραχή και τα πολιτικά σκάνδαλα.
Το προβάδισμα περίπου είκοσι μονάδων, που έχει εδώ και μήνες το Εργατικό Κόμμα στις δημοσκοπήσεις, λιγοστεύει το σασπένς για την ψηφοφορία που θα διεξαχθεί την ερχόμενη Πέμπτη, έπειτα από μια υποτονική προεκλογική εκστρατεία με κυρια θέματα την οικονομία, την υγεία και τη μετανάστευση.
Ο εργατικός Κιρ Στάρμερ, 61 ετών, πρώην δικηγόρος και γόνος φτωχής οικογένειας, φρόντισε να αποφύγει προεκλογικά τα λάθη, σε σημείο να μοιάζει πως του λείπει το θάρρος, απέναντι στον συντηρητικό πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ, 44 ετών, πρώην τραπεζίτη, ο οποίος φημίζεται ότι είναι πλουσιότερος από τον βασιλιά Κάρολο Γ’.
Σε όλη τη χώρα οι πολίτες εκφράζουν την αγανάκτησή τους για τις ατέλειωτες λίστες αναμονής στο δημόσιο σύστημα υγείας ή για τις λακκούβες στους δρόμους, οι οποίες έχουν γίνει σύμβολα όλων των κακών του Ηνωμένου Βασιλείου.
EPA/UK PARLIAMENT/JESSICA TAYLOR
«Όλα έχουν χειροτερέψει. Δεν βλέπω τίποτα καλό για το μέλλον σ’ αυτή τη χώρα», λέει ο Φρανκ Χάσλαμ, ένας 70χρονος συνταξιούχος τον οποίο συνάντησε το Γαλλικό Πρακτορείο στην αγορά του Μπέρι, πόλης στη βόρεια Αγγλία.
Ο Κιρ Στάρμερ, ο οποίος εξελέγη επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος πριν από τέσσερα χρόνια, μετά την εκλογική κατάρρευση του κόμματος υπό την ηγεσία του πολύ αριστερού Τζέρεμι Κόρμπιν, οδήγησε το κόμμα προς το κέντρο και κατέβαλε προσπάθειες για να το απαλλάξει από τον αντισημιτισμό, τον οποίο ο προκάτοχός του κατηγορούνταν ότι άφησε να ανθίσει.
Σοβαρός και λιτός, χωρίς να δημιουργεί τον ενθουσιασμό που προκαλούσε το 1997 ο Τόνι Μπλερ, υπόσχεται την «αλλαγή» μετά το «χάος και το διχασμό» που έσπειραν, σύμφωνα με τον ίδιο, οι συντηρητικοί, οι οποίοι βρίσκονται στην εξουσία από το 2010, με πέντε διαδοχικούς πρωθυπουργούς.
Εν μέσω μέτρων λιτότητας μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008, ο Κάμερον είχε οργανώσει το 2016 το δημοψήφισμα που κατέληξε στην έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τον διαδέχθηκαν η Τερέζα Μέι, η οποία παραιτήθηκε λόγω των διαφωνιών γύρω από το διαζύγιο ανάμεσα στο Λονδίνο και τις Βρυξέλλες, και μετά ο Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος πραγματοποίησε το Brexit με την υπόσχεση ενός νέου χρυσού αιώνα.
Πρωτεργάτης στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, το Δεκέμβριο 2019, ενός εκλογικού θριάμβου πρωτοφανούς από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ, ο πρώην δήμαρχος του Λονδίνου αναγκάσθηκε να παραιτηθεί λόγω της συσσώρευσης σκανδάλων, για να έρθει στην Ντάουνινγκ Στριτ για 49 ημέρες η Λιζ Στρας, της οποίας οι μειώσεις φόρων χωρίς πρόβλεψη χρηματοδότησης προκάλεσαν πανικό στις χρηματαγορές.
EPA/NEIL HALL
Ο Ρίσι Σούνακ ήρθε στην εξουσία τον Οκτώβριο 2022 και έβαλε και πάλι τάξη, όμως φάνηκε να παγιδεύεται από τις υποσχέσεις του, όπως ότι θα απελάσει μετανάστες στη Ρουάντα ή ότι θα βάλει τέλος στις αφίξεις παράτυπων μεταναστών με μικρά πλεούμενα μέσω της Μάγχης.
Επωφελούμενος από μια ελαφρά βελτίωση της οικονομικής κατάστασης έπειτα από μια κρίση του κόστους ζωής, ο πρωθυπουργός αποφάσισε να προκηρύξει τις εκλογές το καλοκαίρι, αντί για το φθινόπωρο.
Μετά το φιάσκο της πρόωρης αποχώρησής του από τις εκδηλώσεις για την Απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, εξαιτίας του οποίου υποχρεώθηκε να ζητήσει συγγνώμη, ο Ρίσι Σούνακ είδε την προεκλογική εκστρατεία του να μετατρέπεται σε γολγοθά, με την ίδια την παράταξή του να διαπιστώνει πως το μοναδικό διακύβευμα των εκλογών είναι να προσπαθήσει να περιορίσει το εύρος των απωλειών ενώ ξέσπασε και το σκάνδαλο των απατηλών στοιχημάτων για το πότε θα γίνονταν οι εκλογές.
Αν η νίκη του Κιρ Στάρμερ μοιάζει πλέον αναμφισβήτηση, παραμένουν μερικοί άγνωστοι παράγοντες.
Οι ψηφοφόροι θα πάνε άραγε να ψηφίσουν, τη στιγμή που οι εκλογές μοιάζει να έχουν κριθεί;
Τα αποτελέσματα του αντιμεταναστευτικού κόμματος της Μεταρρύθμισης του Ηνωμένου Βασιλείου (Reform UK ), του πιο δεξιού στο βρετανικό πολιτικό φάσμα, και η ενδεχόμενη εκλογή στο κοινοβούλιο του αρχηγού του, του Νάιτζελ Φάρατζ, πρωτεργάτη της εκστρατείας υπέρ του Brexit ο οποίος έχει αποτύχει επτά φορές να εκλεγεί στη Βουλή των Κοινοτήτων, θα μπουν στο μικροσκόπιο.
EPA/NEIL HALL
Τέλος, σε τι κατάσταση θα είναι το Συντηρητικό Κόμμα μετά τις εκλογές αυτές; Σύμφωνα με τις πιο απαισιόδοξες για τους Τόρις δημοσκοπήσεις, ενδέχεται να μην έχουν πλέον παρά μερικές δεκάδες βουλευτές, από τους 344 που διαθέτουν στο απερχόμενο κοινοβούλιο, σε μια Βουλή των Κοινοτήτων που αριθμεί 650 έδρες.
Ο ίδιος ο Ρίσι Σούνακ δεν είναι σίγουρο ότι θα διατηρήσει τη δική του – κάτι που, αν συμβεί, θα τον κάνει τον πρώτο απερχόμενο πρωθυπουργό που δεν θα επανεκλεγεί στην περιφέρειά του.
Το ίδιο εμπόδιο υψώνεται και στην κούρσα για τη διαδοχή του και τη θέση του επόμενου αρχηγού της αντιπολίτευσης, καθώς για πολλούς υποψηφίους η διατήρηση της έδρας τους δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη.
EPA/NEIL HALL
Διακυβέυματα
Συμμετοχή, άνοδος των εθνικιστών, το μέλλον των Σκωτσέζων υπέρμαχων της ανεξαρτησίας… Αν και η νίκη των Εργατικών μοιάζει δεδομένη στις εκλογές που διεξάγονται την Πέμπτη στη Βρετανία, η αναμέτρηση κρύβει μεγάλα διακυβεύματα για το πολιτικό μέλλον της χώρας.
Το προβάδισμα των περίπου είκοσι μονάδων που διατηρούν οι Εργατικοί εδώ και μήνες δείχνει ότι οι Βρετανοί επιθυμούν μια αλλαγή έπειτα από 14 χρόνια διακυβέρνησης από τους Συντηρητικούς, όμως δεν έχουν αυταπάτες για το τι να περιμένουν από τη νέα πλειοψηφία.
Οι Εργατικοί άλλωστε έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι δεν έχουν «μαγικό ραβδί» με το οποίο θα αλλάξουν τη χώρα.
EPA/NEIL HALL
Οι Βρετανοί θα συμμετάσχουν μαζικά στις εκλογές; Ηγετικά στελέχη των Εργατικών δεν έχουν κρύψει την ανησυχία τους, ακόμη περισσότερο καθώς δεκάδες έδρες αναμένεται να κριθούν για μερικές ψήφους.
Η συμμετοχή (67,3% το 2019) αποτελεί δείκτη της περιφρόνησης ή μη των Βρετανών προς την πολιτική τους τάξη, μια πρόκληση για την επόμενη κυβέρνηση.
Έκπληξη αυτής της προεκλογικής εκστρατείας ο Νάιτζελ Φάρατζ, πρόσωπο του Brexit το 2016 που έχει αναχθεί σε σημαντική προσωπικότητα της αντιμεταναστευτικής και αντισυστημικής σκληρής δεξιάς στα τηλεοπτικά πλατό, ο οποίος τελικά έθεσε υποψηφιότητα επικεφαλής του κόμματος Reform UK.
EPA/STRINGER
Ο 60χρονος ευρωβουλευτής, που συμμετείχε σε τηλεριάλιτι πέρυσι, θα καταφέρει να βάλει το κόμμα του στο κοινοβούλιο; Παρά την άνοδό του στις δημοσκοπήσεις, ο τρόπος εκλογής σε έναν γύρο καθιστά το έργο αυτό δύσκολο.
Αν η όγδοη προσπάθειά του να εισέλθει στο Γουέστμινστερ στεφθεί με επιτυχία και καταφέρει να εκλεγεί βουλευτής, ο Φάρατζ, θαυμαστής του Ντόναλντ Τραμπ, θα αποκτήσει μοναδική προβολή.
Αν αποτύχει, το ποσοστό του Reform UK (19% κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις) θα κρίνει τη νίκη των Εργατικών ή των Τόρις σε πολλές εκλογικές περιφέρειες.
Τι θα γίνει με τους Συντηρητικούς; Πολλές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το κόμμα θα εκλέξει τους λιγότερους βουλευτές που είχε ποτέ μετά την ίδρυσή του, το 1834, λιγότερους και από τους 141 το 1906.
Τα βρετανικά μέσα ήδη εικάζουν για τον διάδοχο του Ρίσι Σούνακ στην ηγεσία του κόμματος. Μένει να φανεί ποια στελέχη θα καταφέρουν να διατηρήσουν την έδρα του βουλευτή και ποια κατεύθυνση θα πάρει το κόμμα, το οποίο ήταν πιο κεντρώο επί προεδρίας Ντέιβιντ Κάμερον (2010-2015) προτού στραφεί προς τα δεξιά.
Σε περίπτωση επιτυχίας του Reform UK, κάποιοι Τόρις δεν θα δουν με κακό μάτι μια συμμαχία.
EPA/ROBERT PERRY
Άγνωστο είναι και το μέλλον του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας (SNP), το οποίο κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της επαρχίας εδώ και περίπου 15 χρόνια. Η αιφνιδιαστική παραίτηση της πρώην πρωθυπουργού της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον το 2023 το αποσταθεροποίησε. Ο διάδοχός της κράτησε μόλις έναν χρόνο.
Το κόμμα εξακολουθεί να είναι αντικείμενο έρευνας για τη χρηματοδότησή του και να μην διαθέτει στρατηγική για την ανεξαρτησία της επαρχίας.
Ο πρωθυπουργός της Σκωτίας Τζον Σουίνι διαβεβαιώνει ότι, αν το κόμμα λάβει την πλειοψηφία στις 59 εκλογικές περιφέρειες της Σκωτίας, αυτό θα του δώσει τη νομιμοποίηση να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη νέα κυβέρνηση των Εργατικών για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.
Το SNP διαθέτει αυτή τη στιγμή 43 έδρες. Αλλά οι Εργατικοί φαίνεται να είναι σε καλή θέση για να ανακτήσουν και τη Σκωτία, όπου το κόμμα έχασε την πλειοψηφία το 2010.
Κάνοντας έλκηθρο, ψήνοντας marshmallows ή φτιάχνοντας κάστρα στην άμμο, ο κεντρώος Εντ Ντέιβι έκανε τα πάντα για να ενισχύσει την παρουσία του κόμματός του, των Ελεύθερων Δημοκρατών, μπροστά στη μονομαχία Στάρμερ- Σούνακ, την εμφάνιση Φάρατζ και τη στροφή των Εργατικών προς το κέντρο.
Οι Ελεύθεροι- Δημοκρατικοί εμφανίζονται να συγκεντρώνουν 12% κατά μέσο όρο στις δημοσκοπήσεις και ελπίζουν να συγκεντρώσουν 67 έδρες, σύμφωνα με το ινστιτούτο YouGov, έναντι 11 το 2019. Αριθμός αντίστοιχος με το 2010, όταν κυβέρνησαν μαζί με τους Συντηρητικούς, χάρη στον οποίο θα μπορέσουν να προωθήσουν τις θέσεις τους υπέρ της Ευρώπης και της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.