Νόμπελ Χημείας για τις μικρότερες συσκευές του κόσμου

Στους πρωτοπόρους της νανοτεχνολογίας Ζαν-Πιερ Σοβάζ, Φρέιζερ Στόνταρτ και Μπέρναρ Φερίνγκα απένειμε χθες το βραβείο Νομπέλ Χημείας η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών για τον σχεδιασμό και τη σύνθεση «των μικρότερων συσκευών του κόσμου», μορίων με ελεγχόμενη κίνηση, ικανών να εκτελούν λειτουργίες, όταν τροφοδοτηθούν με ενέργεια.

Οι «μοριακές συσκευές» αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη νέων υλικών, τη δημιουργία προηγμένων αισθητήρων και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας. «Ο μοριακός κινητήρας βρίσκεται σε ανάλογο στάδιο ανάπτυξης με εκείνο του ηλεκτρικού κινητήρα τη δεκαετία του 1830, όταν επιστήμονες παρουσίαζαν περιστρεφόμενους μοχλούς και τροχούς, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι αυτά θα οδηγούσαν στην κατασκευή ηλεκτρικών σιδηροδρόμων, πλυντηρίων, ανεμιστήρων και συσκευών επεξεργασίας τροφίμων», ανέφερε στην ανακοίνωσή της η Σουηδική Ακαδημία. Οι συσκευές αυτές δεν είναι ορατές στο γυμνό μάτι. Το μήκος τους δεν ξεπερνά τα μερικά νανόμετρα ή ένα χιλιοστό του χιλιοστού ανθρώπινης τρίχας. Το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης των μοριακών συσκευών πραγματοποίησε ο δρ Σοβάζ το 1983, με την επιτυχημένη συγκόλληση δύο μορίων σε σχήμα δακτυλιδιού, για τη δημιουργία αλυσίδας, που ονομάστηκε catenane, από τη λατινική catena – αλυσίδα.

Το δεύτερο κρίσιμο βήμα πέτυχε ο δρ Στόνταρτ το 1991, συνδυάζοντας μοριακό δακτυλίδι με λεπτό μοριακό άξονα, αποδεικνύοντας ότι το δακτυλίδι μπορούσε να κινηθεί πάνω στον άξονα. Το 1999, ο δρ Φερίνγκα έγινε ο πρώτος άνθρωπος που κατασκεύασε μοριακό κινητήρα, κάνοντας μοριακή έλικα να περιστρέφεται προς την ίδια κατεύθυνση. Ο 71χρονος Γάλλος δρ Σοβάζ είναι επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου, ο 74χρονος Βρετανός δρ Στόνταρτ είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Νορθουέστερν του Ιλινόις στις ΗΠΑ, ενώ ο 64χρονος Ολλανδός δρ Φερίνγκα διδάσκει οργανική χημεία στο Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν στη γενέτειρά του.

Η ανακάλυψη των τριών επιστημόνων ανοίγει «έναν ολόκληρο κόσμο νανοσυσκευών, αν και οφείλουμε να σκεφθούμε πολύ σοβαρά πώς θα διαχειρισθούμε τις μηχανές αυτές με ασφάλεια», είπε χθες ο δρ Φερίνγκα. «Σκεφθείτε ότι στο μέλλον ένα μικροσκοπικό ρομπότ θα είναι ικανό να διεισδύσει στις φλέβες σας για να αναζητήσει καρκινικά κύτταρα ή για να χορηγήσει φαρμακευτική ουσία ακριβώς στον στόχο της», είπε ο Ολλανδός επιστήμονας μιλώντας μέσω τηλεφώνου με δημοσιογράφους στη Στοκχόλμη. Οι τρεις ερευνητές θα μοιραστούν χρηματικό έπαθλο, που φθάνει τα 8 εκατομμύρια κορώνες Σουηδίας (830.000 ευρώ). Η απονομή των βραβείων συνεχίζεται σήμερα με το Νομπέλ Λογοτεχνίας, την Παρασκευή με το Νομπέλ Ειρήνης στο Οσλο και το Νομπέλ Οικονομίας στις 10 Οκτωβρίου.