Το «Συμπόσιον» του Δημήτρη Μαραμή

Την Παρασκευή 18 Μαρτίου ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής φέρνει το νέο του έργο Συμπόσιον στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και στη σκηνή της αίθουσας «Αιμίλιος Ριάδης» του Μ2.

Πρόκειται για επιλογή μελοποιημένης αρχαίας/ ελληνιστικής/ βυζαντινής/ δημοτικής/ φαναριώτικης/ μεσοπολεμικής έως και σύγχρονης ελληνικής ποίησης, η οποία αντλεί τη θεματική της από την οινοφιλική παράδοση του τόπου στο πέρασμα των αιώνων, αναδεικνύοντας την πολιτισμική και συμβολική αξία του κρασιού στην αδιάκοπη πορεία της ελληνικής γλώσσας και σε βάθος χρονικού ορίζοντα είκοσι πέντε αιώνων.

Τραγούδια και στίχοι με θέμα το κρασί και τον έρωτα διατρέχουν διαφορετικές εποχές της ελληνικής λογοτεχνίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το Συμπόσιον μάς ταξιδεύει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους της γλώσσας και του τόπου. Η περιπέτεια της μελοποίησης του κάθε ποιήματος δεν έχει ως γενεσιουργό αιτία και πηγή έμπνευσης μόνο το ίδιο το ποίημα, αλλά και τη χρονική περίοδο που το τελευταίο έχει γραφτεί και τη γλώσσα της συγκεκριμένης περιόδου με αποτέλεσμα η μουσική που το ντύνει να παραπέμπει – αλλάζοντας ύφος και τεχνοτροπία κατά περίσταση – στην κάθε εποχή. Το Συμπόσιον έχει μεγάλη ποικιλία ως προς τις μουσικές που διανθίζουν το έργο αλλά και ως προς τα κείμενα που ακούγονται. «Δημιουργείται σε κάθε τραγούδι άλλο σκηνικό. Άλλη κατάσταση, άλλη χρονική περίοδος. Ανάλογα τη χρονική περίοδο ακούμε και άλλη μουσική. Διαφορετική η μουσική μου στο αρχαίο του Ανακρέοντα, διαφορετική στο ερωτικό του Λαπαθιώτη – μέσα στο ζοφερό κλίμα του μεσοπολέμου, εντελώς διαφορετική στα βακχικά του Χριστόπουλου».

Διαχρονικά σύμβολα που έφεραν την έμπνευση

Ο συνθέτης αντλεί το υλικό του από την εξαιρετική ποιητική τριλογία Ο Οίνος στην Ποίηση που εκδόθηκε για λογαριασμό του Ιδρύματος Φανή Μπουτάρη ήδη από το 1995: […] στα Συμπόσια, στο κρασί και στη συντροφικότητα οι άνθρωποι αναζητούσαν την ευφορία και την ευθυμία… στους οινότευκτους στίχους, ο λυροπαίγνων, οιστρομανής και διθυραμβογενής Διόνυσος είχε εξέχουσα θέση, αφού η αρχική έμπνευση ερχόταν θεόθεν […]

«Στην αδιάκοπη πορεία κι εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας σε μάκρος εικοσιπέντε αιώνων, δεν υπήρξε ούτε ένας αιώνας που να μην έχει γραφτεί ποίηση. Το να προσέθετα ακόμα έναν κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων με θέμα τον έρωτα για παράδειγμα δε θα ήταν κάτι το εκπληκτικά πρωτότυπο. Όμως ένα κύκλος με θέμα τον οίνο είναι κάτι διαφορετικό. Φέρνω σε μία δύσκολη εποχή σύγχισης ένα καθαρό έργο που περνάει από το κλειστοφοβικά ερωτικό στο ποιμενικό, από το Διόνυσο στο Χριστό, από τον πόνο στη χαρά, από την ενοχή στην ελευθερία.

Λέξεις-σύμβολα. Σύμβολα που κλείνουν μέσα τους μεγάλες αλήθειες, εξάπτουν τη φαντασία, ζωντανεύουν αρχαίες μνήμες. Σύμβολα που φυτρώνουν και βλασταίνουν σε αυτό τον τόπο εδώ και εικοσιπέντε αιώνες χωρίς να παύουν ποτέ να υπάρχουν, το κρασί, το αίμα, το σταφύλι, το φιλί, το αμπέλι, οι γεύσεις, οι ηδονές, η χαρά της ζωής, η γέννηση, ο τρύγος. Οι αιματηρές θυσίες στους θεούς κατά τους προϊστορικούς χρόνους αντικαθίστανται σταδιακά από τις σπονδές με κρασί, καθώς ο οίνος ταυτίζεται με το αίμα. Και τούτη δεν είναι μία διόλου τυχαία πράξη. Με αυτή τη συμβολική πράξη γεννιέται πολιτισμός. Ο οίνος έρχεται να βάλει οριστικό τέλος στο έθιμο του φόνου και λειτουργεί στο εξής ως σύμβολο παύοντας μία φονική τελετή. Αποτελεί κοινό τόπο ότι η άμπελος και ο οίνος ήταν τα ιερά σύμβολα που ο χριστιανισμός δανείστηκε από τις αρχαίες θρησκείες. «Η ελληνική ποίηση τίμησε όπως άρμοζε το δώρο του Διονύσου και το ανέδειξε ως πηγή τέρψης αλλά και ως μέθοδο λήθης της βαριάς βιοτικής μέριμνας, ως κάτοπτρο της εσώτερης αλήθειας μας, ως μέτρο του έρωτα».

Το ποτάμι του οίνου από τον Όμηρο και τον Ευρυπίδη , από τις απαρχές του πολιτισμού, φτάνει μέχρι το σήμερα, τον Καβάφη και το Ρίτσο, χωρίς διακοπή στον τόπο μας. Όπως ακριβώς με παρόμοιο τρόπο η ελληνική γλώσσα με την ποίηση. Ο οίνος είναι διαχρονική πολιτιστική έννοια επειδή συμβολίζει την ευδαιμονία, την παρηγοριά, τη χαρά, τη συντροφικότητα. Ο έρωτας δεν είναι δυνατό να μην είναι αιώνια διαχρονικός καθώς αν δεν υπάρχει παύει η ζωή, παύει η γέννηση. Όλα γεννιούνται από έρωτα. Ακόμα και σε αυτό που φαίνεται να γεννιέται κατά λάθος, υπάρχει η ερωτική πρόθεση.

ο βιολονίστας Κωνσταντίνος Παυλάκος

Το ξεχωριστό μέταλλο της ελληνικής ψυχής

Ο Έλληνας εξαιτίας του κλίματος έχει μία νοοτροπία πολύ συγκεκριμένη, την οποία πρέπει να σεβόμαστε. Είναι η ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου κάτω από το εκτυφλωτικό φως του ήλιου που καίει. Κι αν είναι δυστυχισμένος, κι αν είναι σε σύγχιση, αναζητά πάντα τη χαρά και την παρηγοριά, το χορό και το τραγούδι, τη ξενοιασιά και τη χαλάρωση, το καθαρό και το αγνό, το γέλιο και τη συντροφικότητα. «Όσο κι αν τον κατηγορούμε, εγώ πιστεύω ότι σκέπτεται και προβληματίζεται σε βάθος και κατανοεί το ποιητικό στοιχείο – ακόμα και άθελά του. Ο οίνος μπορεί να αποτελέσει μία αιτία και μία αφορμή για να συμβούν και να βγουν στην επιφάνεια όλα τα παραπάνω».

Κάπως έτσι τα ερμηνεύει όντας και ο ίδιος εκφραστής του κοινού ελληνικού πνεύματος και καταλήγει να συνδέσει την απενοχοποιημένη του εμμονή προς την ευδαιμονία, την απόλαυση της ομορφιάς και της χαράς της ζωής με το συμβολισμό του οίνου και του έρωτα. Το Συμπόσιον είναι ένας ύμνος στην ευδαιμονία. «Για μένα το Συμπόσιον μου αποτελεί μία καλλιτεχνική έκφραση αλλά και μία πολιτική πράξη. Όλες οι πολιτικές και οι θρησκείες στοχεύουν στο να ενοχοποιήσουν την ευτυχία και τη χαρά και να προβάλλουν τον πόνο και τη δυστυχία ως αναπόφευκτα δεδομένα της ζωής. Όχι, δεν είναι ανέφικτο να είσαι καλά, αντιθέτως οφείλει να είναι ο πρωταρχικός σου στόχος».

αφηγητής ο Κωνσταντίνος Τζούμας (φωτό: Kafka)

Κριτήρια επιλογής και προσωπική προτίμηση

Και πώς κατορθώνει κάποιος μέσα από τον αστείρευτο λογοτεχνικό πλούτο δυόμισι και πλέον χιλιετιών να καταλήξει σε δώδεκα μόλις ποιήματα; «Κριτήριο των επιλογών μου είναι πάντα η συγκίνηση. Αυτό που θα με κινήσει αισθηματικά. Επίσης η διαφορετικότητα μεταξύ τους. Κανένα τραγούδι δε λέει το ίδιο πράγμα με το άλλο»

Συνοψίζοντας τέλος, δεν παραλείπει να μας δώσει το στίγμα της δικής του προσωπικής προτίμησης, το δικό του αγαπημένο: «Δε θα μπορούσα να μη ξεχωρίζω το “Επήγα” του Κ.Π.Καβάφη “…κ΄ήπια από δυνατά κρασιά καθώς που πίνουν οι ανδρείοι της ηδονής”. Ο ερωτισμός ρέει μέσα σε σκοτεινά υπόγεια, μέσα στις φλέβες κάτω από το δέρμα, σε αυτό το ποίημα.

Δοξάζεται η σκοτεινή αλλά τόσο γλυκιά και παντοδύναμη αίσθηση της ηδονής.

Είμαι ευαίσθητος κι επιρρεπής στον ερωτισμό από όπου κι αν προέρχεται.

Μία σταγόνα ερωτισμού μπορεί να με μεθύσει».