Παναγιώτης Μητσομπόνος
Είναι πιο συνηθισμένο στις μέρες μας, να βλέπουμε κόμικ να γίνονται ταινίες. Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι το αντίθετο, να μεταφέρεις δηλαδή μια ταινία σε κόμικ;
Π.Μ. Κατ’αρχάς η αφίσα ταινίας είναι υπερπαραγωγή, ιδέα του Γιάννη, που ζήτησε από το ζωγράφο Τάσο Παυλόπουλο να κάνει ένα σχέδιο, πάνω σε μια ιδέα που ήδη υπήρχε. Να κάνει δηλαδή ένα σκίτσο κάποιου που δεν ξέρει να σχεδιάζει πάνω σε μια πόρτα και από το «μάτι» της, θα φαινόταν το πρόσωπο του Μουρίκη (τα μάτια). Ο Τάσος έκανε τα σχέδια, πήγε στο γραφίστα για να το στήσει κανονικά και συγχρόνως για να μπει μια εικόνα υψηλής ανάλυσης με τα μάτια του Μουρίκη.
Π.Ζ. Επειδή είχα ζήσει και τους χαρακτήρες, άρχισα να κάνω κάποις καρικατούρες. Είδε τα σκίτσα ο Γιάννης και μου πρότεινε να κάνουμε όλη τη σειρά των πρώτων και δεύτερων ρόλων. Έτσι ξεκίνησε και είναι ακόμα στο στάδιο της δημιουργίας, τα φτιάχνω ακόμη, είναι γύρω στις 10-12 φιγούρες και θα δούμε πώς θα δημοσιοποιηθούν (γέλια).
Π.Μ. Εγώ αντίθετα πήγα στο Βερολίνο, είδα την ταινία με τις καλύτερες προδιαγραφές, άλλος κόσμος. Μου έμεινε η πρώτη σκηνή με το «νεκροταφείο» τρόλεϊ, που περιμένει σε ένα αμαξοστάσιο για να σκοτώσει αυτόν που του έχουν αναθέσει. Είναι μια πολύ έντονη σκηνή στα δικά μου μάτια, οπότε γυρνώντας πίσω πήρα τη σκηνή από το τρέιλερ και τη σχεδίασα. Μου άρεσε σαν διαδικασία, γιατί η φωτογραφία είναι καταπληκτική στην ταινία και με τράβηξαν κι άλλες σκηνές και σιγά- σιγά έκανα 4-5 καρέ. Και παρομοίως όπως με τον Πέτρο, σκεφτήκαμε ότι πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε. Έχω κάνει ήδη 10 και πιθανότατα θα φτιάξω άλλα δυο. Είναι αρκετά δύσκολα κιόλας, γιατί κάποιες φορές βγαίνει γρήγορα κι άλλες δεν βγαίνει καθόλου. Μπορεί να πάρει τρεις ώρες, αλλά μπορεί και δεκαπέντε. Τώρα, έχω «παρκάρει» τα πινέλα μου και ζωγραφίζω μόνο ψηφιακά, σπάνια χρησιμοποιώ πινέλο ή μολύβι. Ο Πέτρος αντίστοιχα χρησιμοποιεί ακόμα μολύβι, μελάνι. Αλλά η τελική επεξεργασία γίνεται και πάλι στο κομπιούτερ. Εγώ το ξεκινάω από την αρχή ψηφιακά. Παρόλο που ήμουν εναντίον αρχικά, τελικά είδα ένα άλλο εργαλείο στον υπολογιστή που με μαγεψε. Μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα χωρίς να ξεφεύγεις από το ζωγραφικό σου στυλ. Κάποια στιγμή θα ξαναπεράσω στα πινέλα, δεν υπάρχει περίπτωση (γέλια).
Πέτρος Ζερβός
Εντυπώσεις από το φεστιβάλ στο Βερολίνο;
Π.Ζ. Ήταν μια γιορτή. Εγώ ιδιαίτερα, που ήμουν αποστασιοποιημένος και δεν ανήκω στο χώρο του θεάματος (γέλια) το χάρηκα. Ήταν πολύ οργανωμένη ιστορία και από την πλευρά των Γερμανών και από την ελληνική παραγωγή. Πολύ καλές συνθήκες εκεί πέρα, η προβολή της ταινίας ήταν άψογη, με την αίθουσα να είναι γεμάτη. Απ’ότι άκουσα και στις υπόλοιπες προβολές που έγιναν, πήγαν πολύ καλά. Απέσπασε θετικότατα σχόλια η ταινία και κάποια αρνητικά που είναι αποδεκτά κι αυτά. Το συναίσθημα που μου άφησε η όλη εμπειρία κατά την προβολή του φιλμ ήταν πολύ θετικό. Επίσης, να σημειώσω ότι ο Μουρίκης έκανε τρομερή εντύπωση και δε σου κρύβω, είχαμε μια ελπίδα ότι θα έπαιρνε κάποιο βραβείο. Δεν έγινε, αλλά συζητήθηκε πολύ θετικά η ερμηνεία του.
Π.Μ. .…και ο κόσμος απορούσε που δεν πήρε το βραβείο, άγνωστοι άνθρωποι, όχι εμείς που είμαστε και φίλοι του. Τον είχαν σαν φαβορί. Τώρα, με το φεστιβάλ όμως τα πράγματα ήταν αλλιώς, γιατί ήταν σαν ένα πανηγύρι. Όλο εκεί καταλήγαμε. Το σημαντικό είναι ότι η ταινία ήταν υποψήφια για βραβείο, γιατί αν αναλογιστείς η προηγούμενη (ελληνική) ταινία που είχε πάει ως υποψήφια ήταν δέκα χρόνια πριν του Θόδωρου Αγγελόπουλου, είναι σπουδαίο κατόρθωμα.
Σκίτσο του Παναγιώτη Μητσομπόνου
Έχετε κάποια κυκλοφορία στα σκαριά;
Π.Μ. (γέλια)…Πέτρο;
Π.Ζ. Κι όμως θα ήθελα να γίνει κάτι με την ταινία, αλλά ας μην λέμε μεγάλα λόγια. Είναι όμως η πιο άρτια ταινία του Γιάννη και από άποψη σεναρίου, πολύ δεμένο κείμενο και θα μπορούσε πολύ εύκολα να μεταφερθεί σε κόμικ. Έχει ψωμί η ιστορία, αλλά κανείς δεν ξέρει. Φαίνεται και μέσα από τα σκίτσα του Πάνου, πόσο κοντά στο κόμικ είναι η ταινία. Είναι σαν να φτιάχτηκε πρώτα το κόμικ και μετά η ταινία. Γι’αυτό είναι μια πρόκληση η μεταφορά. Αλλά αυτό είναι στα υπόψιν. Τώρα, στα της πολιτικής γελοιογραφίας, είμαι στην Εφημερίδα των Συντακτών και παράλληλα κάνω γελοιογραφίες σε διάφορα έντυπα, όπως η Σχεδία και θα ήθελα να επανέλθω στο κόμικ κάποια στιγμή. Υπάρχει ένα σχέδιο. Έχουμε μαζευτεί επτά σκιτσογράφοι και κάνουμε τα διηγήματα του Σωτήρη Δημητρίου. Ταιριάζουν πολύ στο να γίνουν κόμικ, έχει έντονες εικόνες, ενώ και ο ίδιος ενθουσιάστηκε μόλις του το είπαμε και είναι στα σχέδιά μας να γίνει πριν το καλοκαίρι για να ολοκληρωθεί. Έχει πάρει ο καθένας δυο-τρία διηγήματά του και θα συγκεντρωθούν σε ένα βιβλίο.
Σκίτσο του Παναγιώτη Μητσομπόνου
Αγαπημένοι (Έλληνες και μη) γελοιογράφοι;
Π.Μ. Γενικά, η γελοιογραφία στη χώρα μας είναι πολύ δυνατή και έχει μεγάλη ιστορία με καλή ποιότητα δουλειάς. Πολύ σημαντικό ρόλο για τη δική μου δουλειά έπαιξε η ιταλική γελοιογραφία, επειδή σπούδασα πολλά χρόνια στην Ιταλία. Εκεί άρχισα να ανακατεύομαι με το κόμικ. Διάβαζα αρκετό καιρό, αλλά ποτέ δεν είχα ασχοληθεί, ενώ και η ζωγραφική μου, είναι pop art, έχει άμεση σχέση με το κόμικ. Με επηρέασε πολύ ο Αντρέα Πατσέντσα, ο Ταμπουρίνι, που νομίζω ήταν η ψυχή του κόμικ της δεκαετίας του ‘80. Εικονογράφος ήταν ο Λιμπερατόρε και σεναριογράφος ο Ταμπουρίνι, με πιο γνωστό το RanXerox. Πολύ μεγάλα ονόματα στο χώρο. Αυτή ήταν η καλύτερη περίοδος της Ιταλίας στα κόμικ και έτυχε να βρίσκομαι εκεί και να επηρεαστώ αναμφίβολα.
Π.Ζ. Γενικά στην Ελλάδα, έχουμε επηρεαστεί και από τα ιταλικά και τα γαλλικά κόμικ των ‘60ς-‘70ς-‘80ς. Ευρωπαϊκό κόμικ…
Π.Μ. …από την αμερικανική σχολή, με τα υπερηρωικά κόμικ όχι τόσο. Αυτά επηρέασαν κυρίως την επόμενη γενιά, παρ’όλο που τα αμερικανικά κόμικ είναι παλιότερα. Και από τα μάνγκα. Στην Ελλάδα υπήρχε, από περιοδικά όπως η Κατερίνα και άλλα. Ήταν μάνγκα, απλώς δεν το ξέραμε. Το αμερικανικό κόμικ δεν το είχα σε μεγάλη εκτίμηση, αλλά είχα δει στην Ιταλία μια έκθεση με πρωτότυπα, όπου άλλαξα γνώμη όταν είδα τα μελάνια που χρησιμοποιούσαν και κατάλαβα τη δυναμική τους. Δεν μπορείς να τους απορρίψεις με τίποτε (γέλια). Απλά δεν με έχει τραβήξει ποτέ, προτιμώ το ευρωπαϊκό κόμικ. Ο Ταρντί, ο Μπιλάλ, ο Λουστάλ.
Π.Ζ. Πάντως, εδώ αξίζει να αναφέρουμε, πώς εδώ στην Ελλάδα, που έμεινα και σπούδασα, είχε πολύ σπουδαίο ρόλο η Βαβέλ. Δεν υπήρχε Ίντερνετ, η ενημέρωση γινόταν με έντυπα και στην ουσία, επηρεάστηκε απο το περιοδικό της Βαβέλ και το Παρά Πέντε, που εισάγανε στη χώρα το ευρωπαϊκό και το ενήλικο κόμικ. Αυτά τα περιοδικά ήταν πολύ σημαντικά στο να δημιουργήσουν μια σχολή και μια γνώση πάνω στο αντικείμενο. Επειδή υπήρξα και συνεργάτης της Βαβέλ, ουσιαστικά μπορώ να πω πως μάθαμε τι σημαίνει κόμικ εκτός από τα Αστερίξ, Λούκυ Λούκ ή το Μίκυ Μάους.
Π.Μ. …και το «9» ήταν ένα περιοδικό που έκανε ένα πολύ μεγάλο πράγμα. Έβαλε τα κόμικ μέσα σε όλα τα σπίτια. Πρώτα πήγαινες να αγοράσεις ένα περιοδικό με κόμικ, όπου το έκανε μόνο όποιος ήταν υποψιασμένος. Αλλά τώρα ήταν ένθετο μέσα στην εφημερίδα, το διάβασε και κόσμος που δεν είχε σκεφτεί ότι θα του άρεσαν τα κόμικ.Από εκεί βγήκε και η νέα γενιά κομιξάδων αν το καλοσκεφτείς και με τον ετήσιο διαγωνισμό που έκανε το περιοδικό. Και ήταν και το περιοδικό που πλήρωνε κιόλας τους κομίστες. Η πρώτη φορά που έπαιρνες και χρήματα, όχι πολλά, αλλά έβλεπες ανταμοιβή για τον κόπο σου. Και ήταν σημαντικό αυτό. Γιατί η Βαβέλ για παράδειγμα, ήταν πάντα με οικονομικά προβλήματα. Δεν τα κατάφερνε να τα βγάλει πέρα. Ήταν ήρωες που τόσα χρόνια έκαναν τις εκδόσεις και τα φεστιβάλ, με προσωπική εργασία, με θυσίες.
Π.Ζ. …και τα οποία χαντάκωσε η κρίση. Από τα πρώτα πράγματα που γκρεμίστηκαν με την κρίση ήταν αυτά τα φεστιβάλ και τα περιοδικά.
Σκίτσο του Πέτρου Ζερβού
Σκίτσο του Πέτρου Ζερβού
