Τρεις παραστάσεις που επιμένουν και διαρκούν

Τρεις παραστάσεις -οι δύο επαναλήψεις από πέρυσι ή και πρόπερσι και μια ακόμα, αναβίωση μιας παλαιότερης επιτυχημένης θεατρικής δουλειάς, που είχε συνεχιστεί με επιτυχία για έξι ολόκληρες σεζον. Τρεις παραστάσεις διαφορετικές μεταξύ τους, με διαφορετική θεματολογία, με διαφορετική ηλικία των κειμένων, με διαφορετικές σκηνικές αφηγήσεις, που γοητεύουν και φέτος και ξεχωρίζουν ανάμεσα στις άπειρες αθηναϊκές παραστάσεις. Και οι τρεις, παραγωγές του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Με τη σειρά που τα είδα: «Το δαχτυλίδι της μάνας», ένα θεατρικό έργο σε ντοπιολαλιά, γραμμένο το 1898 από τον Γιάννη Καμπύση, που μας γνώρισε η ομάδα C.for Circus· «Η μέθοδος Γκρόνχολμ» του Τζόρντι Γκαλθεράν, που είχε πρωτοπαρουσιαστεί στο Θέατρο Τέχνης για 6 σεζόν (2008-2013) σε σκηνοθεσία Διαγόρα Χρονόπουλου· και ο «Μύρτος» μια παράσταση που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι και θεατροποίησε η ομάδα 4Frontal, μια ομάδα που της αρέσει πολύ να καταπιάνεται με λογοτεχνικά κείμενα.

Η μέθοδος Γκρόνχολμ

Ενα έργο που έχει τη δική του ιστορία στην ελληνική παραστασιολογία και έχει ήδη δημιουργήσει σχολή, αφού πολλά έργα με ανάλογο θέμα το ακολούθησαν, στο θέατρο ή στον κινηματογράφο. Ενα έργο που καταπιάνεται με την ωμότητα των εργασιακών σχέσεων, με τους ανταγωνισμούς (και τις ελπίδες και τις φιλοδοξίες) εκείνων που διεκδικούν μια δουλειά, με τις ανύπαρκτες και υποκριτικές σχέσεις όσων μοιράζονται τη μισή ζωή τους στον ίδιο χώρο, με όλα τα ποταπά μέσα που σκαρφίζεται το ανθρώπινο μυαλό για να κερδίσει, με την ανθρωποφαγική συμπεριφορά των σύγχρονων κοινωνιών, είτε βρίσκονται στον προθάλαμο μια πολυεθνικής είτε στη γειτονιά τους εντέλει. Ο Γιάννης Μόσχος ανέλαβε να σκηνοθετήσει την παράσταση, αναβιώνοντας σε μεγάλο βαθμό εκείνην την πρώτη του Διαγόρα Χρονόπουλου, έχοντας δίπλα του τρεις από τους τέσσερις πρωταγωνιστές της πρώτης παράστασης (Πέτρο Λαγούτη, Βίκυ Παπαδοπούλου, Χρήστο Σαπουντζή). Τον ρόλο του Γιώργου Καραμίχου ερμηνεύει τώρα ο Ορφέας Αυγουστίδης. 

Η μέθοδος Γκρόνχολμ

Η σκηνή του θεάτρου «Ανεσις» έχει μετατραπεί σε αποστειρωμένο, απρόσωπο, ψυχρό, περιβάλλον γραφείων μιας οποιαδήποτε σύγχρονης εταιρείας, με τις ψευδοροφές και τα ενσωματωμένα φωτιστικά. Ενα τραπέζι στη μέση με τέσσερις καρέκλες και γύρω γύρω πάγκοι με πέντε κουτιά πάνω τους. Περίεργα κουτιά, αινιγματικά. Εκεί κρύβονται οι δοκιμασίες στις οποίες θα υποβληθούν οι τέσσερις υποψήφιοι της θέσης. Ή μήπως δεν είναι όλοι υποψήφιοι; Η καχυποψία κάθεται επίσης στο τραπέζι. Μαζί με την επιθετική και την αμυντική στάση του καθενός, εναλλάξ. Και τον κυνισμό φυσικά. Τέσσερις άνθρωποι, πολλές συμπεριφορές. Βλέπουμε τον ειρωνικό, τον ανάλγητο, τον ειλικρινή, αυτόν που επιζητεί τον οίκτο, τον ηττοπαθή, τον καταθλιπτικό, τον συναισθηματικό, εκείνον με το κόμπλεξ κατωτερότητας. Πολλές συμπεριφορές, άλλες αυθόρμητες, άλλες μέρος της τακτικής του καθενός. Και μαζί βλέπουμε και αντιλήψεις, έτσι όπως αναδεικνύονται από τις δοκιμασίες στις οποίες υποβάλλοντα οι υποψήφιοι. Η ομοφοβία είναι η πρώτη βίαιη αντίδραση. Η επιζήτηση της εύνοιας του ανωτέρου, της εξουσίας δηλαδή, μια άλλη. Η απληστία ακολουθεί. Αποτέλεσμα; Τέσσερις άνθρωποι που διεκδικούν μια δουλειά και χάνουν την ψυχή τους για να την αποκτήσουν. Μια παράσταση με νεύρο, που αφουγκράζεται ανατριχιαστικά καθημερινές συμπεριφορές, διαπροσωπικές σχέσεις κάθε είδους. 

Δεν είχα δει την παράσταση του Διαγόρα Χρονόπουλου. Την είδα φέτος σαν μια νέα παράσταση, όχι σαν αναβίωση. Και είδα ένα έργο εξαιρετικά φρέσκο και επίκαιρο, διαχρονικό πλέον, με σασπένς, με βάθος, με διαρκείς ανατροπές που δημιουργεί ατμόσφαιρα θρίλερ, που συνεγείρει συναισθηματικά τους θεατές κάθε στιγμή, με ανάγλυφους χαρακτήρες· είδα μια παράσταση με ρυθμό, είδα όλα τα στοιχεία να συμβάλλουν σ’ αυτό το αποτέλεσμα χωρίς να περισσεύει τίποτα. Και είδα ερμηνείες χωνεμένες, κι από τους «παλιούς» και από τον «καινούργιο» Ορφέα Αυγουστίδη. 

Η μέθοδος Γκρόνχολμ

Το δαχτυλίδι της μάνας

Η ιστορία του έργου και η διαδρομή του στο ελληνικό κοινό έχει κάμποσα κεφάλαια, που πάνε αρκετά πίσω: «Το δαχτυλίδι της μάνας» (1898) του Γιάννη Καμπύση είναι θεατρικό έργο γραμμένο σε ντοπιολαλιά, κι εμπνέεται απ’ τη ζωή του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη. Έχει χαρακτηριστεί ως μουσικό δράμα αλλά και ως χριστουγεννιάτικο ονειρόδραμα. Το 1917, ο Μανώλης Καλομοίρης το συνέθεσε σε μορφή όπερας, ενώ 51 χρόνια αργότερα, το 1968, το έργο εκφωνήθηκε στο «Θέατρο της Τετάρτης» στην Ε.Ρ.Α. Το Δεκέμβριο του 2004, το Δαχτυλίδι της μάνας παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή σε λιμπρέτο Γιώργου Στεφόπουλου (ο οποίος υπέγραφε ως Άγνης Ορφικός) και σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. 

Το δαχτυλίδι της μάνας

Και πριν δυο χρόνια το ανέσυρε μια ομάδα νέων καλλιτεχνών και έφτιαξε κάτι εξαιρετικά σύνθετο και μαγευτικά απλό. Με σκηνικό μια τεράστια μεταλλική τραμπάλα. Τα μέλη της ομάδας των C.for Circus μας καλούν, και φέτος, να παρακολουθήσουμε, κάποια παραμονή Χριστουγέννων στην ελληνική επαρχία, την ιστορία μιας μάνας και των δυο γιων της. Ζουν μακριά από τον τόπο τους, σε μια καλύβα. Ο ένας γιος, ο ποιητής, είναι βαριά άρρωστός, πεθαίνει. Εχει παραισθήσεις, ονειρεύεται την πατρίδα του, την αγαπημένη του, τα βουνά του τόπου του. Η μάνα, για να τον σώσει, αποφασίζει να πουλήσει τη μοναδική περιουσία της οικογένειας, το δαχτυλίδι που έδωσαν κάποτε οι μοίρες στους προγόνους της…

Ολο αυτό οι επτά ηθοποιοί της παράστασης το αφηγήθηκαν με μουσικά όργανα, με τραγούδια, με το σώμα τους. Τι κατάφερα να σημειώσω, όταν κατάφερνα να σκεφτώ ότι πρέπει να σημειώσω; Τα εξής σκόρπια: στημένοι σαν αέτωμα· μουσική, φωνές, δύναμη, πάθος, ευαισθησία· ευρηματικό· το παραμύθι, η ζωή, ο έρωτας, ο θάνατος, η ποίηση· το σκοτάδι στη σκηνή του θανάτου. Γιατί την γεύεται ο θεατής αυτή την παράσταση, με τις αισθήσεις του. Ακούει, βλέπει, νιώθει, φαντάζεται, μπαίνει στο όνειρο, θαυμάζει. 

Το δαχτυλίδι της μάνας

Μύρτος

Ο Μύρτος είναι ένα αγόρι που κοιμάται από τότε που γεννήθηκε και είναι ήδη οκτώ χρονών. Ζει (;), σε μια ελληνική κωμόπολη, λίγο πριν τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο απέναντι σπίτι είναι οι προύχοντες της κωμόπολης, η οικογένεια Γαβριήλ, πολύ καθώς πρέπει στις δημόσιες συμπεριφορές της. Προς τα μέσα όμως; Τι γίνεται μέσα στο σπίτι τους; Εκεί υπάρχει μια κόρη ανάπηρη, η Περσεφόνη, που η οικογένεια θεωρεί ντροπή και την κρύβει βασανιστικά και την αγνοεί φριχτά, υπάρχει ένας πατέρας που επιβεβαιώνεται μέσω της σεξουαλικής κατάκτησης όποιου θηλυκού κινείται γύρω του, που σπέρνει νόθα παιδιά, τα οποία φροντίζει να εξαφανίσει ο πιστός, θρήσκος και ευνούχος οικονόμος τους, ο Βελισσάριος, ένας γιος που αγωνίζεται να βρει την ταυτότητά του, αλλά δεν το καταφέρνει σ’ αυτό το περιβάλλον, ένα ζευγάρι υποτακτικών που δέχεται κάθε προσβολή, και η κυρία Γαβριήλ που τα ρυθμίζει όλα. Α, και μια κοπέλα όμορφη που γίνεται η αιτία της τελικής τραγωδίας και αποκάλυψης. Αυτά είναι τα πρόσωπα του Μύρτου, και τα κρυφοκοιτάζουμε, όπως οι απέναντι γείτονες. Βλέπουμε ό,τι κρύβεται, δηλαδή, σε μια «κανονική» ελληνική οικογένεια. Βλέπουμε τα ταμπού που βασάνισαν ανθρώπους, βλέπουμε την κτητικότητα που ισοπέδωσε προσωπικότητες και ζωές, βλέπουμε έρωτες αρπαχτικούς και έρωτες τρυφερούς, που δεν άνθησαν ποτέ. Πώς τα βλέπουμε όλα αυτά; Με τον τρόπο της ομάδας 4Frontal. Χειροποίητο. Με ένα σκηνικό που αναδεικνύει με μινιατούρες τα τοπία και τους χώρους. Και μέσα σε 1,5 ώρα αναδεικνύονται απολύτως όλοι οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος, όλη η αφήγηση. Και βλέπουμε επί σκηνής ένα ολόκληρο μυθιστόρημα, σαν γλυκόπιοτο σφηνάκι. 

Μύρτος

Τρεις παραστάσεις που μέσα στην πληθωρική, και φέτος, θεατρική Αθήνα, ξεχωρίζουν για την πρότασή τους, τη φρεσκάδα τους, τον τρόπο που αναδεικνύουν τα κείμενα, για τα συναισθήματα που προκαλούν.