Το «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα» του Παζολίνι στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ από τον Άρη Μπινιάρη

Η νέα παράσταση «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα», βασισμένη στην εμβληματική ομώνυμη ταινία του σπουδαίου Ιταλού σκηνοθέτη Πιέρ Πάολο Παζολίνι, ένα ζοφερό αριστούργημα για τη φύση του φασισμού, έρχεται μέσα από την ανατρεπτική ματιά του σκηνοθέτη Άρη Μπινιάρη στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, στο ΚΠΙΣΝ. Η παράσταση «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα» -ανάθεση της ΕΛΣ- θα παρουσιαστεί σε πανελλήνια πρώτη από τις 10 Φεβρουαρίου και για 22 παραστάσεις έως και τις 10 Μαρτίου 2024.

Απαγορευμένη μέχρι και σήμερα σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, η ταινία που σόκαρε το κοινό και τους κριτικούς την εποχή της κυκλοφορίας της (αμέσως μετά τη δολοφονία του δημιουργού της) βασίζεται στο ημιτελές μυθιστόρημα «Οι 120 μέρες των Σοδόμων του Μαρκησίου ντε Σαντ». Η υπόθεση της ταινίας διαδραματίζεται στη Δημοκρατία του Σαλό, ένα κρατίδιο-μαριονέτα της ναζιστικής Γερμανίας στην Ιταλία όπου, μεταξύ άλλων, οι φασίστες αναλαμβάνουν τη διαπαιδαγώγηση εννέα κοριτσιών και εννέα αγοριών και, αφού τα παραλαμβάνουν με τη συγκατάθεση των οικογενειών τους, τα μετατρέπουν σε δούλους και τα υποβάλλουν σε ακραία σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια.

Αυτή η απολύτως οριακή ψυχοσεξουαλική διερεύνηση της αισθητικής και φιλοσοφίας του ολοκληρωτισμού από τον Παζολίνι και τον συνσεναριογράφο του Σέρτζο Τσίττι μετατρέπεται, στη σκηνή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ, σε θεατρική παράσταση από τον Άρη Μπινιάρη σε συνεργασία με τον συνθέτη Τζεφ Βάγγερ και έναν πολυάριθμο θίασο διακεκριμένων ηθοποιών.

Η ταινία «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα» του Πιερ Πάολο Παζολίνι τάραξε κοινό και κριτικούς με το ζοφερό, βίαιο σύμπαν της σε μια εποχή που το συλλογικό θυμικό επιθυμούσε διακαώς να ξεπεράσει και να ξεχάσει τις σκοτεινές μέρες της φασιστοναζιστικής κατοχής. Τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πολυσχιδής δημιουργός επιχειρεί να ανασυνθέσει την κατακερματισμένη μνήμη, αποφεύγοντας την ιστορική αναπαράσταση, αλλά δημιουργώντας μία σπάνια ποιητική αλληγορία που αποκαλύπτει την τρομακτική ανθεκτικότητα του ολοκληρωτισμού και την πιθανότητα μίας νέας θανατηφόρας μετάλλαξής του, που δεν είναι άλλη από τον νεοκαπιταλισμό. «Νομίζω ότι ο καταναλωτισμός χειραγωγεί και βιάζει τα σώματα εξίσου με τον ναζισμό. Η ταινία μου αντιπροσωπεύει αυτήν τη δυσοίωνη σύμπτωση μεταξύ καταναλωτισμού και ναζισμού», αναφέρει ο ίδιος ο Παζολίνι σε συνέντευξή του.

Μέρος μίας κινηματογραφικής τριλογίας (Τριλογία του θανάτου) που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, το «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα» αποτελεί το κύκνειο σχόλιο του Πιέρ Πάολο Παζολίνι τόσο για την άνοδο του νεοφασισμού όσο και για την εφιαλτική επέλαση του καπιταλισμού. Σχεδόν πενήντα χρόνια μετά την κυκλοφορία της, η ταινία παραμένει ένα «γνήσια σαδικό αντικείμενο», όπως έγραψε ο Γάλλος στοχαστής Ρολάν Μπαρτ, που φέρνει τους πάντες σε δύσκολη θέση.

Στη θεατρική εκδοχή της ιστορίας, σε έναν απομονωμένο και καλά προστατευμένο χώρο, τρεις άντρες, ο Δούκας, ο Εξοχότατος και ο Υψηλότατος, έχουν συγκεντρώσει μία ομάδα αγοριών και κοριτσιών και τα υποβάλλουν σε ακραία σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια. Εδώ, η «τριλογία του θανάτου» εκτυλίσσεται σε τρεις κύκλους (ο κύκλος της μανίας, ο κύκλος των κοπράνων και ο κύκλος του αίματος), ενώ, παράλληλα, δύο αφηγήτριες διηγούνται τολμηρές ερωτικές ιστορίες από το ημιτελές έργο «Οι 120 μέρες των Σοδόμων του Μαρκησίου ντε Σαντ».

Σε ένα εφιαλτικό περιβάλλον ανεξέλεγκτης βίας, οι υφέρπουσες τακτικές του φασισμού παίρνουν τη μορφή ακραίων σαδομαζοχιστικών πρακτικών με στόχο τη βαθμιαία υποδούλωση και εξόντωση των υποψήφιων θυμάτων. Τα σπαραγμένα σώματα των νέων υπαινίσσονται ακράδαντα την ύπαρξη ενός κόσμου βίαιου και ανεξέλεγκτα άδικου, όπου οι ρίζες του ολοκληρωτισμού βρίσκουν συνεχώς γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθούν. Οι μέθοδοι κράτησης, εξαναγκασμού, ψυχικής και σωματικής εξαθλίωσης, λειτουργούν ως αλληγορία ολόκληρης της φιλοσοφίας του φασισμού που μετουσιώνεται σε πράξη παντού και πάντοτε όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν.

Στην πρώτη συνεργασία του με την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, ο Άρης Μπινιάρης σκηνοθετεί μία ατμοσφαιρική και υποβλητική παράσταση γεμάτη υπόκωφη ένταση που κλιμακώνεται σταδιακά. Τη μετάφραση, τη δραματουργία και τη θεατρική διασκευή υπογράφουν από κοινού ο Άρης Μπινιάρης και η Έλενα Τριανταφυλλοπούλου.

Επεξεργασμένα συνθεσάιζερ, ήχοι εκκλησιαστικών οργάνων, χροιές από τσέλο και βιόλα, ανθρώπινες φωνές και ηλεκτρονικοί ρυθμοί συνθέτουν το ηχητικό σύμπαν της παράστασης που δημιούργησε ο ανερχόμενος συνθέτης Tζεφ Βάγγερ. «Η δημιουργία αυτού του ηχητικού σύμπαντος αποτελεί μία προσπάθεια αντανάκλασης της πολυπλοκότητας και της έντασης του έργου, η οποία προέκυψε από την καθημερινή τριβή κατά τη διάρκεια των προβών και το συνονθύλευμα συναισθημάτων, δράσεων και λέξεων με τα οποία ήρθα αντιμέτωπος βιώνοντας την προετοιμασία του έργου, σε στενή συνεργασία με τον Άρη Μπινιάρη και τους συνεργάτες του. Η διαδικασία αυτή ήταν μία περιπέτεια στην εξερεύνηση της σύνθεσης ήχων και ρυθμών που αντικατοπτρίζουν τον ενδιάμεσο ψυχικό χώρο ανάμεσα στην ελπίδα και τον φόβο. Επιλέγοντας κάθε στοιχείο, έδωσα έμφαση στη δημιουργία μίας ατμόσφαιρας που ανταποκρίνεται στη σκοτεινή και προκλητική φύση του έργου, στην οποία ταυτόχρονα παρεμβάλλονται έντονες ρυθμικές εκρήξεις και θραύσματα εφιαλτικών μουσικών μοτίβων», σημειώνει ο Tζεφ Βάγγερ.

Το σκηνικό της Μικαέλας Λιακατά είναι «ένας τόπος άσκησης της πιο απόλυτης και αυταρχικής μορφής εξουσίας, ενώ για αυτούς που την υφίστανται γίνεται τόπος φριχτού ψυχικού και σωματικού μαρτυρίου. Τα ελάχιστα έπιπλα του χώρου είναι εμπνευσμένα από την ορθόδοξη και γοτθική αρχιτεκτονική των εκκλησιαστικών επίπλων, καθώς και των διάσημων ευρωπαϊκών μεγάρων, όπως οι δικαστικές αίθουσες του Palazzo Ducale, αλλά και οι βικτοριανές, ξύλινες βιβλιοθήκες», όπως αναφέρει η ίδια.

Τα κοστούμια υπογράφει η Ηλένια Δουλαδίρη, την κινησιολογία ο Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, τον σχεδιασμό φωτισμών ο Βαγγέλης Μούντριχας και τον σχεδιασμό ήχου ο Χάρης Κρεμμύδας.

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Κώστας Μπερικόπουλος, Ιωάννα Μαυρέα, Αγορίτσα Οικονόμου, Γιάννης Κότσιφας, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Εβίτα Αγαΐτση, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Γιώργος Ζιάκας, Απόστολος Καμιτσάκης, Νάντια Κατσούρα, Μάριος Κρητικόπουλος, Λένα Μποζάκη, Εύη Οικονόμου, Ειρήνη Τσέλλου, Γιάννης Χαρκοφτάκης και Κώστας Phoenix.

Παράλληλα με την παράσταση «Σαλό, 120 ημέρες στα Σόδομα» θα πραγματοποιηθεί μία σειρά συναυλιών με τίτλο Salò: The Concert με τη συμμετοχή καλλιτεχνών της ελληνικής ραπ σκηνής, στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ, στο ΚΠΙΣΝ, στις 18, 25 Φεβρουαρίου και στις 3 Μαρτίου 2024.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)

* Photo credit: Ανδρέας Σιμόπουλος