Γκιλ Σάχαμ : «Η ελευθερία είναι για μένα ανεκτίμητη»

Την άνοιξη του 1989, εν μέσω σχολικών εξετάσεων, ο 18χρονος τότε Αμερικανός βιολονίστας Γκιλ Σάχαμ, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα που θα του άλλαζε τη ζωή. Ο μέγας Ιτζάκ Πέρλμαν είχε μόλις προσβληθεί από οξεία ωτίτιδα και έπρεπε να ακυρώσει και τις τρεις εμφανίσεις του με την Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου στο Royal Festival Hall. Μπορούσε να τον αντικαταστήσει;

Ταλέντο & μετριοφροσύνη

Ο Σάχαμ θεωρούνταν ήδη ένας από τους πιο πολλά υποσχόμενους βιολονίστες της γενιάς του. Σε ηλικία 10 ετών έκανε το ντεμπούτο του  ως σολίστ , ενώ έναν χρόνο αργότερα κέρδισε τον διαγωνισμό Claremont εξασφαλίζοντας υποτροφία στην Σχολή Τζούλιαρντ. Η αντικατάσταση έγινε είδηση σε όλα τα μέσα της Νέας Υόρκης που κυνηγούσαν τον νεαρό μουσικό για μια αποκλειστική δήλωση. Εκείνος έλεγε με ταπεινότητα: “Δεν ξέρω πώς πρέπει να αντιδράσω σε όλο αυτό. Ξέρω, όμως, ότι δεν πρόκειται να αλλάξει το παίξιμό μου”

Αυτή η ταπεινότητα φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό είχε να κάνει με την εισαγωγή του στη Σχολή Τζούλιαρντ σε τρυφερή ηλικία. “Την πρώτη μέρα στη σχολή σκέφτηκα σοβαρά να παρατήσω τη μουσική και να γίνω ηλεκτρολόγος. Πήγα νομίζοντας ότι ήμουν κάποιος και διαπίστωσα ότι υπήρχαν εκατοντάδες υπερταλαντούχοι μουσικοί. Ήμουν πολύ τυχερός να βρίσκομαι ανάμεσα τους. Το πιο σημαντικό μάθημα που πήρα ήταν ότι έμαθα να ακούω”.

Ήχος που μοιάζει με ανθρώπινη φωνή

Γεννήθηκε στο Ιλινόι.  Μεγαλώνοντας θυμάται ότι “ Η εκμάθηση της μουσικής θεωρούνταν μέρος της εκπαίδευσής μας. Νομίζω ότι εγώ διάλεξα το βιολί γιατί ο ήχος μοιάζει πολύ με την ανθρώπινη φωνή”.

Αν και “παιδί-θαύμα”, ο Σάχαμ δεν προέρχεται από μουσική οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν αστροφυσικός και η μητέρα του κυτταρογενετίστρια, και οι δύο μουσικόφιλοι, ωστόσο δεν τον πίεσαν ποτέ να ασχοληθεί με τη μουσική. Η μητέρα του, μάλιστα, ήταν αρκετά αρνητική με την ιδέα. “Έλεγε ότι τα μικρά παιδιά που προσπαθούσαν να παίξουν βιολί την έκαναν να ανατριχιάζει. Κυρίως λόγω του στριγκού ήχου που κάνουν, σαν νύχια πάνω σε μαυροπίνακα. Έχω μερικές κασέτες που παίζω ως παιδί και είχε δίκιο. Τώρα ξέρω ακριβώς για τι πράγμα μιλούσε”.

Gil Shaham, photographed at Central Park, 11/10/2020 by Chris Lee

Το… βιολί του

Από τα 18 του, ο Σάχαμ παίζει με ένα βιολί Stradivarius, γνωστό και ως “Comtesse de Polignac”. Φημολογείται ότι ανήκε στην κόμισσα ερωμένη του Βενιαμίν Φρανγκλίνου όταν εκείνος ήταν πρέσβης στο Παρίσι πριν τη γαλλική επανάσταση. Το σίγουρο είναι ότι κατασκευάστηκε το 1699 από τον Stradivari ως ένα πειραματικό όργανο με πιο μακρύ και στενό σώμα. Μάλιστα, είχε περάσει και από τα χέρια του Βιβάλντι και είναι πολύ πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε στην πρεμιέρα των Τεσσάρων Εποχών.

Ελεύθερος και… με Grammy

Καλλιτέχνης ιδιαίτερα δραστήριος δισκογραφικά, ο Σάχαμ, έχει προταθεί δώδεκα φορές για Grammy, ενώ το 1999 κέρδισε το πολυπόθητο βραβείο για την ηχογράφησή του με τον πιανίστα Αντρέ Πρέβιν σε έργα Αμερικανών συνθετών. Κι ενώ είχε πραγματοποιήσει δεκάδες ηχογραφήσεις με την Deutsche Grammophon, το 2003 ίδρυσε τη δική του εταιρεία Canary Classics. Μια κίνηση που πυροδοτήθηκε από την ανάγκη του να επιλέγει ο ίδιος τους συνεργάτες του, αλλά και τα έργα που ερμηνεύει. “Η ελευθερία για εμένα είναι ανεκτίμητη. Πάντα είχα πρόβλημα με την εξουσία”, λέει. “Η Canary Classics είναι κάτι σαν οικογενειακή επιχείρηση. Σαν ένα εστιατόριο που ελπίζεις ότι το φαγητό θα αρέσει στους πελάτες και θα ξαναέρθουν”.

Για τον Σάχαμ, το σημαντικότερο είναι να παίζει μουσική με τους δικούς του ανθρώπους. Το αγαπημένο του πράγμα στον κόσμο είναι να παίζει μαζί με την επίσης βιολονίστρια γυναίκα του, Αντέλ Άντονι, το Διπλό Κοντσέρτο για βιολί του Μπαχ. Ο ίδιος χαρακτηρίζει ως την πιο συγκινητική στιγμή της ζωής του, όταν άκουσε τα δύο μεγαλύτερα παιδιά του να ερμηνεύουν μαζί το ίδιο έργο. Μουσική συνοδοιπόρος του είναι, επίσης, πολύ συχνά και η πιανίστρια αδελφή του, Όρλι.

Στο μυαλό του Μπαχ

“Πιθανόν είναι η αφαιρετικότητα της μουσικής τέχνης που την κάνει τόσο οικουμενική και ανθρώπινη. Είναι εκπληκτικό ότι με κινήσεις του αέρα δημιουργούμε δονήσεις που μας επιτρέπουν να ρίξουμε μια ματιά στη συνείδηση άλλων ανθρώπων. Διαβάζουμε τις σκέψεις του Μπαχ τριακόσια χρόνια αργότερα”, λέει. Ο Σάχαμ μελετά επί μακρόν συνθέσεις του Μπαχ και συμφωνεί με την πεποίθηση πολλών ακόμη μουσικών ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να ερμηνεύεις τη μουσική του. Παραδέχεται, μάλιστα, ότι κάνοντας εξάσκηση πάνω στα έργα του αναθεώρησε ολόκληρη την τεχνική του.

Σας αρέσει ο Μπραμς;

Στις 22 Νοεμβρίου, ερμηνεύει το Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα του Γιοχάνες Μπραμς με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Μια σύνθεση που έχει μελετήσει σε βάθος, ηχογραφήσει και ερμηνεύσει με τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου. “Ο Μπραμς χρησιμοποιεί τις δυνατότητες του βιολιού στο έπακρο. Από τις πιο βαθιές ως τις πιο ψηλές νότες, από τις πιο απαλές έως τις πιο δυνατές δυναμικές και από το πιο απαλό legato έως το πιο αιχμηρό staccato. Η πιο μεγάλη πρόκληση είναι να μεταδώσουμε στο κοινό το ιδεώδες του Μπραμς, ώστε να φέρουμε εις πέρας αυτή την απίστευτη μουσική αφήγηση.” λέει για το έργο. Εμείς, ανυπομονούμε γι’ αυτό το κοντσέρτο που αναμφίβολα φτάνει τον σολίστ στα όριά του.