Πέθανε ο μεγάλος ρώσος συγγραφέας Ντανιήλ Γκράνιν
Σε ηλικία 99 ετών πέθανε σήμερα στην Αγία Πετρούπολη ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους συγγραφείς της Ρωσίας, ο Ντανιήλ Γκράνιν. Με το έργο του περιέγραψε με τρόπο απαράμιλλο, ανθρώπινο και αποκαλυπτικό, αλλά όχι μηδενιστικό τη δύσκολη πορεία της Σοβιετικής κοινωνίας, αναδεικνύοντας τις τεράστιες θυσίες του σοβιετικού λαού κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην πραγματική τους και όχι στην επική τους διάσταση, αφού ο ίδιος ως στρατιώτης που πολέμησε υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των δεινών που προκάλεσε ο πόλεμος.
Ο συγγραφέας που έλεγε ότι το «το να αλλάξει η εξουσία είναι πιο δύσκολο από το να εξαλείψεις την φτώχεια», ή ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε , αλλά να μάθουμε να συγχωρούμε», σε μια πρόσφατη συνέντευξη του που έδωσε στην εφημερίδα Novaya Gazeta, παραμονές της επετείου της νίκης κατά της χιτλερικής Γερμανίας, αναφέρεται στα αναπάντητα για χρόνια ερωτήματα , που δημιούργησε στους κύκλους των ιστορικών αλλά και στην ρωσική κοινή γνώμη, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, τα οποία συζητούνται μέχρι σήμερα. Ήταν ή όχι προετοιμασμένη η Σοβιετική Ένωση να αντιμετωπίσει την επίθεση που εξαπέλυσε ο Χίτλερ, ποιες ήταν οι ευθύνες του Στάλιν και πόσα εκατομμύρια τελικά σοβιετικοί πολίτες έχασαν την ζωή τους κατά την διάρκεια του πολέμου αυτού, ο οποίος στην Ρωσία έχει καθιερωθεί ως Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος.
Ο Ντανιήλ Γκράνιν, στην τελευταία του αυτή συνέντευξη, μιλάει για τα συναισθήματα, τις απορίες , αλλά και την άγνοια που είχαν οι περισσότεροι που πήγαιναν να πολεμήσουν κατά των γερμανών, για την πραγματική κατάσταση που επικρατούσε στα πολεμικά μέτωπα, αλλά κυρίως για την απογοήτευση που ένοιωσαν πολλοί κατά την έναρξη του πολέμου , όταν άρχισαν να αντιλαμβάνονται, όπως λέει, ότι «δεν ήμασταν προετοιμασμένοι για τον πόλεμο», θεωρώντας ότι «τον Στάλιν οι Γερμανοί τον έπαιξαν στα δάχτυλα τους» και πως «αυτό ήταν φοβερό ακόμα και να το σκεφτεί στην αρχή , ότι ο ίδιος ο Στάλιν δεν αντιλαμβάνονταν ότι μας κορόιδευε». «Δεν περιμέναμε ότι οι Γερμανοί υπερέχουν σε σχέση με μας και στον εξοπλισμό και τις επικοινωνίες και στην τροφοδοσία. Ήταν σε όλα προετοιμασμένοι ενώ εμείς δεν είχαμε τίποτα. Τρέχαμε. Ήταν ένα ταπεινωτικό, ένα συναίσθημα πανικού…Έπρεπε να συνέλθουμε. Αλλά για να συνέλθουμε χρειαζόμασταν χρόνο».
Η έλλειψη προετοιμασίας, που ο Γκράνιν την αποτυπώνει στα συναισθήματα των απλών ανθρώπων, που ήταν αυτοί που έγραψαν με το αίμα τους την ιστορία, ήταν ο λόγος των τεράστιων απωλειών που καταγράφηκαν στις αρχές του πολέμου, και η οποία αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων μέχρι σήμερα.
Τις συζητήσεις μάλιστα αυτές, όσον αφορά τον αριθμό των σοβιετικών πολιτών που σκοτώθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις ευθύνες του Στάλιν, πυροδότησε μια έκθεση που παρουσίασε μια αρμόδια επιτροπή στην Ρωσική Δούμα, η οποία ανέφερε ότι οι ανθρώπινες απώλειες είχαν φθάσει τα 42 εκατομμύρια νεκρούς, εντυπωσιάζοντας τους πάντες. «Πρόσφατα αναφέρθηκαν νέοι αριθμοί όσον αφορά τις απώλειες της ΕΣΣΔ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 41 εκατομμύρια 979 χιλιάδες . Τι νομίζετε γι αυτούς τους αριθμούς;» ήταν το ερώτημα προς τον Ντανιήλ Γκράνιν, που απάντησε ως εξής: «Ο αριθμός αυτός με συγκλόνισε. Η ιστορία αυτού του αριθμού είναι επίσης χαρακτηριστική. Την φοβόμαστε. Την φοβόμασταν τουλάχιστον. Συνεχώς υποχωρούσαμε μπροστά στην αλήθεια: μιλούσαμε για 7 εκατομμύρια, 15 εκατομμύρια, 22 εκατομμύρια, 27 εκατομμύρια, 30 εκατομμύρια… Και να λοιπόν φθάσαμε στα 42 εκατομμύρια , δεν ξέρω αν θα καταλήξουμε σ’ αυτόν τον αριθμό ή όχι;»
Ο πόλεμος αυτός ξεχωρίζει επειδή συνοδεύονταν από ένα ψέμα που λεγόταν συνειδητά. Το ψέμα θεωρούνταν –όπως τώρα αποκαλύπτεται– αναγκαίο για να μην απογοητευθεί ο κόσμος, να μην πικραθεί. Γιατί; Αισθανόμασταν ότι οι απώλειες που είχαμε στον πόλεμο ήταν πολύ μεγαλύτερες. Αλλά νομίζω πως τώρα ήρθε η στιγμή, που μπορούμε να μιλάμε με αρκετή ειλικρίνεια, χωρίς να φοβόμαστε να πικράνουμε ούτε τον λαό, ούτε τους ανώτερους.
Ο αριθμός αυτός απαιτεί μια διαφορετική προσέγγιση, μια διαφορετική θεώρηση.
Άρχισαν οι υπολογισμοί από τα 7 εκατομμύρια και έφθασαν στα 42. Σταδιακά. Από δεκαετία σε δεκαετία. Ο Στάλιν έδινε τον δικό αριθμό, ο Χρουστσόφ τον δικό του, ο Μπρέζνιεφ άλλον, ο Γιέλτσιν άλλον. Και αίφνης τώρα μας αποκαλύπτεται ένα φοβερός αριθμός. Αλλά δεν είναι μόνον αυτός ο αριθμός. Δεν υπολογίζουμε τους αναπήρους, τις χήρες , τα ορφανά, τα παιδιά που έμειναν χωρίς πατέρα. Επιπλέον είναι και η εξαθλίωση, η φτώχεια, η καταστροφές, τα οποία χρειάσθηκαν δεκαετίες για να τα ξεπεράσουμε. Μέχρι σήμερα κάτι –τι έχει μείνει.
«Με ρωτάτε τι σημαίνει 42 εκατομμύρια. Αυτός δεν είναι αριθμός. Για όσους επέζησαν, είναι η μοναξιά».
Η αποκάλυψη αυτή είναι όντως συγκλονιστική, καθώς συγκρίνοντας τις απώλειες αυτές με τον σημερινό πληθυσμό της Ρωσίας, εύκολα διαπιστώνει κάποιος ότι αντιστοιχούν στο ένα τρίτο του σημερινού πληθυσμού. Ο Ντανιήλ Γκράνιν, στη συνέντευξη του αυτή, αποτίει φόρο τιμής στα εκατομμύρια σοβιετικούς πολίτες που χάθηκαν τότε στον πόλεμο, εκφράζοντας τον θυμό του για ένα γεγονός, που σχετίζεται με την συμπεριφορά του Στάλιν, το οποίο όπως λέει «μας εντυπωσίασε όλους». «Ο Στάλιν ούτε μια φορά δεν έκανε κάποια πρόποση (ενδέχεται κάπου να έκανε, σε συνομιλίες ιδιωτικού χαρακτήρα) για να πει ευχαριστώ σε εκείνους, που έδωσαν την ζωή τους, που σκοτώθηκαν, στην μνήμη τους. Είναι γεγονός ότι ο ίδιος γνώριζε ότι δεν ήταν μόνο 7 εκατομμύρια. Μπορεί να μην γνώριζε τον πραγματικό αριθμό. Αλλά γνώριζε ότι είναι πολύ περισσότεροι. Ούτε στην δεξίωση μετά την νίκη δεν έκανε μια πρόποση για αυτούς τους ανθρώπους. Δεν τους μνημόνευσε. Δεν ήπιε στην μνήμη τους. Δεν υπήρξε πρόποση. Αυτό είναι ασυγχώρητο».
Ο μεγάλος αυτός ρώσος συγγραφέας Ντανιήλ Γκράνιν , λίγες μέρες αργότερα, μετά την γεμάτη ανθρωπισμό συνέντευξη του στις 3 Ιουνίου θα βραβευθεί από τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη.
Σήμερα η Ρωσία υποκλίνεται στον μεγάλο αυτό συγγραφέα, που με το έργο του «Η Πολιορκία του Λένινγκραντ» (για τον αποκλεισμό που είχαν επιβάλλει τα χιτλερικά στρατεύματα), ήταν ο πρώτος συγγραφέας που άρχισε να γράφει την αλήθεια για τα γεγονότα που είχαν σχέση με την πολιορκία της πόλης, που διήρκεσε τρία ολόκληρα χρόνια. «Οι περιγραφές του ήταν τόσο αληθινές που οι τότε αρχές της Σοβιετικής Ένωσης για ένα μεγάλο διάστημα δεν ήθελαν να εκδώσουν το βιβλίο του, γιατί δεν ήθελαν να ακούσουν την ιστορική αλήθεια (και οποιαδήποτε άλλη αλήθεια)» έγραψε στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένας αναγνώστης, στο σημερινό φύλο της Novaya Gazeta, μιλώντας για την ικανοποίηση που ένοιωσαν οι γονείς του, που ήσαν στην πολιορκία, όταν διάβασαν το βιβλίο.
Ο ρώσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μενβέντιεφ ήταν από τους πρώτους που έγραψε το ιστολόγιο του στο Facebook, ότι ο Γκράνιν, έδωσε νόημα «σε τέτοιες μεγάλες και σημαντικές έννοιες όπως είναι η εντιμότητα και ο ανθρωπισμός». Η αλήθεια είναι ότι ο Γκράνιν είχε προκαλέσει με το έργο του, πολλές συζητήσεις και στους λογοτεχνικούς κύκλους της Ρωσίας, με συμπάθειες και αντιπάθειες.
Στη Ελλάδα ο Ντανιήλ Γκράνιν δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, έως καθόλου γνωστός. Ελάχιστοι ίσως γνωρίζουν, ότι με το έργο του «Σιωπή» είχε προκαλέσει, έντονες τριβές στους κόλπους της τότε ελληνικής αριστεράς. «Έναν-δυο μήνες πριν από την έκδοση της συλλογής του Αλεξάνδρου, και συγκεκριμένα στο τεύχος Φεβρουαρίου-Μαρτίου του 1959, η «Επιθεώρηση Τέχνης», – έγραφε ο Παντελής Μπουκάλας στις 7/10/2008 στην «Καθημερινή»- το σπουδαίο περιοδικό της Αριστεράς που εκδιδόταν από το 1954 έως το 1967, δημοσιεύει το διήγημα «Η σιωπή» του Ντανιήλ Γκράνιν, μεταφρασμένο από τον Μανόλη Φουρτούνη. Η βαθύτατη ενόχληση της ηγεσίας της ΕΔΑ οδηγεί, τον Μάιο και τον Ιούνιο του ίδιου έτους, σε μια κομματική δίκη υπό τη σκιά ακριβώς του Ζντάντοφ• ο ίδιος ο αρχισοσιαλρεαλιστής ήταν πια νεκρός αλλά το δόγμα του θριάμβευε παντού, όχι μόνο στην ΕΣΣΔ. Ανάμεσα στους κατηγόρους που απάρτιζαν το έκτακτο κομματοδικείο ήταν ο Λεωνίδας Κύρκος (αργότερα αποδέχτηκε ότι «είχε κάνει λάθος»), ο Μάρκος Αυγέρης και ο Δημήτρης Φωτιάδης (οι επιθετικότεροι όλων), ο Θέμος Κορνάρος και ο Γιάννης Ρίτσος. Κατηγορούμενοι, από την πλευρά της «Επιθεώρησης Τέχνης», ο Τίτος Πατρίκιος, ο Κώστας Κουλουφάκος, ο Μανόλης Φουρτούνης και ο Κώστας Πορφύρης• ο «συνεργός» Δημήτρης Ραυτόπουλος δικάζεται ερήμην. Μετά τη δίκη η συντακτική επιτροπή υποβάλλει την παραίτησή της, ο Ραυτόπουλος και ο Φουρτούνης απομακρύνονται, ενώ ο Κώστας Κουλουφάκος («ο πιο αναρχικός και συγχρόνως ο πιο πιστός στο Κόμμα» κατά τον Φουρτούνη) αναλαμβάνει να παραδώσει μια έγγραφη «απολογία».