Την εποχή του κορονοϊού και των κλειστών θεάτρων (ανάμεσα στα άλλα κλειστά), οι οθόνες μας γέμισαν θέατρο! Η διάθεση αλληλεγγύης και προσφοράς προς τους θεατρόφιλους που, όπως όλοι, βρίσκονται σε καραντίνα, ήταν ο ένας λόγος και πιστώνεται αναμφίβολα στον Αργύρη Ξάφη, που πρώτος το ξεκίνησε και παρακίνησε πολλούς· η ανάγκη των δημιουργών και των θεατρικών οργανισμών, στη συνέχεια, να είναι παρόντες παρουσιάζοντας νεότερες ή παλιότερες δουλειές τους, ήταν ο άλλος. Δύο λόγοι που δημιούργησαν τέτοια προσφορά παραστάσεων που περίπου έμοιαζε με την τρέλα που επικρατεί στη διάρκεια της σεζόν!
Για την ακρίβεια, αυτές οι ενημερώσεις ήταν από τα ελάχιστα e-mails που έφταναν (και συνεχίζουν να φτάνουν) αυτή την περίοδο από θεατρικούς οργανισμούς, ιδιωτικούς ή δημόσιους, ανακοινώνοντας τις μέρες και τις ώρες της οπτικοποιημένης παρουσίασης παλαιότερων παραστάσεων.
Χώρια οι ενημερώσεις στο messenger!
Παραστάσεις που είχα δει και τις θυμάμαι ακόμη, παραστάσεις, παλαιότερες, που είχα χάσει, αλλά η αύρα τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα, είχα και έχω να διαλεξω ανάμεσα σε πολλές προτάσεις. Κάθε μέρα. Κατ’ αρχήν ήθελα να διαπιστώσω αν μπορώ να παρακολουθήσω θέατρο στην οθόνη του υπολογιστή, γνωρίζοντας εξ αρχής ότι αυτού του είδους η θέαση δεν εμπίμπτει σε οποιασδήποτε μορφής κριτική διαδικασία.
Ξεκίνησα λοιπόν από παραστάσεις που είχα δει και μου άρεσαν πολύ, για να μην έχω πολλές νέες παραμέτρους να διαχειριστώ. Μετά επέλεξα κάποιες παλαιότερες, που πολύ θα ήθελα να έχω δει. Μετά επέστρεψα σε κάποιες πιο σύγχρονες, που τις έχω δει, αλλά ήθελα να τις ξαναθυμηθώ και κυρίως να διαπιστώσω την αίσθηση που θα έκαναν σ’ αυτή τη συνθήκη.
Συμπέρασμα;
Πολλαπλό, περίπλοκο και αυστηρά προσωπικό. Κατ’ αρχήν δεν είναι καθόλου εύκολο (για μένα τουλάχιστον) να μπω στη συνθήκη της σκοτεινής αίθουσας, με ό,τι σημαίνει αυτό, βλέποντας θέατρο από τον υπολογιστή μου. Ακόμα κι αν διαμορφώσω συνθήκες απόλυτης ησυχίας, υπάρχουν διάφορες αφορμές για να διακόψω τη συγκέντρωσή μου, στην απόσταση του χεριού μου και μόνο. Και η προβολή της παράστασης ξεκινάει. Και το πρώτο που βλέπω είναι… zenerik, αφού όλοι οι συντελεστές της παράστασης προβάλλονται στην οθόνη. Το μόνο διαφορετικό από τον σινεμά, είναι ότι εδώ τα γράμματα πέφτουν στην αρχή.
Περίεργη αίσθηση, ασφαλώς. Κάποιες δείχνουν και πλάνα της πλατείας πριν ξεκινήσει η παράσταση. Αυτή η στιγμή μου αρέσει πολύ. Σα να βλέπω παλιά φωτογραφικά άλμπουμ. Ψάχνω να βρω γνωστούς -έχω βρει κάνα δυο. Μετά οι εντυπώσεις ποικίλλουν: υπάρχουν παραστάσεις, παλαιότερες, που είναι αδύνατον να τις παρακολουθήσει κανείς λόγω της ποιότητας της οπτικοποίησης.
Κατέβαλα φιλότιμες προσπάθειες να δω, για παράδειγμα, το «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» (2003) του Λουίτζι Πιραντέλο και του Δημήτρη Μαυρίκιου, αλλά απόλαυσα μόνο μερικούς έξοχους μονολόγους -του Νίκου Καραθάνου, της Λυδίας Φωτοπούλου… Το παιχνίδι των φωτισμών, τόσο σημαντικό για τον Δημήτρη Μαυρίκιο, ήταν αδύνατον να αποτυπωθεί στην ποιότητα του βίντεο. Σίγουρα είναι τελείως διαφορετικό η εναλλαγή του φωτός με το σκοτάδι μέσα στη θεατρική αίθουσα. Γέλασα μέχρι δακρύων, ξανά, με το Mistero Buffo του Ντάριο Φο και του Θωμά Μοσχόπουλου, ίσως γιατί η δομή της παράστασης -διαδοχικοί μονόλογοι- διευκόλυναν τη θέαση ή ίσως γιατί είχα ανάγκη να γελάσω. Συγκινήθηκα με τις «Δούλες» του Λευτέρη Βογιατζή -μια παράσταση που δεν είχα καταφέρει να δω τότε. Και γοητεύτηκα, ξανά, από τις «Βάκχες» του Άρη Μπινιάρη διαπιστώνοντας και την εντυπωσιακή διαφορά στην ποιότητα οπτικοποίησης που έχουν οι παραστάσεις της Στέγης.
Αυτό όμως που τελικά κυριάρχησε σ’ αυτή την περίεργη συνθήκη θεατρικής θέασης ήταν η συγκίνηση, αυτή που προκαλείται όταν βλέπει κανείς ό,τι υπήρξε, όταν έρχεται σ’ επαφή μ’ ένα ντοκουμέντο της ιστορίας του θεάτρου. Χάθηκα στην αισθητική του τότε στα σκηνικά και στα κοστούμια, κοιτούσα αχόρταγα τις όψεις των ηθοποιών, σκεφτόμουν παραστάσεις, πιο πρόσφατες, με τους ίδιους εντός θεάτρου. Δεν μπορώ να πω ότι παρακολούθησα τα έργα με διάρκεια και συγκέντρωση, περισσότερο αποσπασματικά τα έβλεπα, αλλά και πάλι υπήρχε ένα συναίσθημα που αρκετές φορές έμοιαζε μ’ εκείνο της θέασης εντός θεάτρου.
Υπάρχουν πολλές απόψεις γ’ αυτή την υπερπροσφορά θεατρικών παραστάσεων στις οθόνες μας. Βλέπω απόψεις απολύτως αρνητικές, αλλά δεν μπορώ να παραβλέψω και τα μηνύματα φίλων (θεατρόφιλων σε στέρηση) που μου λένε ακριβώς το αντίθετο.
Ναι, σίγουρα δεν είναι καθόλου το ίδιο να βλέπουμε θέατρο στις οθόνες μας, αλλά εξίσου σίγουρο είναι ότι το θέατρο, σ’ αυτή την εξωπραγματική συνθήκη για όλους, λειτούργησε πάλι παρηγορητικά.
