Η νεοελληνική λογοτεχνία στα δύο μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της Τσεχίας
Σε μια εποχή που οι νεοελληνικές σπουδές στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα, τα Νέα Ελληνικά και η ελληνική γλώσσα έχουν βρει φιλόξενη θέση στην Τσεχία: στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Ινστιτούτο Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μάσσαρυκ στο Μπρνο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, που βρίσκεται στην ανατολική Μοραβία.
Η Έδρα Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάρτιο του 1948 υπό την ευθύνη του Δημήτρη Παππά, ο οποίος ήταν αξιωματικός του ΕΛΑΣ, διωκόμενος ήδη από το 1945 στην Ελλάδα για την αντιστασιακή του δράση. Ο Παππάς είχε συνεργαστεί προπολεμικά με τον θεμελιωτή της ελληνικής πολιτικής οικονομίας Ανδρέα Ανδρεάδη και είχε δημοσιεύσει μελέτες για την οικονομία της Επανάστασης του 1821, αλλά και της ελληνιστικής Αιγύπτου κατά την περίοδο του Πτολεμαίου του Φιλαδέλφου. Σκοπός της πανεπιστημιακής του δουλειάς στην Πράγα ήταν να προετοιμάσει δασκάλους ικανούς να αναλάβουν την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων που άρχισαν να καταφτάνουν στην Τσεχοσλοβακία μετά την οριστική ήττα του ΔΣΕ στον Γράμμο. Ο Παππάς πέθανε το 1963, αλλά πρόλαβε να μεταφέρει στην Πράγα την προσωπική του βιβλιοθήκη.
«Σήμερα το ένα τρίτο περίπου των τόμων της νεοελληνικής βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου στην Πράγα εξακολουθεί να φέρει τη σφραγίδα του Παππά», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κώστας Τσίβος, επικεφαλής του Τμήματος Νέων Ελληνικών το οποίο ανήκει στο Ινστιτούτο Ελληνικών και Λατινικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Καρόλου: «Στην Πράγα η διδακτική μας εργασία εστιάζεται σε τρεις κύκλους: εκμάθηση της γλώσσας, νεοελληνική λογοτεχνία και σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα (ιστορία και πολιτισμός σε συνδυασμό με την ανίχνευση του σήμερα – από τις δομές του πολιτικού συστήματος και τα φαινόμενα της κρίσης μέχρι την ελληνική μουσική, τον κινηματογράφο και την κουζίνα). Είμαστε τρεις διδάσκοντες και οι φοιτητές είναι στην πλειονότητά τους Τσέχοι, που ακολουθούν υποχρεωτικά δύο κλάδους σπουδών: τα ελληνικά και κάποια άλλη ξενόγλωσση φιλολογία. Έχουμε έντεκα προπτυχιακούς και δύο μεταπτυχιακούς (το μεταπτυχιακό πρόγραμμα ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο)».
Αντιμετωπίζουν προβλήματα τα Νέα Ελληνικά στην Πράγα; «Το Τμήμα έκλεισε το 1995 λόγω της αλλαγής του πολιτικού καθεστώτος (θεωρήθηκε απομεινάρι του υπαρκτού σοσιαλισμού). Όταν, όμως, η Τσεχία άρχισε να έχει βλέψεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αρμόδιοι κατάλαβαν ότι θα έπρεπε να υπάρχουν στο πανεπιστήμιο τα Νέα Ελληνικά. Το εύθραυστο σημείο μας σήμερα είναι το ολιγάριθμο των φοιτητών ενώ δεν δίνουμε διδακτορικά. Διδακτορικά υπάρχουν μόνο στο Μπρνο». Κατά τα άλλα, συμπληρώνει ο Κ. Τσίβος, που έχει μεταφράσει στα ελληνικά τη συλλογή διηγημάτων του τσέχου συγγραφέα Ota Pavel «Μια ζωή ψαρεύοντας» (εκδόσεις Ίκαρος, 2014), «κάνουμε πέντε ή έξι παρεμβάσεις ετησίως, μετακαλώντας καθηγητές από ελληνικά πανεπιστήμια, όπως και έλληνες συγγραφείς – μεταξύ άλλων ήρθαν εδώ ο Παύλος Μάτεσις και ο Δημήτρης Νόλλας. Για την επόμενη χρονιά σχεδιάζουμε τη διοργάνωση μιας εβδομάδας ελληνικού κινηματογράφου σε συνεργασία με το Μπρνο. Στόχος μας είναι οι πτυχιούχοι μας να μην είναι απλώς φιλόλογοι, αλλά ειδήμονες στην Ελλάδα».
Το Τμήμα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρνο ιδρύθηκε το 1990 και από το 1995 μέχρι το 2007, που άνοιξε ξανά το Τμήμα Νέων Ελληνικών στην Πράγα, ήταν το μοναδικό σε ολόκληρη την Τσεχία. Έχει βγάλει 60 πτυχιούχους, 30 μεταπτυχιακούς και δύο διδακτορικούς. Για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας λειτουργούν και βραδινά μαθήματα σε τρία επίπεδα για το ευρύτερο κοινό. «Είμαστε πέντε τσέχοι διδάσκοντες, που κάνουμε ελληνικό 19ο και 20ο λογοτεχνικό αιώνα. Έχουμε 35 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και πέντε υποψηφίους διδάκτορες, στη συντριπτική τους πλειονότητα Τσέχους», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Nicole Vatavova-Σουμελίδου, επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: «Στο Μπρνο εδρεύει και η Τσεχική Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, που ιδρύθηκε το 1999 με πρόεδρο τη Marketa Kulhankova, επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Φιλολογίας. Η εταιρεία εκδίδει το περιοδικό “Neograeka Bohemica” το οποίο έχει κριτές και αντλεί τη θεματογραφία του από την ιστορία της νεοελληνικής γλώσσας, αλλά και της νεοελληνικής ιστορίας και λογοτεχνίας. Το περιοδικό μας εκδίδεται σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, αγγλικά και τσέχικα».