Παγκόσμια πρεμιέρα στην Επίδαυρο για την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» σε σκηνοθεσία Τιμοφέι Κουλιάμπιν
Λίγες ημέρες έμειναν για την πολυαναμενόμενη παγκόσμια πρεμιέρα της παράστασης «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, η οποία θα ανοίξει τα φετινά Επιδαύρια στις 5 και 6 Ιουλίου, σε σκηνοθεσία Τιμοφέι Κουλιάμπιν. Ο διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης βρίσκεται τον τελευταίο μήνα στη χώρα μας για τις πρόβες της παράστασης στην οποία συμμετέχει ένας εκλεκτός θίασος Ελλήνων ηθοποιών: Ανθή Ευστρατιάδου, Μαρία Ναυπλιώτου, Νικόλας Παπαγιάννης, Δημήτρης Παπανικολάου, Θάνος Τοκάκης, Νίκος Ψαρράς κ.ά.
Από τους πλέον διακεκριμένους Ρώσους σκηνοθέτες της γενιάς του, ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν έρχεται για δεύτερη φορά στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μετά το 2018, που παρουσίασε τις «Τρεις Αδελφές» του Αντόν Τσέχοφ στη νοηματική γλώσσα, σε μία παράσταση που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές.
Γεννημένος το 1984, αποτελεί μία ξεχωριστή παρουσία στο σύγχρονο παγκόσμιο θέατρο, έχοντας σκηνοθετήσει με επιτυχία δεκάδες θεατρικές παραστάσεις και όπερα. Η σκηνοθετική ευφυΐα του έγκειται στη σκηνική τόλμη του, αλλά και στον τρόπο που παίζει υφολογικά με διαφορετικά θεατρικά είδη. Τολμηρός και πρωτοποριακός στην τέχνη και τη ζωή, ο Κουλιάμπιν δεν δίστασε να εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του για τον πόλεμο στην Ουκρανία και να αναζητήσει καταφύγιο στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο Βερολίνο.
Ο Ρώσος σκηνοθέτης, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε πρόσφατα, τόνισε πως αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο είναι ότι το κεντρικό θέμα του έργου είναι ο πόλεμος. «Στην παράσταση δεν βλέπουμε τον πόλεμο επί σκηνής, δεν βλέπουμε πολεμιστές ή στρατεύματα. Το μέρος πολιορκείται, αλλά ο πόλεμος δεν είναι εκεί. Κι εδώ εντοπίζεται η ρίζα του προβλήματος, στο γεγονός ότι δεν τίθεται η ερώτηση “πρέπει να ξεκινήσουμε τον πόλεμο;” αλλά τον θεωρούμε δεδομένο. Ο πόλεμος αποτελεί κανονική συνθήκη… είναι μέρος της ζωής μας», σημείωσε. Κι αυτό είναι, σύμφωνα με τον Τιμοφέι Κουλιάμπιν, ακόμη χειρότερο από το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε, από τις συνέπειες που προκαλεί μία στρατιωτική σύγκρουση.
Ο Ευριπίδης, απομακρυσμένος από την Αθήνα, γράφει ένα έργο έντονα αντιπολεμικό. Σε αυτό το κλίμα επιμένει και ο Κουλιάμπιν, που θεωρεί ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να είναι αποδεκτός. Δεν θα έπρεπε να υφίσταται με καμία μορφή και για κανέναν λόγο. Είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να συμβαίνει, αλλά συμβαίνει. «Για αυτό χρειάζεται να πάμε πίσω, σε ένα κείμενο το οποίο γράφτηκε χιλιάδες χρόνια πριν και αφορά τον πόλεμο και τα ηθικά διλήμματα, γιατί δεν έχουμε μάθει ακόμα το μάθημά μας», επισημαίνει.
Το θέμα της θυσίας και ο μηχανισμός του πολέμου
Όπως εξηγεί ο δραματολόγος Roman Dolzhanskiy, η παράσταση θα εστιάσει και στο θέμα της θυσίας: «Στην Ιφιγένεια εν Αυλίδι, πρέπει να γίνει μία αδιανόητη θυσία για να ξεκινήσει ο πόλεμος. Υπάρχει ταυτόχρονα και μία οικογενειακή ιστορία πίσω από αυτήν τη θυσία. Και μία οικογενειακή προδοσία. Μία προδοσία που αποδεικνύει περίτρανα πως ο πόλεμος είναι ικανός να καταστρέψει κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά, κάθε αξία. Η αρχαία τραγωδία αναδεικνύει εδώ πόσο “φυσικά” μπορεί να επιβληθεί μία “αφύσικη” θυσία που δεν τη χωρά ο ανθρώπινος νους».
Πέρα, όμως, από την αφύσικη θυσία, ο Κουλιάμπιν θα επιχειρήσει να φωτίσει τον μηχανισμό του πολέμου, ένα ζήτημα το οποίο παραμένει επίκαιρο -δυστυχώς- ακόμα και σήμερα. Με ποιον τρόπο κινητοποιείται μία ολόκληρη κοινωνία να οδηγηθεί σε έναν πόλεμο; Πώς τα fake news παρουσιάζονται ως πραγματικότητα και πώς η πραγματικότητα ως fake news;
Ξένοι σκηνοθέτες στην Επίδαυρο
Στο πνεύμα της εξωστρέφειας που επιδιώκεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια από την καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Κατερίνα Ευαγγελάτου, διακεκριμένοι ξένοι δημιουργοί σκηνοθετούν στην Επίδαυρο Έλληνες και Ελληνίδες ηθοποιούς, προσεγγίζοντας τα αρχαία κείμενα με νέα οπτική.
Ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν επέλεξε, όπως είπε, να ανεβάσει την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», ένα πολύ αγαπημένο του έργο, αντιμετωπίζοντας το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ως πρόκληση.
Με τα πιο θερμά λόγια εκφράστηκαν οι ηθοποιοί που συμμετέχουν στην παράσταση για τη συνεργασία τους μαζί του.
Η Μαρία Ναυπλιώτου μίλησε για «μία πολύ ευτυχή συνάντηση», με έναν άνθρωπο που «δημιουργεί έναν κόσμο μέσα στον οποίο καταφέρνει να βάλει κι εμάς. Θέτει όρια αλλά συγχρόνως δίνει τρομερή ελευθερία στους ηθοποιούς να αναπτυχθούν, να αναπνεύσουν, να αυτοσχεδιάσουν». Η Ανθή Ευστρατιάδου ανέφερε ότι είναι εξαιρετικά σπάνιο το να συναντιέσαι με έναν σκηνοθέτη τόσο συγκινητικό, ο οποίος καταφέρνει να ενώνει τους ανθρώπους.
Ο Θάνος Τοκάκης είπε ότι η πρόβα έχει τρομερή πυκνότητα, η οποία οφείλεται στον Τιμοφέι γιατί ο τρόπος που έχει δώσει χώρο στην ισοτιμία της παράστασης τους κάνει να αισθάνονται ασφαλείς. Ο Νίκος Ψαρράς χαρακτήρισε «ευλογία» τη συνάντηση με τον Τιμοφέι Κουλιάμπιν, καθώς ο σκηνοθέτης ξέρει ότι στην πρόβα πρέπει να είναι όλοι ίσοι, ενώ ο Νικόλας Παπαγιάννης σημείωσε ότι ζουν υπέροχες μέρες. «Εύχομαι αυτό που συμβαίνει στις πρόβες να μπορεί να μεταφραστεί και σε θεατρική πράξη», τόνισε.