Οι καλλιτέχνες γκράφιτι διεκδικούν τα πνευματικά τους δικαιώματα απέναντι στις πολυεθνικές
Η τέχνη των γκράφιτι μπορεί να είναι σχετικώς εφήμερη, η δημιουργία της να κινείται στα όρια της παρανομίας, όμως κάθε της έργο διέπεται από τα ίδια πνευματικά δικαιώματα που χαίρει οποιαδήποτε καλλιτεχνική πράξη ενός δημιουργού που εκτίθεται στη δημόσια θέα και κριτική.
Η τελευταία αγωγή, σε μία μακρά σειρά μηνύσεων που έχουν καταθέσει καλλιτέχνες γκράφιτι (ή street artists) εναντίον μεγάλων πολυεθνικών που χρησιμοποίησαν αυθαίρετα τα έργα τους για διαφήμιση, τεκμαίρει την νομική αποδοχή της τετελεσμένης καλλιτεχνικής πράξης, πέρα και πάνω από την αμφιλεγόμενη παραβατικότητα της παρέμβασής της στον δημόσιο χώρο — που συνήθως αφορά παραμελημένα και υποβαθμισμένα σημεία της πόλης. Άλλωστε χάρις στην επέμβαση των γκράφιτι συχνά αυτά τα σημεία της πόλης εξωραΐζονται.
Έτσι, στις 15 Φεβρουαρίου οι καλλιτέχνες Curtis Kulig και Darren και Emmelene Mate (DabsMyla) κατέθεσαν σε δικαστήριο της Καλιφόρνιας αγωγή κατά του καναδικού οίκου υποδημάτων Aldo με την κατηγορία ότι παραβίασε τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων επειδή προώθησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μία σειρά διαφημιστικών φωτογραφιών των προϊόντων της με φόντο έργα τους, χωρίς όμως προηγουμένως να τους έχει ζητήσει άδεια.
Στην αγωγή τους οι καλλιτέχνες υπογραμμίζουν πως κατά το παρελθόν είχαν συνεργασθεί με μεγάλες εταιρείες, που τους είχαν ζητήσει να χρησιμοποιήσουν έργα τους για διαφημιστικούς σκοπούς—όπως η εκστρατεία του λογότυπου «loveme» για τα μπουκάλια νερού της Starbucks.
Όπως αναφέρει στο περιοδικό Artsy ο δικηγόρος τους, «η Aldo συμπεριφέρθηκε «ανεπίτρεπτα» χρησιμοποιώντας σε διαφημίσεις της πρωτότυπα έργα καλλιτεχνών δίχως να τους ζητήσει άδεια με στόχο να πωλήσει τα προϊόντα της. Επίσης θεώρησε πως δεν είχε καμία υποχρέωση να αποσύρει τις διαφημίσεις, ακόμη κι όταν οι καλλιτέχνες της το ζήτησαν. Τελικά το έπραξε, αλλά με τρόπο σαν να έκανε χάρη στους καλλιτέχνες. Η Aldo φαίνεται πως παρεξηγεί τους νόμους και ανυπομονούμε να τους δώσουμε να το καταλάβουν στα δικαστήρια. Η κοινότητα των καλλιτεχνών δεν πρόκειται να ανεχθεί αυτού του είδους την επιχειρηματική κουλτούρα».
Οι καλλιτέχνες διεκδικούν αποζημίωση, την καταβολή των νομικών και δικαστικών τους εξόδων και την απαγόρευση προς την Aldo να χρησιμοποιεί και στο μέλλον παρόμοιες τακτικές. Η εταιρεία απέφυγε να σχολιάσει την είδηση, όταν ερωτήθηκε από το περιοδικό Artsy.
Αλλά και μέσα στο 2018 πολλοί ακόμη καλλιτέχνες γκράφιτι κατέφυγαν στη δικαιοσύνη καταγγέλλοντας την «ανάρμοστη» συμπεριφορά μεγάλων εταιρειών, που χωρίς άδεια χρησιμοποίησαν για διαφημιστικούς λόγους τα έργα τους, με το χαλαρό σκεπτικό ότι είναι εκτεθειμένα σε δημόσια θέα. Ο Ελβετός «γκραφιτάς» Smash 137 μήνυσε σχετικά τη General Motors, ενώ σε αντίστοιχη αγωγή του Revok κατά της H&M, η γνωστή εταιρεία ρούχων τον μήνυσε, υποστηρίζοντας πως δεν είχε δικαίωμα να διεκδικεί πνευματικά δικαιώματα διότι το γκράφιτι στο εξωτερικό ενός καταστήματός της είχε εκτελεσθεί παράνομα: μετά όμως τις αντιδράσεις του κοινού και μπροστά στον φόβο μποϊκοτάζ των προϊόντων της, η H&M απέσυρε την αγωγή.
Παρόμοιες προσφυγές στη δικαιοσύνη κατέθεσαν οι καλλιτέχνες KEPTIONE και DJ RAKUS κατά της εταιρείας οπτικών Oakley για χρήση των έργων τους. Ενώ δικαιώθηκαν με αποζημίωση 6,75 εκατ. δολαρίων οι 21 καλλιτέχνες που είχαν καλύψει τοίχους στο εμπορικό κέντρο 5Pointz μήνυσαν το 2013 τον ιδιοκτήτη γιατί κάλυψε τα γκράφιτί τους, με τη δικαιολογία ότι το κτίριο ήταν προς κατεδάφιση—μολονότι οι εργασίες δεν επρόκειτο να ξεκινήσουν παρά πολλούς μήνες αργότερα. Το δικαστήριο έκρινε πως η πράξη του ιδιοκτήτη παραβίαζε τους κανονισμούς της VARA (Πράξη Δικαιωμάτων Εικαστικών Καλλιτεχνών), που εξασφαλίζει τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών επί των έργων τους, ακόμη κι εάν έχουν φιλοτεχνηθεί στην περιουσία τρίτου.
(AΠΕ-ΜΠΕ)