Μεγάλες προσδοκίες. Σίγουρα αυτό είναι το συναίσθημα που σου προκαλεί η είδηση ότι θα συναντήσεις τέσσερις γυναίκες, τέσσερις ηθοποιούς που επί σκηνής (τουλάχιστον) τρώνε έναν άντρα. Και όχι όποιον κι όποιον αλλά την πολεμική μηχανή που ονομάζεται Αχιλλέας. Μεγάλες προσδοκίες γιατί και η μάχη των φύλων, με αντίστροφη συχνά κατάληξη, είναι και πάλι στην επικαιρότητα. Το 2017 άλλωστε ήταν η χρονιά που μέσα από το κίνημα του #metoo επαναδιατυπώθηκαν αιτήματα για την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων που απ’ ό,τι φαίνεται δεν ήταν τόσο λυμένα όσο νομίζαμε.
Η συζήτηση όμως με τη Βίκυ Βολιώτη, τη Σύρμω Κεκέ, την Ηρώ Μπέζου και την Άλκηστη Πουλοπούλου πήρε μια άλλη τροπή, πιο ανθρώπινη. Υποδύονται τις Αμαζόνες στην Πενθεσίλεια του Χάινριχ φον Κλάιστ στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε σκηνοθεσία του Παντελή Δεντάκη. Το έργο γράφτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, λίγα χρόνια πριν ο Γερμανός ποιητής δώσει τέλος στη ζωή του, αφού πρώτα δολοφονήσει, με τη θέληση της, την πλατωνική ερωμένη του Henriette Vogel που έπασχε από μια ανίατη αρρώστια. Η πράξη θ’ αναστατώσει τότε τους καλλιτεχνικούς και όχι μόνο κύκλους της εποχής, ίσως με τον ίδιο τρόπο που αναστάτωναν τα έργα του επειδή ήταν πολύ πιο μοντέρνα από την εποχή του. Τόσο μάλιστα που γνώρισαν την απόρριψη και από μεγάλα μυαλά της εποχής όπως ο Γκαίτε, βυθίζοντας τον Κλάιστ σε μεγαλύτερη κατάθλιψη.
«Στην Πενθεσίλεια», ξεκινά η Βίκυ Βολιώτη που την υποδύεται κιόλας, «ο Κλάιστ παίρνει το στιγμιότυπο της Ιλιάδας που ο Αχιλλέας συναντά την Πενθεσίλεια, το επεξεργάζεται και μας το συστήνει ως εξής: από τη μια η Πενθεσίλεια μαζί με τις Αμαζόνες, από την άλλη ο Αχιλλέας μαζί με τους Έλληνες, συναντιούνται στο πεδίο της μάχης, ερωτεύονται, όμως και οι δυο προσπαθούν να κερδίσουν τον άλλον, κατακτώντας τον με πολεμικούς κανόνες και όχι με το καθιερωμένο φλερτ. Ώσπου στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο.»
Ο μύθος αυτός που αναφέρεται σε πολύ λίγους στίχους στην Ιλιάδα και τον συναντάμε σε άλλα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας θέλει τον Αχιλλέα να θαμπώνεται από την μαχητικότητα ενός πολεμιστή των Τρώων, να τον αναζητά για να μονομαχήσει μαζί του και όταν τελικά τον σκοτώνει, βγάζοντας το κράνος, ανακαλύπτει ότι είναι γυναίκα, η βασίλισσα των Αμαζόνων Πενθεσίλεια την οποία ερωτεύεται ενώ αυτή ξεψυχά στα χέρια του. Η Άλκηστη Πουλοπούλου μας επισημαίνει πως «έχει πολλές αλλαγές ο μύθος. Είναι πιο ρομαντικός. Άλλωστε είναι και η εποχή του Κλάιστ που είναι τέτοια. Στο τέλος θυμίζει αρκετά τις Βάκχες που τα πράγματα έχουν βγει εκτός ελέγχου. Στην Πενθεσίλεια συμβαίνει κάτι που δεν μπορεί να το καταλάβει, είναι ακατανόητο, της συμβαίνει πρώτη φορά αφού έχει μεγαλώσει ανάμεσα σε Αμαζόνες που δεν γνωρίζουν τον έρωτα, απλά βρίσκουν αιχμαλώτους στις μάχες και τους χρησιμοποιούν μόνο για την αναπαραγωγή. Εδώ της συμβαίνει κάτι για πρώτη φορά, ο έρωτας, και δεν ξέρει πως να το διαχειριστεί Είναι σαν δύο έφηβοι.»
Η Σύρμω Κεκέ καταπιάνεται με το εφηβικό στοιχεία που της φαίνεται φοβερά γοητευτικό. «Όπως το είχα πάθει και στο Δάφνις Και Χλόη με τα δύο παιδιά που ερωτεύονται και αυτό που τους συμβαίνει έχει σωματοποιηθεί αφού πονάει η κοιλιά τους και δεν ξέρουν γιατί. Είναι αυτό το συναίσθημα που το νιώθεις μόνο την πρώτη φορά που ερωτεύεσαι. Αυτό που συμβαίνει στο έργο αλλά και στη ζωή μεταφράζεται με ψυχολογικούς όρους. Δεν σκοτώνονται ακριβώς, η Πενθεσίλεια τον τρώει, τον ενσωματώνει, τρώγοντάς τον. Είναι αυτό που συμβαίνει στις σχέσεις και θες να τον καταπιείς τον άλλον από έρωτα και να τον αφομοιώσεις γιατί δεν μπορείς να ελέγξεις αυτό που γίνεσαι, αυτό που σου κάνει και βρίσκεσαι εκτός εαυτού.»
«Νομίζω πως το ενδιαφέρον στο έργο, μετά την πρώτη ανάγνωση, είναι η σκέψη πως προσπαθούμε στις προσωπικές μας σχέσεις να εξουσιάσουμε ο ένας τον άλλον και όχι να συνυπάρξουμε, είναι το πως έχουμε αφήσει πίσω αισθήσεις, ένστικτα, άλλους τρόπους να πλησιαζόμαστε και τα κάνουμε όλα με βάση τη λογική», λέει η Βίκυ Βολιώτη. «Έτσι φωνές όπως του Οδυσσέα και της Προθόης στο έργο είναι της λογικής και προσπαθούν να τους κατευθύνουν, ενώ αυτοί οι δυο είναι πιο πολύ των αισθήσεων.»
Θάνος Τοκάκης, Αργύρης Ξάφης, Κώστας Κορωναίος και Αινείας Τσαμάτης είναι τα παλικάρια που τα βάζουν με τις Αμαζόνες που βλέπετε στη φωτογραφία στην Πενθεσίλεια.
Αλλάζω την κουβέντα. Ρωτάω αν οι Αμαζόνες μπορούν να θεωρηθούν οι πρώτες φεμινίστριες. «Πολύ πιθανό», απαντάνε με μια φωνή. Η Σύρμω Κεκέ μας υπενθυμίζει πως «ύστερα από μια μάχη οι άντρες σκότωσαν όλα τα παιδιά και τους συζύγους των Αμαζόνων. Αυτές έτσι αποφάσισαν ότι δεν θα χουν άνδρες ανάμεσά τους και μάλιστα έκοβαν και τον ένα τους μαστό ώστε να πολεμούν πιο αποτελεσματικά. Ουσιαστικά χρησιμοποιούσαν τους άνδρες μόνο για να ζευγαρώνουν.» Αυτός ήταν και ο λόγος που βρέθηκαν στην Τροία.
Η Βίκυ Βολιώτη υπογραμμίζει πως ο Κλάιστ επηρεάστηκε αρκετά από το πρώτο φεμινιστικό κίνημα της ιστορίας που εμφανίστηκε στη Γαλλική Επανάσταση. Δε θα έλεγε κανείς σύμπτωση το γεγονός ότι και εκεί ονομαζόντουσαν «Αμαζόνες». Επίσης σύμπτωση δεν είναι πως τα έργα του άρχισαν να διαβάζονται πολύ εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατο του, λίγο πριν την αυγή του 20ου αιώνα, όταν και το φεμινιστικό κίνημα έχει φουντώσει πολύ. Η Ηρώ Μπέζου απαντά στην ερώτηση για τη θέση της γυναίκας λέγοντας πως «το θέμα όμως για το τι “είναι η γυναίκα” είναι πολύ μέσα στο έργο και με μια προσέγγιση πολύ τρυφερή. Το τι είναι η γυναίκα είναι συνεχώς ένας ετεροπροσδιορισμός, συνεχώς είναι μια απάντηση σε κάτι. Οι Αμαζόνες έγιναν βίαιες για ν’ απαντήσουν στη βία των ανδρών και έτσι αρνηθήκαν τη γυναικεία τους φύση. Νομίζω το ίδιο συμβαίνει και σήμερα αφού η γυναίκα πάλι ετεροπροσδιορίζεται», για να συμπληρώσει η Σύρμω Κεκέ ότι «το ίδιο συμβαίνει και στους άνδρες. Άλλωστε ζούμε σε μια εποχή που τα φύλα έρχονται όλο και πιο κοντά το ένα στο άλλο.»
«Το έργο μπορεί να πραγματεύεται κάτι που φαίνεται να είναι πολύ βίαιο αλλά είναι ένα αφάνταστα τρυφερό κείμενο. Σπάνια έχω διαβάσει τόσο τρυφερό έργο παρόλο που το θέμα του είναι κανιβαλιστικό», Βίκυ Βολιώτη.
Πως φαίνεται όμως αυτή η κόντρα μέσα στο έργο; Αν και ο Κλάιστ είναι πιο κοντά στην Πενθεσίλεια, «οι περισσότερες σκηνές είναι έτσι δομημένες που βρίσκονται από τη μια οι γυναίκες και από την άλλη οι άνδρες. Βλέπουμε δύο παράλληλα σύμπαντα και συναντιούνται μόνο στις ερωτικές σκηνές. Αλλάζει συνέχεια ο ισχυρός. Μια είναι οι Αμαζόνες, μια οι Έλληνες. Νομίζω ότι διατρέχει όλο το έργο αυτή η μπάλα που πηγαινοέρχεται», σύμφωνα με την Άλκηστη Πουλοπούλου.
Στο τέλος όμως με ποιον θα ταυτιστούν οι θεατές; «Με τους ήρωες», απαντά η Άλκηστη Πουλοπούλου. «Με συναισθήματα. Με όλα αυτά που μας έχουν βγάλει εκτός ισορροπίας και μας έχουμε οδηγήσει να κάνουμε κάτι ενστικτώδες», η Σύρμω Κεκέ. «Το έργο μπορεί να πραγματεύεται κάτι που φαίνεται να είναι πολύ βίαιο αλλά είναι ένα αφάνταστα τρυφερό κείμενο. Σπάνια έχω διαβάσει τόσο τρυφερό έργο παρόλο που το θέμα του είναι κανιβαλιστικό. Εγώ θα ήθελα ο θεατής να νιώσει αυτή την τρυφερότητα, να νιώσει ο θεατής πόσο εύθραυστοι είμαστε όλοι», βάζει τελεία η Βίκυ Βολιώτη.
14-23 ΦΕΒ 2018 (εκτός Δευτέρας-Τρίτης) 21:00 Μικρή Σκηνή της Στέγης Του Ιδρύματος Ωνάση, 2 ώρες και 5 λεπτά (χωρίς διάλειμμα) Με αγγλικούς υπέρτιτλους: Σάββατο 17, Κυριακή 18, Πέμπτη 22 και Παρασκευή 23 Φεβρουαρίου 2018 Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης Κινησιολογία: Αγγελική Στελλάτου Σκηνογραφία & Ενδυματολογία: Κωνσταντίνος Ζαμάνης Μουσική: Λευτέρης Βενιάδης Φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής Παίζουν: Βίκυ Βολιώτη, Θάνος Τοκάκης, Αργύρης Ξάφης, Σύρμω Κεκέ, Άλκηστη Πουλοπούλου, Ηρώ Μπέζου, Κώστας Κορωναίος, Αινείας Τσαμάτης
