«Ο Πόλεμος των Κόσμων» του Χέμπερτ Τζ. Ουέλς είναι ένα έργο αναφοράς στην ιστορία της επιστημονικής φαντασίας

Χέμπερτ Τζ. Γουέλς

Οι νέες ιδέες και οι εκάστοτε κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνολογίας αποτελούσαν πάντοτε την αρχή ανακατατάξεων και αλλαγών στη ζωή των ανθρώπων, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ενασχολήσεις με προαιώνια φιλοσοφικά προβλήματα, ευφάνταστα ποιητικά οράματα και γοητευτικά ιστορικά αινίγματα. Και, βέβαια, η λογοτεχνία δεν θα μπορούσε να μην αποτυπώνει την τάση του ανθρώπου να ξεπεράσει τον εαυτό του, την προσπάθειά του να αναμετρηθεί με το απίθανο, να διερευνήσει το θαυμαστό, να κατανοήσει το παράξενο και να πραγματώσει το -φαινομενικά- αδύνατο.

Κάπως έτσι, προέκυψε η επιστημονική φαντασία, η οποία εντάσσεται στην κατηγορία του ευρύτερου μυθοπλαστικού τομέα του φανταστικού, όπου κεντρικό ρόλο στην πλοκή διαδραματίζουν οι όποιες πιθανές μελλοντικές ή εναλλακτικές εξελίξεις στην επιστήμη, στην τεχνολογία ή την κοινωνία.

Η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί γέννημα της βικτωριανής εποχής, κατά το 19ο αιώνα, όταν η Μαίρη Σέλλεϋ (1797 – 1851) δημιούργησε το εμβληματικό γοτθικό μυθιστόρημα «Φρανκενστάιν» (1818), το οποίο πρωτοτυπούσε αντλώντας τρόμο από μοντέρνα επιστημονικά επιτεύγματα: Ένας φοιτητής της ανατομίας και της χειρουργικής, ο Βίκτωρ Φρανκενστάιν, ανακαλύπτει πώς να δίνει ζωή σε άψυχη ύλη. Ο νεαρής ηλικίας επιστήμονας συλλέγει μέρη πτωμάτων, με σκοπό να δημιουργήσει ένα σώμα ανθρώπινου όντος. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, το σώμα ολοκληρώνεται και το μόνο που μένει είναι να ζωντανέψει – κάτι που θα το πετύχει χρησιμοποιώντας τη δύναμη του ηλεκτρισμού.

Το πλάσμα αυτό προκύπτει ότι είναι ένα απαίσιο, μεγαλόσωμο τέρας. Ο Φρανκενστάιν αποφασίζει να το σκοτώσει, αλλά εκείνο εξαφανίζεται και προκαλεί ανεξέλεγκτα την καταστροφή. Με το έργο αυτό, η επιστημονική φαντασία θα αποκτούσε ένα εξαιρετικό δείγμα πολλαπλών ερμηνειών. Παράλληλα, τα εφιαλτικά κείμενα του ιδιοφυούς Έντγκαρ Άλαν Πόε (1809- 1849), οι ασυνήθιστα οξυδερκείς επιστημονικές προσεγγίσεις του Ιουλίου Βερν (1828 – 1905) στη μυθοπλασία, καθώς και ο εκμοντερνισμός των αρχαίων μυθολογικών παραδόσεων από τον Λόρδο Ντάνσανι (1878- 1957), σχηματοποίησαν -σταδιακά- τη μορφή του φανταστικού και δημιούργησαν ένα ικανό πλαίσιο για την εμφάνιση συναφών έργων, υψηλής καλλιτεχνικής αξίας.

Σε αυτό το κλίμα έκανε την εμφάνισή του ο «πατέρας της σύγχρονης επιστημονικής φαντασίας» Χέρμπερτ Τζορτζ Ουέλς (1866 – 1946), με μία οραματική ικανότητα, η οποία αναδεικνύει τα όρια μιας μελλοντικής πραγματικότητας απολύτως πειστικής. Και, πράγματι, ο Ουέλς με έργα όπως «Η μηχανή που ταξιδεύει στο χρόνο» (1895), «Το νησί του δόκτωρος Μορώ (1896), «Ο αόρατος άνθρωπος» (1897) και «Ο πόλεμος των κόσμων» (1898) θα κατάφερνε να επιβληθεί ως ένας δεινός επιστημονικός οραματιστής, αλλά και ένας σκοτεινός προφήτης κοινωνικών αλλαγών.

Στη «Μηχανή που ταξιδεύει στο χρόνο» ο συγγραφέας αναλογίζεται τις πιθανές συνέπειες ενός ταξιδιού στο χρόνο. Εκτός από τον γοητευτικό, πρωτότυπο και περιπετειώδη χαρακτήρα της γραφής του, το έργο αυτό προσεγγίζει φιλοσοφικά και ενορατικά το γρίφο της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, αναδεικνύοντας τον καταστρεπτικό κίνδυνο που μπορεί να έχει η αλόγιστη εξέλιξη της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την αδυναμία του ανθρώπου να συμφιλιωθεί με τον φυσικό κόσμο. Απ’ την άλλη, στο «Νησί του δόκτορος Μορώ», ο δόκτωρ Μορώ είναι ένας χαρισματικός επιστήμονας που πειραματίζεται πάνω σε ζώα, προσπαθώντας να τους μεταφέρει την ανθρώπινη νοημοσύνη. Τίποτα δεν τον σταματάει, καμιά προκατάληψη, κανένα ταμπού του παρελθόντος. Το μόνο που αποβαίνει τελικά μοιραίο για αυτόν, είναι ότι το μυαλό του βρίσκεται πέρα από την εποχή του.

Πάντως, αν υπάρχει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας όπου περιγράφεται –για πρώτη φορά- με τη λεπτομέρεια και την αμεσότητα του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ, η εχθρική εισβολή ενός εξωγήινου πολιτισμού στη Γη, είναι «Ο πόλεμος των κόσμων» του Ουέλς – ένα έργο αναφοράς.

Εδώ, ο συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες ενός ανώνυμου αφηγητή που διασχίζει τα προάστια του Λονδίνου, καθώς η Αγγλία δέχεται επίθεση από Αρειανούς. Είναι πρωτοφανές στην ιστορία της λογοτεχνίας δύο φυλές από διαφορετικούς κόσμους να έρχονται σε επαφή με ρεαλιστική εχθρότητα, με το ανθρώπινο είδος να αναγκάζεται να αντιμετωπίσει την εισβολή τεχνολογικά ανώτερων εξωγήινων όντων. Γραμμένο με το απαράμιλλο αφηγηματικό χάρισμα του Ουέλς και βασισμένο στην αντίληψη της ρεαλιστικής «δημοσιογραφικής» καταγραφής, προκάλεσε αίσθηση όταν κυκλοφόρησε, Και, μάλλον, δεν είναι τυχαίο που ώθησε τον Όρσον Ουέλς, χρόνια μετά, να κάνει μία από τις πιο επιτυχημένες… φάρσες στην ιστορία του ραδιοφώνου!

Ο ρεαλισμός του Ουέλς είναι άψογος και οι περιγραφές που δίνει καθηλώνουν τον αναγνώστη. Διαχρονικής αξίας έργο, πατάει πάνω στον αρχέγονο φόβο του ανθρώπου απέναντι στο άγνωστο και στην απειλή που αυτό φέρνει μαζί του. Πρόκειται για μια ιστορία -άλλοτε απολύτως ρεαλιστική και άλλοτε ιδιότυπα αλληγορική- που αφήνει πίσω της ένα αίσθημα ιλίγγου. Συνειδητοποιώντας ο άνθρωπος ότι δεν ελέγχει τον κόσμο όπου ζει, αλλά αντιθέτως κυριαρχείται, βλέπει πλέον τη ζωή με εμφανώς λιγότερη αλαζονεία. Άλλωστε, τίποτα δεν είναι δεδομένο: απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, τα πάντα μπορούν να αλλάξουν…

Χέρμπερτ Ουέλς
«Ο πόλεμος των κόσμων»
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Επίμετρο: Άρθουρ Τ. Κλαρκ.
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Σελίδες: 304

Βιβλία στη Βιτρίνα 

Ρόμπερτ Βαν Γκούλικ
«Μυστηριώδεις φόνοι στη λίμνη»
Μετάφραση: Χριστιάννα Σαμαρά
Εικονογράφος: Ρόμπερτ Βαν Γκούλικ
Εκδόσεις: Μίνωας
Σελίδες: 392
666 μ.Χ. Ο Δικαστής Τι διορίζεται επίτροπος στη Χαν-γιουάν, μια μικρή πόλη χτισμένη στην όχθη μιας μυστηριώδους λίμνης. Σε αυτή την παράξενη πόλη, όπου η αισθησιακή απόλαυση συμπλέκεται με το σκοτεινό μυστήριο, ο Δικαστής Τι έρχεται αντιμέτωπος με τον αιφνίδιο θάνατο μιας νεαρής χορεύτριας. Αμέσως μόλις ξεκινά την έρευνα για την εξιχνίαση του εγκλήματος, η αινιγματική υπόθεση μιας ακόμα νεαρής κοπέλας που εντοπίζεται νεκρή την πρώτη νύχτα του γάμου της, έρχεται στο δικαστήριο. Τα πράγματα θα πάρουν ανεξέλεγκτη τροπή όταν ο Δικαστής Τι θα βρεθεί μπλεγμένος στον δαιδαλώδη ιστό μιας μεγάλης καταχθόνιας συνωμοσίας.

Μάκης Τσίτας
«Μάρτυς μου ο Θεός»
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Σελίδες: 280
Μία ακόμη σημαντική επανέκδοση ελληνικής λογοτεχνίας. Ο Χρυσοβαλάντης μάς αφηγείται, με πολύ χιούμορ και σουρεαλιστικές πινελιές, την πονεμένη ιστορία του. Είναι πενήντα ετών, αγαθός και θεοσεβούμενος, και ζει στην Αθήνα λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Έχει ταλαιπωρηθεί πολύ από εργοδότες, κληρικούς, γυναίκες, ακόμα και από την ίδια του την οικογένεια. Είναι άνεργος και αυτό κάνει το δράμα του διπλό, καθώς όλοι γύρω του έχουν δουλειές και μάλιστα καλοπληρωμένες – βρισκόμαστε στην εποχή της επίπλαστης ευμάρειας. Λατρεύει τις γυναίκες και ας μιλάει με απόλυτο τρόπο γι’ αυτές, αγαπάει τους συνανθρώπους του κι ας καταφέρεται διαρκώς εναντίον των ξένων… Ο Μάκης Τσίτας γράφει σε πρώτο πρόσωπο για τη ζωή ενός ανθρώπου που παραπαίει ανάμεσα στο μεγαλείο και την κατάντια, στην αγάπη και το μίσος, με εκπληκτική διορατικότητα για την κρίση που ενέσκηψε κατόπιν στην Ελλάδα. Είχε κερδίσει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2014.

Βασίλης Παπαθεοδώρου
«Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια»
Εκδόσεις: Καστανιώτη
Σελίδες: 240
Τη νύχτα της 20ής Ιανουαρίου η Λένα Μανιέ, μαθήτρια της τρίτης Λυκείου, εξαφανίζεται. Κανείς δεν ξέρει το γιατί, κανείς δεν έχει καταλάβει κάτι, σε κανέναν δεν έχει πει τίποτα. Το γεγονός αυτό, δρα καταλυτικά τις μέρες που ακολουθούν στις σχέσεις συγγενών, φίλων και γνωστών της, καθώς όλοι αναρωτιούνται για το δικό τους ρόλο σε αυτήν την εξαφάνιση, αλλά προπάντων για το ρόλο των υπολοίπων. Εννιά άτομα, εννιά αφηγητές προσπαθούν να δικαιολογήσουν, να συγκαλύψουν, να κατηγορήσουν. Και καθώς περνάει ο καιρός, οι σχέσεις τους δοκιμάζονται, αλλάζουν, καταρρέουν. Ένα βιβλίο με αγωνία και χιούμορ, αλλά και ένα αφήγημα-καθρέφτης όσων ζούμε και δεν τολμάει κανείς να παραδεχτεί.