Το αρχιτεκτονικό γραφείο deltArCHI, ή αλλιώς ο Πάνος και η Βαρβάρα ανταποκρίθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο στο κάλεσμα του Αποστόλη Αρτινού και συμμετείχαν στην ομαδική έκθεση «Ελάχιστη Δομή», που έλαβε στο χώρα στο Ρομάντσο της οδού Αναξαγόρα, με ένα έργο που έγινε ιντερνετικό viral.
To elevated hut, η ανυψωμένη καλύβα της Βαρβάρας και του Πάνου, δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτελέσει έναν ελάχιστο χώρο απομόνωσης στις ταράτσες των πολυκατοικιών που σε βοηθά να δεις την πόλη πιο αποστασιοποιημένα, να στοχαστείς να εμπνευστείς και να επαναπροσδιορίσεις τις βασικές σου αρχές. Σε καιρούς που δεν μπορείς να ξεφύγεις από την πόλη, ακόμα και αν βγεις έξω από αυτήν, οι δύο αρχιτέκτονες με βάση το αρχέτυπο της καλύβας του 20ου αιώνα, σχεδίασαν μια ξύλινη καλύβα που θα μπορούσε να τοποθετηθεί στις ταράτσες των πολυκατοικιών, έχοντας δύο μέτρα απόσταση από το έδαφος.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα του elevated hut; Μέσα από την ιδέα της Ελάχιστης Δομής γεννήθηκε το hut και την πρόσκληση του Αποστόλη. Ξεκίνησε από την ιστορία της καλύβας τον 20ο αιώνα και από το γεγονός ότι οι άνθρωποι της πόλης ήθελαν να ξεφύγουν, σε έναν ελάχιστο χώρο – και όχι πολυτελή – στη φύση, να αποκοπούν από την πόλη και να ανακτήσουν δυνάμεις, όπως ήταν η καλύβα του Heidegger. Η δική μας ιδέα βασίστηκε στο πώς αυτό θα μπορούσε να προσαρμοστεί στα σημερινά δεδομένα. Σήμερα είναι πιο δύσκολο κάποιος να απομονωθεί, ο κόσμος έχει μικρύνει και δεν υπάρχουν πια μη χαρτογραφημένοι τόποι, παντού υπάρχει δίκτυο και η ιδέα της απομόνωσης δεν ήταν αυτή που ήταν παλιά. Η πόλη έχει έντονη παρουσία στην καθημερινότητά μας. Έτσι σκεφτήκαμε ότι η καλύβα πλέον θα μπορούσε να είναι στο αστικό τοπίο και όχι στο φυσικό και μάλιστα στο οικείο περιβάλλον της πολυκατοικίας. Μέσα από την καλύβα μπορείς να δεις την πόλη με διαφορετικό μάτι. Είναι σαν να βγεις από τον εαυτό σου και να βλέπεις από απόσταση αυτό που σου συμβαίνει.
Η απόσταση των δύο μέτρων που έχει η καλύβα από το έδαφος έχει κάποια χρηστικότητα ή είναι απλά συμβολική; Είναι μια συμβολική απόσταση και είναι η ελάχιστη που θα μπορούσε να έχει η καλύβα από την ταράτσα. Αυτή η απόσταση σε κάνει να βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά από όταν είσαι μέσα στην πόλη. Βγαίνεις πάνω από αυτή και σκέφτεσαι διαφορετικά αυτό που ζεις στην καθημερινότητα σου.
Κάτοψη του εσωτερικού της καλύβας
Γιατί να υπάρχει αυτή η ανθρώπινη ανάγκη της απομόνωσης από την πόλη, ακόμα και μέσα σε αυτήν; Η ανάγκη υπήρχε από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Στις ημέρες μας είναι ακόμα πιο δύσκολο να την βρεις. Ζούμε και σε μια εποχή ανατροπών που σε ωθεί να ξεκινήσεις και πάλι από το μηδέν, από τα βασικά και αυτή η ελάχιστη δομή σου προσφέρει μόνο τα βασικά για να προσπαθήσεις να σκεφτείς μέσα από τα ελάχιστα στις βασικές αξίες για αυτό και προσφέρει ένα γραφείο και ένα μέρος για ύπνο. Θα λειτουργούσε επίσης ως κοινόχρηστος χώρος και χωρίς ρεύμα. Είναι κάτι σαν μια σκηνή κάμπινγκ.
Γιατί να μην μπορείς να απομονωθείς στο δωμάτιό σου και να πρέπει να πας στην καλύβα για ένα είδος meditation πάνω από την πόλη; Για να πας στην καλύβα, φεύγεις από το σπίτι σου. Αυτή η μετάβαση παίζει έναν ρόλο. Το δωμάτιό σου είναι ο κόσμος σου και μέσα σε αυτόν υπάρχουν ερεθίσματα που δε σε αφήνουν να σκεφτείς καθαρά. Αυτό το μικρό ανέβασμα σε κάνει να αισθάνεσαι ότι φεύγεις από όλα. Το να σκεφτείς και να έχεις κάποιο προσωπικό χρόνο συλλογισμού την προηγούμενη δεκαετία, το είχαμε ταυτίσει με το να είσαι δίπλα σε μια πισίνα. Νομίζω όμως πως και ένα θέαμα όχι τόσο θετικό σε βάζει σε σκέψεις σε κάνει δημιουργικό, σε βάζει να στοχαστείς. Δεν συμβαίνει μόνο μέσα από μια ηδονιστική προσέγγιση.
Πάνος Δραγώνας, Βαρβάρα Χριστοπούλου
Θεωρείτε την πρότασή σας υλοποιήσιμη; Ξεκίνησε ως μια ιδέα για την συμμετοχή σε μια έκθεση τέχνης. Δεν σκεφτήκαμε ποτέ ότι κάποιος θα θέλει να την υλοποιήσει, σαν ιδέα όμως άρεσε με πολλούς τρόπους. Μας έκανε τρομερή εντύπωση αυτό. Δημοσιεύσαμε το έργο σε ένα δημοφιλές αρχιτεκτονικό site του εξωτερικού και έγινε αμέσως χαμός από like και share. Πολλοί θα ήθελαν να έρχονται από το εξωτερικό στην Αθήνα και να μένουν για πέντε μέρες σε ένα τέτοιο μέρος. Τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιήσαμε είναι συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά μέσα που δίνουν μια ρεαλιστική διάσταση στην κατασκευή. Έτσι πολλοί νόμισαν πως είναι και πραγματικό. Η αρχιτεκτονική κουλτούρα σε βάσει να λειτουργείς σε μια υλοποιήσιμη κατεύθυνση. Έκανε κλικ σε πολύ κόσμο και έτσι αρχίσαμε να το σκεφτόμαστε κι εμείς και στην πορεία ανακαλύψαμε ότι υπάρχουν παρόμοια μέρη στον κόσμο. Υπάρχουν ξενοδοχεία στο εξωτερικό που παρέχουν μικρά δωμάτια που συνήθως βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές αλλά έχουν τρομερή θέα. Η καλύβα ίσως να μην είναι τόσο οικεία στη Ελλάδα, αλλά είναι σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Είναι μια κατασκευή αγροτική, μια αρχετυπική αρχιτεκτονική δομή που παραπέμπει σε κάτι που συνήθως βρίσκεται στη φύση. Ε, αυτό έρχεται πλέον στην ταράτσα σου. Αυτή η καλύβα είναι κάτι που υπάρχει στο ασυνείδητό μας. Αν βάλεις ένα παιδί να σχεδιάσει ένα σπίτι, θα σχεδιάσει αυτή τη δομή. Μια στέγη είναι η βασική δομή της αρχιτεκτονικής, από εκεί ξεκινά ο κλασικισμός, το μεταμοντέρνο. Είναι το πλέον αναγνωρίσιμο αρχιτεκτονικό στοιχείο το οποίο συναντάς εκεί που δεν το περιμένεις. Ήταν ένα παιχνίδι αντίθεσης. Το άλλο βασικό στοιχείο είναι η ετεροτοπία. Είναι η έννοια του να υπάρχει ένα στοιχείο τόπου σε άλλο περιβάλλον, όχι εκεί που θα ‘πρεπε. Η ετεροπία στον 20ο αιώνα ήταν ότι ο άνθρωπος της πόλης έφερνε ένα ελάχιστο αστικό δωμάτιο στη φύση, ενώ στη δικά μας περίπτωση ένα ελάχιστο στοιχείο φύσης, έρχεται στην ταράτσα.
Ξεκολλώντας από την πόλη
Μα πόσο εφικτό είναι πολεοδομικά; Πολεοδομικά δεν είναι ανέφικτο. Ένα χαρακτηριστικό που έχει η Αθήνα είναι ότι έχει μια ακανόνιστη κορυφογραμμή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα κτίρια της έχουν φτιαχτεί σε διαφορετικές περιόδους που υπήρχε διαφορετικό όριο ύψους. Μια πολυκατοικία που έχει χτιστεί το 1970 έχει χαμηλότερο ύψος από μια που χτίστηκε το ’85, άρα σε αυτήν μπορείς να συμπληρώσεις ύψος. Υπάρχουν άρα περιπτώσεις που υπάρχει ύψος και εκεί μπορεί να υπάρξει η καλύβα. Θα μπορούσε λοιπόν να συμβεί και θα μας ενδιέφερε να αναλάβουμε κάτι τέτοιο. Θα είχε και επιχειρηματικό ενδιαφέρον, καθώς όπως είπαμε και πριν στο εξωτερικό υπάρχουν πολλά τέτοιου τύπου δωμάτια που νοικιάζονται μέσω air bnb ή σε ξενοδοχεία. Ένα από αυτά έχει μορφή πλοίου, βρίσκεται στο Λονδίνο και γίνεται ανάρπαστο.
Τα δύο μέτρα που υψώνουν την καλύβα από την ταράτσα
Υπάρχει κάτι που σας ενοχλεί αρχιτεκτονικά στην Αθήνα; Μας αρέσει η Αθήνα. Ο δημόσιος χώρος δεν είναι αυτός που θα μπορούσε να είναι. Παρ’ ότι οι περισσότεροι γκρινιάζουν για τις πολυκατοικίες, δεν είναι αυτές το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ανάμεσα τους. Ένα θέμα είναι ότι οι πολυκατοικίες σιγά – σιγά γερνάνε και πεθαίνουν και αυτή η φθορά θα αρχίσει να φαίνεται σταδιακά. Υπάρχει ένα ζήτημα ανανέωσης. Μιλώντας κανείς ουτοπικά, αυτό που θα έπρεπε να γίνει είναι να αναβαθμιστεί δραματικά ο δημόσιος χώρος με στοιχεία πρασίνου και νερού. Αυτό που θα συμβεί στην πραγματικότητα όμως είναι το ότι θα ξαναφτιαχτούν οι πολυκατοικίες για να ανταποκριθούν στο το πώς θα θελήσουν να ζήσουν οι άνθρωποι στο μέλλον. Και το hut εκεί ανταποκρινόταν. Η αθηναϊκή πολυκατοικία αδιαφόρησε για έναν καταπληκτικό χώρο όπως είναι η ταράτσα, από το 50΄και μετά, ενώ στο μεσοπόλεμο ήταν ένας πολύ λειτουργικός χώρος. Θα επανεξεταστεί στο μέλλον. Είτε φυτεύοντας σε αυτήν, είτε κάνοντας την χώρο διασκέδασης. Υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον αυτή τη στιγμή για την Αθήνα με διαφορετικούς τρόπους από τον κακοπροαίρετο πολιτικό για τους άθλιους Έλληνες, τους σπάταλους μέχρι την άποψη ότι η Αθήνα είναι από τα πιο δημιουργικά μέρη στον πλανήτη αυτή τη στιγμή, όπου γίνονται τρομερά πράγματα.
