«Παραδόξως παράδοξα» στη Νίσυρο
«Παραδόξως παράδοξα» δύο εικαστικοί καλλιτέχνες αποχαιρετούν στις 30 Ιουλίου, ο καθένας με τον τρόπο του, το εμβληματικό κτίριο των δημοτικών ιαματικών Λουτρών στο Μανδράκι της Νισύρου, πριν ξεκινήσουν οι εργασίες αναστήλωσης στο, εδώ και δεκαετίες, ερειπωμένο κτίριο.
Ο Έλληνας της διασποράς και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Ρουέν της Γαλλίας, Ιάσων Καραΐνδρος, δημιουργεί μια ηχητική εγκατάσταση με 24 ηχεία να διαχέουν στο εγκαταλειμμένο κτίριο περισσότερες από 140 Νισύριες φωνές που ψιθυρίζουν, τραγουδούν ή ψέλνουν δύο δίστιχα του Νίκου Γκάτσου μελοποιημένα από τον Σταύρο Ξαρχάκo. Αντίλαλοι φωτιάς και θάλασσας συνθέτουν μια αέναη, παράδοξη και οικεία λιτανεία που ο καλλιτέχνης ονομάζει «Κάθαρση».
Σε άλλη αίθουσα του κτιρίου, η Βιργινία Μαστρογιαννάκη προετοιμάζεται για τη μεγάλης διάρκειας περφόρμανς «Σκάλα». Ξεκινά την ημέρα των εγκαινίων χτίζοντας σκαλοπάτια με ηφαιστειακή ελαφρόπετρα. Η κατασκευή θα συνεχίζεται καθημερινά, επτά ώρες την ημέρα, έως τη λήξη της έκθεσης, 25/8.
Η διαδρομή που ακολουθεί είναι κάθετη με αφετηρία το ισόγειο, αλλά χωρίς κατάληξη αφού στο ερειπωμένο κτίριο ο όροφος που κάποτε διέθετε δεν υπάρχει, μόνο η σκεπή. «Μια σκάλα δεν χρειάζεται κτίριο για να υπάρξει ως σκάλα. Χρειάζεται όμως μιαν αφετηρία και έναν προορισμό» λέει η Βιργινία Μαστρογιαννάκη. Τη θυμόμαστε από την περφόρμανς της στο πρότζεκ της Μαρίνας Αμπράμοβιτς στο Μουσείο Μπενάκη, όπου είχε μετατραπεί σε άνθρωπο- ρολόι, μετρώντας ακατάπαυστα τα δευτερόλεπτα.
Οι δύο εκθέσεις στη Νίσυρο κατοπτρίζουν, με ξεχωριστό εικαστικό λεξιλόγιο, τον χρόνο και τον ανθρώπινο βίο, τα παράδοξά του, το μυστήριο της φύσης που γεννιέται και πεθαίνει από το ηφαίστειο.
Οι δύο εικαστικοί γνωρίζουν καλά την ιστορία του νησιού γιατί εδώ και χρόνια τα καλοκαίρια τους ρίχνουν «άγκυρα» στη Νίσυρο της απόκοσμης ομορφιάς και της θέας στην απέραντη θάλασσα που κόβει την ανάσα όταν κυττάς από ψηλά σε χωριά σαν τα Νικιά.
Το κτίριο των Λουτρών «είναι ένας χώρος που πρέπει να δουλέψεις με τα φαντάσματά του, όπως λέει ο Μπρους Νάουμαν. Γυμνά παράθυρα, πατώματα, τεράστιες διαστάσεις, ένας … καθεδρικός ναός, μόνο που είναι ερείπιο» αφηγείται ο Ιάσων Καραϊνδρος στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και μοιράζεται μαζί μας την ιδέα του έργου του. «Ο χώρος αυτός κουβαλάει πόνο, γιατί από τότε που χτίστηκε, το 1895, έως τις αρχές της δεκαετίες του 1930 που λειτουργούσε, έρχονταν άνθρωποι απ΄ όλη την Ελλάδα, την Αίγυπτο, από διάφορα μέρη για θεραπείες όχι για να κάνουν σπα και διακοπές. Το τρίτο κτίριο συνεχίζει να χρησιμοποιείται για ιαματικά λουτρά. Πέρασε, λοιπόν, πολύς κόσμος από εδώ πριν ερειπωθεί. Θέλησα με το έργο μου να μεταφράσω κατά κάποιο τρόπο αυτόν τον πόνο. Και διάλεξα δύο δίστιχα από το ποίημα του Γκάτσου “Καίγομαι Καίγομαι” που είναι γραμμένο το 1952. Ήταν η εποχή της ελληνικής μετανάστευσης τότε που έφευγε και η μισή Νίσυρος στην Αυστραλία και στις ΗΠΑ. Από την άλλη μεριά- χωρίς να είναι η πρωταρχική ιδέα- δεν μπορείς να μην σκεφτείς όλους τους πρόσφυγες που έρχονται από απέναντι, την Κω. Βέβαια, το σημείο αναφοράς του έργου είναι το ίδιο το κτίριο».
Το έργο του απευθύνεται πρωτίστως στους κατοίκους του νησιού, γι’ αυτό και μύησε στην διαδικασία τους Νισύρους. «Από τις 72 φωνές που ακούμε μέσα από τα ηχεία, οι 65 ζουν στη Νίσυρο. Κι όλοι τραγουδούν “α καπέλα” τον στίχο του Γκάτσου. Καλλίφωνοι ή όχι, με μουρμουρητό ή με φωνή βραχνιασμένη από το τσιγάρο, λένε τον στίχο με ψυχή. Άνθρωποι διαφόρων ηλικιών, από παιδάκια Αλβανών που ζουν στο νησί, έως ηλικιωμένες γυναίκες που ψέλνουν στην εκκλησία. Σαν κάποιο άρωμα που σε κλάσμα δευτερολέπτου διαπερνά τη σκέψη κι αναζωπυρώνει έναν ολόκληρο κόσμο».
Τα «Παραδόξως παράδοξα» επιμελείται ο Γρηγόρης Χατζηιωαννίδης για το Sterna Art Project 2017.